80
uy, hovli va uchatskalar satxini o’lchashda ruletkadan foydalaniladi. Tasmali ruletka
har gal ishlatilganidan so’ng quritilishi kerak, aks holda o’lchami o’zgarishi va tezda
yirtilishi mumkin. Po’lat lentali ruletka esa ishlatilgandan keyin zanglamasligi
uchun artib, moylab qo’yiladi.
Masofalarni juda aniq o’lchashda invar lenta va po’lat yoki invar sim
ishlatiladi. Bu lenta va simning ikkala uchida millimetrlarga bo’lingan shkalasi bor.
Masofani o’lchash paytida lenta yoki sim o’lchanadigan masofada to’g’ri chiziq
bo’yicha o’rnatilgan shtativ yoki qoziqlar ustidan tortiladi va ikkala uchiga
biriktirilgan qadoq toshlar yoki dinamometr yordamida taranglatib qo’yiladi (7.2-
rasm). Shtativ yoki qoziqlar oralig’i bir necha marta o’lchanib o’rtacha uzunlik
hisoblab chiqariladi.
MDHda bu asboblardan tashqari, masofani aniq o’lchaydigan basis
asboblari deb ataladigan BP-1, BP-2 va BP-3 asboblari ham ishlatiladi.
Ishlatishdan oldin masofa o’lchash asboblari tekshirilishi, ya’ni uzunligi
ma’lum bo’lgan mahsus asbobga – komparatorga taqqoslanishi kerak.
Komporatorlar mahsus laboratoriyalarda bo’ladi. Po’lat lentalar qattiq yog’ochdan
yasalgan tekis to’sin ko’rinishidagi va ikkala uchiga shkalalar kelingan komporator
yordamida tekshirilishi mumkin. Bunda po’lat lenta komporator ustiga qo’yilib,
uzunligi aniqlanadi- bunga
komporirlash
deyiladi.
Komporator bo’lmagan taqdirda uzunligi komporatorga taqqoslab oldindan
tekshirib qo’yilgan normal uzunlikdagi lentadan komporator o’rnida foydalaniladi.
Dostları ilə paylaş: 
