O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

53- rasm.
5 7
egadir. Avvalo, bir tirqishdan bo‘ladigan difraksiyani ko‘rib o‘taylik. Faraz qilaylik, tor tirqishli noshaffof E to‘siqqa parallel mono- xromatik nurlar dastasi tushayotgan bo‘lsin (54- rasm). Bunda b— uzun tor tirqishning kengligi (b=BC), l esa E to‘siqdan difraksion manzara kuzatilayotgan E ekrangacha bo‘lgan masofa. E va E₁ ekranlar oralig‘iga L yig‘uvchi linza joylashtirilgan. Òirqishdan dastlabki yo‘nalishda o‘tayotgan barcha nurlar ekranning F₀ nuqtasida yig‘iladi. Bu nuqtaga kelayotgan barcha nurlar orasidagi yo‘l farqi nolga teng bo‘ladi. Shuning uchun ham F₀ nutqada ravshan yoritilgan bosh maksimum kuzatiladi. Bosh maksimumda =0 bo‘lgani uchun ham bu nolinchi tartibli bosh maksimum deyiladi. Òirqishdagi ikkilamchi manbalar barcha yo‘nalishlarda tarqaluvchi yorug‘lik to‘lqinlarini hosil qiladi. Dastlabki yo‘nalishga nisbatan  burchak bilan tarqaluvchi to‘lqinlarni ko‘rib chiqaylik (54- rasm). Agar tirqishning chetlarida  burchak yo‘nalish bo‘yicha hosil bo‘layotgan nurlarning ekrangacha bosib o‘tgan optik yo‘llar farqi _ /2 dan toq son marta katta bo‘lsa, ular bir-birlarini kuchaytiradilar va intensivlikning maksimumi kuzatiladi. Xuddi shu kabi ekranning o‘ng tomonida ham unga simmetrik joylashgan
difraksion manzarani ko‘rish mumkin.
Agar tirqishning chetlarida  burchak yo‘nalishi bo‘yicha hosil ^{bo‘layotgan nurlarning yo‘llar farqi}  ^{dan butun son marta katta} bo‘lsa, ular bir-birini so‘ndiradi va bu yo‘nalishda intensivlikning minimumi kuzatiladi, ya’ni
b·sin = m _ . (12.1)
Bunda v =1,2,3¾ — difraksiya tartibi.
Agar tor tirqish parallel oq nurlar bilan yoritilayotgan bo‘lsa, ekrandagi difraksion manzara kamalak rangga bo‘yalgan bo‘ladi.
Difraksiya manzarasining ravshanligini oshirish maqsadida ikki va undan ortiq tirqishli ekran- dan yoki ajoyib optik asbob — difraksion panjaradan foydala- niladi. Shaffofmas to‘siqlar bilan ajratilgan juda ko‘p tor va paral- lel tirqishlardan iborat optik asbob difraksion panjara deyiladi. Difraksion panjara (55- rasm)