O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Қiziққan
fani

Ochilov	Alisher	2.05.1978	I-11	Paxt.-11,3	Matem.
Kobulov	Farxod	2.12.1982	M-12	M.Bedil,1	Adabiyot
Aminov	San‘at	3.6.1980	T-23	Xonobod,12	Tarix
Tolipov	Jasur	24.5.1979	I-15	Beruni,2	Iktisod

Bu misolda 4ta yozuv bўlib, ularning ҳar biri 6ta maydondan iborat. Mazkur maydonlarning ҳar biri mos ravishda «Familiyasi», «Ismi», «Tugilgan sanasi», «Guruҳi», «Turar joyi» va «қiziққan fani» deb nomlangan. Demak, yozuvdagi maydonlar soni yozuvga kiritiladigan ma‘lumotlar ҳajmiga boғliқ. Fayldagi bu yozuvlar birlamchi ҳisoblanadi. Chunki biror yozuvdagi ixtiyoriy ma‘lumotni boshқa yozuvdagi ma‘lumotlar bilan taққoslab aniқlash mumkin emas. Shuning uchun ҳam bizga kerakli bўladigan ikkilamchi yozuvlarni esa faқat amaliy dasturlar yordamida olish mumkin bўladi. Modomiki shunday ekan, MB tashkil қilish, ularga қўshimcha ma‘lumotlarni kiritish va mavjud MBdan foydalanish uchun maxsus MBlar bilan ishlaydigan programmalar zarur bўladi. Bunday dasturlar majmui ma‘lumotlar bazasini boshқarish tizim (MBBT) deb yuritiladi. Aniқroқ қilib aytganda, MBBT–bu kўplab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, ўnga қўshimcha ma‘lumotlarni kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zarur bўlgan dasturlar majmuidir. MBBTning tarkibida asosiy komponenti–bu ma‘lumotlar bўlsa, boshқa komponenti–foydalanuvchilar, Hardware- texnik va Software-dasturiy ta‘minoti ҳisoblanadi. Hardware tashқi қўshimcha xotiradan (disk, magnit lentasi) iborat bulsa, dastur қismi esa MB bilan foydalanuvchi ўrtasidagi muloқotni tashkil қilishni amalga oshiradi. MBning tuzilishi ўrganilayotgan ob‘ektning ma‘lumotlari kўrinishi, ma‘nosi, tuzilishi va ҳajmiga boғliқ bўladi.
Odatda, foydalanuvchilar қўyidagi kategoriyalarga bўlinadilar:

• 
  foydalanuvchi-dastur tuzuvchi,
  
• 
  tizimli dastur tuzuvchi,
  
• 
  ma‘lumotlar bazasi administratori.
  

Bunda dastur tuzgan foydalanuvchi MBBT uchun yozgan dasturiga javob beradi, tizimli dastur tuzuvchi esa butun sistemaning ishlashi uchun javobgar ҳisoblanadi. U ҳolda MB administratori sistemaning saқlanish ҳolatiga va ishonchliligiga javob beradi.