O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

Biroq, mamlakatda ana shunday holatni barqaror ta’minlashning

o‘ziga xos murakkab tomonlari bor. Bular:

— birinchidan, aholi dunyoqarashi, huquqiy, siyosiy va iqtisodiy

bilimlar darajasini doimiy va izchil yuksaltirish bilan bog‘liq

muammolar;

— ikkinchidan, ma’naviy va axloqiy barkamollikka intilishni

hayotiy zarurat darajasiga chiqarish, har bir fuqaroning o‘zinio‘

zi boshqarishi va o‘zini-o‘zi nazoratga olishi kabi murakkab,

vaqt talab etadigan ma’naviy-ruhiy o‘zgarishlar bilan bog‘liq

muammolar;

— uchinchidan, ijtimoiy adolat tamoyillarini davlat va jamiyat

tizimida hal qiluvchi qoidalar darajasiga yuksaltirish bilan bog‘liq

muammolardir.

O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e’lon qilinganidan

keyingi tarixiy vaziyat shunday ediki, endi davlatimiz

mustaqil bo‘ldi, xalq esa o‘z taqdirini o‘zi belgilaydi, deb

e’lon qilishning o‘zigina kifoya emas edi. Mamlakatda Davlat

mustaqilligi bilan bog‘liq qonunlar tizimini yaratish zarur edi.

Ayni paytda istiqlol g‘oyasini ham faqat bir tomonlama —

havoyi va yuzaki talqin qilib bo‘lmas edi. Binobarin, erishilgan

mustaqillikni sobitqadamlik bilan mustahkamlash yo‘lida izchil

kurashishga da’vat etadigan, millat sha’ni va oriyatini qo‘z-

Yangi davlatchilikning

yaratilishi

Uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar — ijtimoiy-madaniy jarayon

155

g‘atadigan kuchli milliy istiqlol g‘oyasini yaratish va xalq ongiga

singdirish lozim edi.

O‘zbekiston mustaqil davlat deb e’lon qilingan kunning

o‘zidayoq davlatchilik atributlarini joriy qilish yuzasidan amaliy

choralar ko‘rila boshlandi. O‘zbekiston Respublikasining Davlat

bayrog‘i, gerbi va madhiyasining musiqiy bayoni haqida maxsus

qaror qabul qilindi. Unda Konstitutsiya komissiyasining ekspert

guruhiga Davlat bayrog‘ining variantlari ustida ishlashni davom

ettirish, Oliy Kengashning tegishli qo‘mitalariga Konstitutsiya

komissiyasi ijodiy guruhi bilan hamkorlikda Davlat bayrog‘i,

madhiyasini taqdim etish topshirildi.

Istiqlol yo‘limizni qonunlar bilan mustahkamlash, uning jahon

hamjamiyatida tan olinishi O‘zbekistonning xalqaro ijtimoiy-siyosiy

muhitda e’tirof etilishining muhim yo‘llaridan biri sifatida qaraldi.

Bir qator yosh mustaqil mamlakatlarda turli siyosiy kolliziyalar

avj olib, fikrlar chuvalashib, «kalavaning uchi topilmay qolgan»

bir paytda O‘zbekiston o‘zining har bir kuniga va olis istiqboliga

qat’iy ishonch bilan qaradi. Shuning uchun ham u, eng avvalo,

davlat ramzlarini, istiqlolimiz atributlarini qabul qilish, mamlakatning

huquqiy poydevorini tiklash yo‘lidan bordi.

O‘zbekistonning davlat mustaqilligiga ega bo‘lganligi buyuk tarixiy

hodisa ekanligini quyidagi omillarda ko‘rish mumkin.

Birinchidan, o‘zbek xalqi uch ming yillik tarixi mobaynida ilk

bor o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqiga ega bo‘ldi, sermusibat

xalqimiz mustaqil davlat hokimiyatining birdan bir sohibiga aylandi.

Ikkinchidan, O‘zbekiston mustaqilligi mamlakatda adolatli,

demokratik, insonparvar jamiyat qurish uchun yo‘l ochib berdi,

o‘z milliy davlatchilik tizimini barpo qilishga imkoniyat yaratdi.

Uchinchidan, mustaqillik tufayli O‘zbekiston xalqaro miqyoslarda

o‘zini tanitish, ayni choqda xalqaro huquq me’yorlari asosida

jahondagi barcha davlatlar bilan teng hamkorlik qilish imkoniyatini

qo‘lga kiritdi. Jahon xaritasida O‘zbekiston to‘la huquqli mustaqil

davlat sifatida o‘z o‘rniga ega bo‘ldi.

To‘rtinchidan, iqtisodiyotda tub o‘zgarishlar qilish uchun

imkoniyat yaratildi. Ya’ni jahon amaliyoti isbotlagan bozor

iqtisodiyotiga o‘tish uchun sharoit barpo etdi. Mulkka munosabat

tubdan o‘zgarib, jamiyatda mulkdorlar sinfini shakllantirish uchun

imkon ochildi.

Beshinchidan, mustaqillik xalqning ma’naviy uyg‘onishi uchun

imkoniyat sifatida yuzaga kelib, boy madaniy merosga egalik, vorislik

an’analari amal qila boshladi. Yurt tarixi, qadimiy madaniyat tiklana

boshlandi. Xalqning azaliy urf-odatlari, ma’naviy qadriyatlari

qaytarildi. Dinga munosabat ijobiy tomonga o‘zgardi.

IV bob. O‘zbekiston mustaqilligi — yangi sivilizatsiyaviy bosqich

156

Asosiy tushunchalar

oe Davlatchilik an’analari — har bir xalqning siyosiy boshqaruvi

ilk davridan boshlanadi va tobora sayqallanib boradi.

oe O‘zbek milliy davlatchiligi — tarixi uch ming yilga boradigan

davlatchilik. Uning eng yangi davri 1991-yildan boshlanadi.

Hozirgi vaqtda o‘zbek davlatchiligi zamonaviy mezonlarda

takomillashmoqda.

Takrorlash uchun savollar

1. O‘zbekistonda ilk davlatchilik va uning ildizlari haqida

gapiring.

2. Yangi o‘zbek davlatchiligining xos jihatlari nimada?

3. Davlat atributlari ramziy ma’nolari qaysi tamoyillarga ko‘ra

sharhlanadi?

4. Gegel falsafasi va I.Karimov ta’limotining o‘ziga xos jihatlari

haqida gapiring.

5. O‘zbekistonning davlat mustaqilligiga erishishining tarixiy

hodisa ekanligini izohlang.

VI B O B. O‘ZBEKISTON MUSTAQILLIGI — YANGI

SIVILIZATSIYAVIY BOSQICH

30-§. Mustaqil O‘zbekiston va umumsayyoraviy jarayon

O‘zbekiston umumplanetar o‘zgarishlar

jarayonlari oqimida o‘zining

betakror ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy

yangilanishlari dasturiga ega bo‘lgan

mamlakat sifatida o‘ziga xos va o‘ziga mos mavqe egalladi. Yangi sivilizatsiya

va insoniyat taraqqiyotiga kuchli ta’sir o‘tkazishga qodir bo‘lgan

davlat sifatida o‘zining keng imkoniyatlarini namoyon eta boshladi.

O‘zbekistonda amalga oshirilgan favqulodda keng ko‘lamdagi

ishlar hozirgi zamon jahon sivilizatsiyasi bilan mushtarak ekanligi

alohida qayd etilishi lozim. Davlat tuzumi, jamiyat qurilishi va

shaxs ma’naviy dunyosini tubdan isloh qilish yangilangan davlat,

o‘zgargan jamiyat va komil shaxsni yaratish imkonini berdi. Davlat,

jamiyat va shaxsni yangilash jarayonlari, bu jarayonlarni maqsadli

boshqarish nechog‘li aqliy shijoat, dono siyosat hamda matonatni

talab etganligiga bugungi kunda amin bo‘lib turibmiz. Zero, bu

boshqaruv sermashaqqat va murakkab kechuvchi ijtimoiy-siyosiy

voqealar, mafkuraviy ta’sir va tazyiqlar, maxsus yuzaga keltirilgan

moddiy-moliyaviy tangliklar holatlari sharoitida amalga oshirildi.

Bu bevosita mamlakat rahbarining o‘ziga xos noyob iste’dodidan,

faol siyosiy intellektual salohiyatidan, I.Karimov shaxsining favqulodda

fenomen ekanligidan dalolat beradi.

O‘zbekiston yalpi yangilanishlar jarayonini ikki o‘zaro uzviy

bog‘langan yo‘nalishlarda amalga oshirishga kirishdi. Birinchisi,

mamlakatning ichki dunyosida, ya’ni iqtisodiyot, ma’naviyat,

siyosat, turmush tarzida, xalq xarakteri va mentalitetida rejaviy

asoslarda amalga oshirilayotgan yangilanishlardan iborat bo‘lsa,

ikkinchi yo‘nalish, xalqaro ijtimoiy muhit manzarasini takomillashtirish,

ya’ni qarama-qarshi kuchlar o‘rtasidagi ziddiyatlarni

barqarorlashtirish, hamkorlik munosabatlari, tinchlik madaniyatiga

o‘tish, insoniyatga umumiy xavf tug‘diruvchi terrorizm,

narkobiznes, ekstremizmga qarshi xalqaro tashkilot tuzilmalariga

asos solish va boshqa faoliyatlar majmuidan tashkil topadi.

Bunday keng ko‘lamdagi o‘zgarishlar

va yangilanishlar jarayoni chuqur

asoslangan ilmiy-nazariy tahlilni,

nazariy umumlashmalar, xulosalar

O‘zbekistonning

umumsayyoraviy

jarayonlarga qo‘shilishi

Ong-shuurdagi tub

o‘zgarishlar

Uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar — ijtimoiy-madaniy jarayon

151

chiqarishni, amaliy tavsiyalar ishlab chiqishni ijtimoiy-gumanitar

fanlar oldiga dolzarb muammo sifatida qo‘ymoqda.

Darhaqiqat, yalpi o‘zgarishlar jarayonlarining pirovard natijasida

ijtimoiy ong mazmunida o‘zgarishlar yuz bera boshladi. Odamlar

tafakkurida, fe’l-atvorida, sa’y-harakatlarida yangi qadriyatlar qaror

topdi. Hayotga munosabatlar tizimi o‘zgardi. O‘zbek mentaliteti,

milliy xarakter mazmunida yangi jihatlar tarkib topa boshladi. Bu

bevosita siyosiy, iqtisodiy, huquqiy va ma’naviy sohada tub yangilanishlarga,

o‘zgarishlarga ma’naviy asos bo‘lib xizmat qildi.

Mamlakatda huquqiy demokratik davlat qurish va fuqarolik

jamiyatini shakllantirishning o‘zbekona tamoyillari vujudga keldi.

Siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy barqarorlikka erishildi. Ma’naviy-ruhiy

poklanish, milliy qadriyatlarning tiklanishi orqali istiqlol davri

fuqarosi vujudga keldi.

Bu bevosita ijtimoiy ong, xalq tabiati, orzu-o‘ylari, intilishlari,

maslak va e’tiqodlaridagi o‘zgarishlar jarayonlari bilan uzviy

bog‘liqdir. Shu nuqtayi nazardan qaraganda fuqarolar ongi va

tafakkurini o‘zgartirmasdan turib islohotlar mohiyatini anglash va

samaradorligini oshirish mumkin emas. Shu boisdan ham Prezident

I.A.Karimov odamlar tafakkurida o‘zgarish yasamaguncha jamiyatni

yangilash mumkin emasligini aniq-ravshan ko‘rsatib berdi.

Jumladan, Prezident I.A.Karimov «Jamiyatni ma’naviy yangilashdan

ko‘zlangan bosh maqsad — yurt tinchligi, Vatan ravnaqi,

xalq erkinligi va farovonligiga erishish, komil insonni tarbiyalash,

ijtimoiy hamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy bag‘rikenglik

kabi ko‘p-ko‘p muhim masalalardan iborat», degan edi. Bu bevosita

jamiyatni tubdan yangilashni, insonni «yangilash», inson tafakkuri,

ruhiyati, kayfiyati va ongini isloh qilish orqali amalga oshirishni

taqozo etadigan hodisadir.

Istiqlol evolyutsiyasi bevosita odamlar tafakkuri, ularning

siyosiy, iqtisodiy, huquqiy va ijtimoiy ongining takomillashish

jarayonlari bilan bog‘liq bo‘lgan hodisadir. O‘zbekiston Respublikasi

Prezidenti I.A.Karimovning kitoblari, risolalari, nutqlari va ma’ruzalarida

ijtimoiy voqelikni yalpi yangilash, ijtimoiy o‘zgarishlar

mantig‘ini shaxs manfaatlariga yo‘naltirish, komil insonni tarkib

toptirish, jamiyatning yuksak ma’naviy-axloqiy qiyofa kasb etishiga

doir konsepsiyalar majmui, ularning ijtimoiy muhitda amal qilish

jarayonlari chuqur asoslangan.

Shuningdek, insoniyatning ongli besh ming yillik tarixi mobaynida

amalga oshirilgan o‘zgarishlar jarayonlari, bu o‘zgarishlar

jarayonlariga asos solgan va boshqargan ulug‘ shaxslar, hukmdorlar,

prezidentlar, alloma va mutafakkirlarning nazariy mushohadalari

ham bizga tarixiy saboq vazifasini o‘taydi.

IV bob. O‘zbekiston mustaqilligi — yangi sivilizatsiyaviy bosqich

152

O‘zbekistonda ijtimoiy o‘zgarishlar va yangilanishlar konsepsiyasini

o‘rganish asnolarida Sharq va G‘arb mutafakkirlari, antik

davr olimlari, xususan, Platon, Aristotel, Zardusht, Imom Buxoriy,

Forobiy, Marg‘inoniy, Yusuf Xos Xojib, Mahmud Qoshg‘ariy,

Beruniy, Amir Temur singari mutafakkirlar va davlat arboblarining

asarlari, Gegel, Freyd, Berdyayev, Toynbi, Popper, Yaspers,

Xomans, Neru kabi allomalarning ilmiy-nazariy qarashlari ham

jiddiy e’tiborga loyiqdir.

Ijtimoiy ong mazmunining tobora insoniy mohiyat kasb eta

borishi, shaxs haq-huquqlari barqarorlashayotganligi, xalqaro

makonda mehr-shafqat, bag‘rikenglik, odamiylikka doir umumplanetar

maylning kuchayishi jamiyat, jamoa va shaxs ma’naviyatida

yangilanish jarayonlarini amalga oshirish bilan bevosita bog‘liqdir.

XX asr so‘nggiga kelib insoniyat o‘z qazosi ham, o‘z davosi ham

o‘z qo‘lida, real sa’y-harakatlarida, tafakkur tarzida ekanligini

to‘la anglab yetdi. Dunyo o‘z-o‘zini asrash instinktini ishga solish

taraddudini ko‘rmoqda.

Ana shu jarayonlarda markaziy masalalardan biri hamma sa’yharakatlarni

insonga, uning real manfaatlariga, ruhiy intellektual

sog‘lomligiga, ma’naviy tarbiyasiga qaratish vazifasidir. Prezident

I.A.Karimov yalpi yangilanishlar va tub o‘zgarishlar

mohiyatini xuddi ana shu omillarda kashf etib, islohotlar barcha

jabhalarini ayni inson orqali amalga oshirish nazariyasini asoslab

berdi.

Yangilanish jarayonlarining pirovard natijalari ham inson

imkoniyatlarini to‘laroq yuzaga chiqishiga, shaxs potensiali,

salohiyat zahiralari namoyon bo‘lishiga keng yo‘l ochishdan

iboratdir. Zero, istiqlol yo‘li inson omiliga e’tibor beruvchi va

rivojlantiruvchi yo‘ldir.

Asosiy tushunchalar

oe Umumsayyoraviy jarayon — xalqlar va davlatlarning ilgarilama

harakatlari maromi. Unda mustaqil O‘zbekiston o‘zining ichki

va tashqi salohiyatlarini tobora keng yuzaga chiqarib ishtirok

etmoqda.

oe O‘zbek mentaliteti — millatning yalpi ruhini, asos bo‘ladigan

e’tiqodlari yig‘indisini ifodalaydigan tushuncha.

Takrorlash uchun savollar

1. O‘zbekistonning jahoniy jarayonlarga qo‘shilishi istiqlolsiz

yuz berishi mumkin bo‘larmidi?

Uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar — ijtimoiy-madaniy jarayon

153

2. Umumsayyoraviy o‘zgarishlarda O‘zbekistonning o‘rni haqida

gapiring.

3. O‘zbekistondagi yalpi yangilanishlar ikki yo‘nalishini izohlang.

4. Mustaqillik davri fuqarosi deganda nimani tushunasiz?

5. Istiqlol evolyutsiyasi va inson tafakkuri dinamikasi uyg‘unligini

izohlang.

33-§. Iqtisodiy sohada tarkibiy o‘zgarishlar

Istiqlol davrida iqtisodiy infratuzilmalar

tarkibi tubdan o‘zgartirilib,

mamlakatning ichki ehtiyojlari

hamda tashqi integratsiyalashuv maqsadlari asosidagi yaxlit ishlab

chiqarish kompleksi vujudga keltirildi. Tarqoq, uzuq-yuluq, sobiq

ittifoq manfaatlarini ifodalovchi ishlab chiqarish korxonalari

faoliyatlarini qayta qurish, yangilarini barpo etish asosida mustaqil

davlatning yagona ishlab chiqarish tizimi yuzaga keltirildi. Boshqacha

qilib aytganda, mamlakatda sobiq ittifoq manfaatlariga yo‘naltirilgan

tarmoqlariga barham berilib, ichki va teng huquqli, foydali

hamkorlik asosidagi xalqaro tarmoqlashuv jarayoni vujudga keltirildi.

Shunday qilib, O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, uning iqtisodini

chetdan turib boshqarishga chek qo‘yilib, ichki imkoniyatlardan

kelib-chiqib boshqariladigan yagona, mustahkam asoslarga ega tizim

vujudga keltirildi. Ayni paytda jahon iqtisodiy tizimining muhim

bo‘g‘iniga aylana borib, O‘zbekiston xalqaro iqtisodiy koordinatsiyalashuv

jarayoniga faol kirishdi. Uning uzviy va ishonchli bo‘g‘ini,

keng imkoniyatli subyektiga aylandi.

Jahonda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hammabop tavsiyalari,

tayyor andozalari bo‘lmaydi. Ayniqsa, madaniy, ma’rifiy,

Dastlabki natijalar

Uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar — ijtimoiy-madaniy jarayon

157

tarixiy tajribalari asrlar mobaynida shakllangan, mustahkam va

barqaror an’analar mamlakati hisoblangan O‘zbekistonday qadimiy

makonda o‘ziga xos va o‘ziga mos yo‘l tanlanganligi istiqbolni

donishmandlarga xos bashorat qilishning yorqin namunasi edi.

Zero, shu nuqtayi nazardan Prezident I.A.Karimovning «mustaqil

O‘zbekiston tug‘ilgan kuniyoq oyoqqa turishga, o‘zi yurishga majbur

edi», — deyishida chuqur mantiqiy asos bor edi.

Binobarin, istiqlol yo‘li taraqqiyot tamoyillarini ishlab chiqish

jarayonlarida I.A.Karimov sobiq sovet tuzumidan meros qolgan

tajribalarni, mustaqil taraqqiyotning dastlabki yilida amalga

oshirilgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni chuqur tahlil qilib, «soxta

inqilobiy sakrashlarsiz, fojiali oqibatlarsiz va kuchli ijtimoiy

larzalarsiz, evolyutsion yo‘l bilan normal, madaniyatli taraqqiyotga

o‘tish — tanlab olingan yo‘lning asosiy mazmun va mohiyatidir

» — degan xulosaga keladi.

Ayni chog‘da Prezident I.A.Karimov «O‘zbekiston o‘zi uchun

tanlab olgan yo‘l ijtimoiy sohaga yo‘naltirilgan, respublikaning

manfaatlariga, shart-sharoitlari va xususiyatlariga eng ko‘p

darajada mos keladigan bozor iqtisodiyotini shakllantirishga

qaratilgandir. Ayni mana shunday yo‘l O‘zbekiston xalqining

munosib turmushini, uning huquqlari va erkinliklarini kafolatlashi,

milliy an’analari va madaniyatining qayta tiklanishi, insonni shaxs

sifatida ma’naviy, axloqiy kamol topishini ta’minlashi mumkin

», — deb qat’iy ko‘rsatib bergan edi.

Prezident I.A.Karimov mamlakatning

dastlabki yillardagi rivojlanish

jarayonlarini chuqur tahlil qilib,

O‘zbekistonda milliy davlat qurilishi va iqtisodiyotini isloh qilish

dasturining o‘zagi sifatida quyidagi beshta asosiy qoidani o‘rtaga

tashladi:

Birinchi qoida iqtisodiy islohotlarning siyosat ortida qolmasligi,

biror mafkuraga bo‘ysundirilmasligi qoidasi.

Ikkinchi qoida o‘tish davrida davlatning bosh islohotchi bo‘lishi,

islohotlarning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berishi, o‘zgarishlar

siyosatini ishlab chiqishi va uni izchillik bilan o‘tkazishi qoidasi.

Uchinchi qoida qonunlarga rioya etish ustuvor tamoyil bo‘lishi,

demokratik yo‘l bilan qabul qilingan istiqlol Konstitutsiyasi va

qonunlarni hech istisnosiz hamma tomondan hurmat qilinishi va

ularga og‘ishmay rioya etilishi qoidasi.

To‘rtinchi qoida aholining demografik tarkibini hisobga olgan

holda kuchli ijtimoiy siyosat o‘tkazilishi qoidasi.

Mamlakatimizda bozor munosabatlarini joriy etish bilan bir

vaqtda aholini ijtimoiy himoyalash yuzasidan oldindan ta’sirchan

Asosiy tamoyillar

IV bob. O‘zbekiston mustaqilligi — yangi sivilizatsiyaviy bosqich

158

choralar ko‘rilib borildi va bu masala bozor iqtisodiyoti yo‘lidagi

eng dolzarb vazifa bo‘lib qoldi va bundan keyin ham shunday

bo‘lib qoladi.

Beshinchi qoida bozor iqtisodiyotiga o‘tishda obyektiv iqtisodiy

qonunlar talablari hisobga olingan holda «inqilobiy sakrash»larsiz,

ya’ni evolyutsion yo‘l bilan puxta o‘ylab, bosqichma-bosqich amalga

oshirilishi qoidasidir.

Ana shu muhim qoida-tamoyillar O‘zbekistonning mustaqil

rivojlanish va taraqqiyot yo‘liga asos qilib olindi hamda yangi

ijtimoiy-siyosiy tizimga bosqichma-bosqich o‘tish jarayonlarining

negizini tashkil etdi. Istiqlol davrining o‘tgan o‘n yili shuni yaqqol

isbotlaydiki, rivojlanishning mashhur besh tamoyilining amalga

oshirilishi mamlakatda ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni, eng muhimi,

bozor munosabatlarini joriy etish yo‘lidan izchil harakat qilishni

to‘la ta’minladi.

Prezident I.A.Karimov o‘zining

«O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni

chuqurlashtirish yo‘lida» nomli

kitobida iqtisodiyotni tubdan isloh

qilish konsepsiyasini yana ham chuqurroq ko‘rsatib beradi. Unda

nazariy, ilmiy va hayotiy jihatdan muhim xulosalar asoslanib,

bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tishning O‘zbekiston

uchun afzalliklari maxsus yoritib beriladi. Jumladan, «bir bosqichni

tamomlagandan keyingina, zarur shart-sharoitlarni yaratib, yangi

bosqichga o‘tish mumkin, — chunki — Har bir bosqichda

tafakkurimizni o‘stirib, erishilgan real natijalar bilan odamlarni

yangi tuzumning afzalligiga ishontiribgina islohotlarni oxirigacha

amalga oshira olamiz. Iqtisodiy strukturasi rivojlangan, samarali

ijtimoiy munosabatlarga ega bo‘lgan jamiyatni qura olamiz».

Ushbu kitobning ikkinchi qismida I.A.Karimov mamlakatni

iqtisodiy rivojlantirish borasidagi asosiy vazifalar — xususiylashtirish

va raqobatchilik muhitini shakllantirish jarayonlarini

chuqurlashtirish, makroiqtisodiy barqarorlikka erishish, milliy

valyutani mustahkamlash, ijtimoiy kafolatlari kuchli bo‘lgan

demokratik davlatni shakllantirish kabilarni belgilab, muammolarning

nazariy, ilmiy va amaliy yechimini topib beradi. Shunday

ekan, mazkur masalalar rivojining ustuvor yo‘nalishlari quyidagicha

bo‘lishi hayot mantig‘ining tadrijiy o‘zgarishlariga ham ayni

muvofiq keladi:

Birinchidan, mulkchilikning barcha shakllariga erkinlik berilishi,

shaxsiy tashabbus va ishbilarmonlikka yo‘l ochish, tadbirkorlikni

qo‘llab-quvvatlanishi;

ikkinchidan, iqtisodni jonlantirish uchun xususiylashtirish

Islohotlarni

chuqurlashtirish

Uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar — ijtimoiy-madaniy jarayon

159

jarayonining tezlashuvi, mulkchilik, mulkka egalik huquqining

kengaytirilishi;

uchinchidan, milliy valyutaning joriy qilinishi, jahon moliya

tizimi maydonlariga endigina kirib kelgan valyutamiz qadr-qimmati

barqarorlik darajasining ta’minlanishi;

to‘rtinchidan, iqtisodiy siyosatda dehqonchilikka, umuman

qishloq hayotiga an’anaviy muhim tarmoq sifatida qaralishi;

beshinchidan, o‘tmish madaniyati va qadriyatlarini tiklash

ishlarini yo‘lga qo‘yish, bu borada izchil tadbirlarni amalga

oshirishdan iborat konsepsiya va iqtisodiy islohot nazariyasining

yaratilishi — mustaqil O‘zbekistonda davlat mustaqilligini amalga

oshirish va jamiyat rivojini ta’minlashda ustuvor yo‘nalishlardir.

Prezident I.A.Karimov o‘zining «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘

asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot

kafolatlari» nomli ilmiy-nazariy asarida islohotlarning «O‘zbek

modeli»ga xos yangi davr talablariga monand tamoyillarini o‘rtaga

tashladi va kechayotgan jarayonlar mohiyatini ochib berdi.

Keyingi yillarda ijtimoiy hayotimizning

barcha sohalarida, eng avvalo,

iqtisodiyotda ro‘y bergan o‘zgarishlar

O‘zbekistonda bozor iqtisodiyoti asoslarini shakllantirishga qaratilgan

tub islohotlarni bosqichma-bosqich, izchil, har tomonlama

o‘ylangan yondoshuv, ilmiy-nazariy jihatdan puxta ishlab chiqilgan

konsepsiya asosida amalga oshirish ishonchli hodisa ekanligini

ko‘rsatdi.

Mamlakatda mavjud imkoniyatlardan unumli foydalanib,

taraqqiyot ehtiyojlariga to‘la javob beradigan islohotni amalga oshirish

quyidagi masalalarni hal etish imkonini berdi:

O‘tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning me’yoriy-huquqiy bazasi

yaratildi. Qabul qilingan yangi qonunlar hozirgi kunda bozor

iqtisodiyotining me’yor va tamoyillariga muvofiq keladigan shartsharoitlarni

shakllantirmoqda. Iqtisodiy erkinliklar va xususiy mulk

huquqining mustahkam yuridik himoyasini ta’minlamoqda.

Iqtisodiyotning turli sohalarida bozor mexanizmlarining samarali

ishlashi uchun keng huquqiy maydonni yaratmoqda.

Ma’muriy-buyruqbozlik tizimi tartibotlari va tuzilmalariga barham

berish, bir tomondan, iqtisodiyotni tashkil etishning bozor

prinsiplariga xos bo‘lgan tuzilmalarini yaratish, tarmoq vazirliklarini

tugatish, davlat mulki hissasini davlat tasarrufidan chiqarish va

xususiylashtirish hisobiga keskin kamaytirish, ko‘p ukladli

iqtisodiyot va uni boshqarish tuzilmalarini yaratishdir. Boshqa

tomondan 80-yillar oxiridagi chuqur iqtisodiy tanazzulni yengib

o‘tish, sobiq sho‘rolar hududidagi birinchi mamlakatlar qatorida

Yangi vazifalar

IV bob. O‘zbekiston mustaqilligi — yangi sivilizatsiyaviy bosqich

160

makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash, barqaror

iqtisodiy o‘sish uchun zamin yaratishdir. Aynan iqtisodiy islohotlar

«o‘zbek modeli»ning amalga oshirilishi tufayli islohotlarning dastlabki