81
Masofani o’lchaydigan po’lat lenta normal uzunlikdagi lentadan uzunroq yoki
kaltaroq bo’lishi mumkin. Bu farq po’lat lentaning xatosi deyiladi.
Agar lentaning uzunligi
(l
0
) bilan, tekshirilayotgan po’lat lentaning
uzunligini
( l
) bilan ifodalasak, lentaning xatosi quyidagicha bo’ladi:
∆l = l − l
0
(7.1)
Po’lat lentani komporirlash uchun kiritiladigan tuzatish quyidagi formula
bo’yicha hisoblab chiqiladi:
∆D
k
=
D
l
∆l (7.2)
bu yerda: D-joyda o’lchangan masofa. Masofani o’lchashda, odatda, 2mm dan katta
xato e’tiborga olinadi.
Po’lat lentani komporirlash vaqtidagi havoning temperaturasi bu lenta bilan
masofani o’lchash paytidagi havo temperaturasidan farq qilsa, o’lchab topilgan
masofaga tuzatish kiritiladi. Temperaturaning o’zgarishiga qarab kiritiladigan
tuzatish quyidagi formula bo’yicha topiladi:
∆D
t
= Dα(t
o’lch
− t
komp
) (7.3)
bu yerda α- po’latning issiqlik ta’siridan kengyish koeffitsiyenti bo’lib, 0.0000125
ga teng;
t
o’lch
-masofani o’lchash vaqtidagi temperatura
t
komp
-lentani komporirlash vaqtidagi temperatura
Misol: D=315.85m; t
komp
-+10
°
; t
o’lch
-+32
°
∆D
t
= 0.0000125 × 375.85(32 − 10) = 0.0047 × 22 = +0.01034 ≈ +0.1m
Misoldan ko’rinishicha, temperatura farqi katta bo’lganda ham masofaga
kiritiladigan tuzatish juda kichik, ya’ni o’lchangan masofaning taxminan
1
3750
xissasiga teng bo’lar ekan. Agar temperatura farqi 15
°
bo’lsa, tuzatish
1
6000
ga teng
bo’ladi. Umuman lentani taqqoslash vaqtidagi temperatura bilan masofani o’lchash
paytidagi temperatura farqi
±8°
dan katta bo’lsa e’tiborga olinadi.
Dostları ilə paylaş: