О‘zbekiston respublikasi



Yüklə 0,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə20/22
tarix17.01.2018
ölçüsü0,64 Mb.
#21535
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22

(yunon. - organon - a’zo, eidos - tо‘r) joylashgan. Sitoplazmaning negizini tashkil etgan biologik 

membrana zich yupqa parda holatida bо‘lib, fosfolipidlar va oqsillar - lipoproteinlardan tuzilgan. 

Biomembranalarning  asosiy  xususiyatlaridan  biri  ularning  yarim  о‘tkazuvchanligi  bо‘lib, 

moddalarni tanlab о‘tkazadi. Ba’zi moddalar juda tez oson, ba’zilari esa sekin qiyinchilik bilan 

о‘tadi.  Bunday  holatda  sitoplazma  va  organoidlarning  kimyoviy  tarkibi  katta  ahamiyatga  ega 

bо‘ladi. 



                                                                                                                 

                                                                                                               

4.2-ilova 

                                 

Hujayra orgonoidlarini tuzilishi va vazifalari. 

 

Ribosomalar. Ribosomalar asosan gialoplazmada har doim uchrab turadigan baravar 

miqdordagi oqsil va RNK dan tashkil topgan 17-23 nm diametrga ega bо‘lgan mayda 

donachalardir. 



Endoplazmatik tо‘r. Endoplazmatik tо‘r – (yunon. endo - ichki) sitoplazmaning 

ichkariroq qismida joylashgan bо‘lib, bitta membrana bilan chegeralangan vakuollar va 

kanalchalar sistemasidan tashkil topgan organoiddir. 

Goldji apparati uni kashf etgan italiyalik olim K. Goldji nomi bilan ataladi. Goldji 

apparati ayrim diktiosomlar (yunon. diktion - tur, soma - tana) Goldji tana va  Goldji 

pufakchalaridan iborat. 

Mitoxondriyalar sitoplazmadagi mitoxondriyaning shakli va о‘lchami soni hujayralar 

tipiga va rivojlanish fazasiga qarab doimo о‘zgarib turadi. Ularning о‘lchami 1 mkm dan 

oshmasdan shakli donador, tayoqcha va ipsimon bо‘lib, tinimsiz harakatda bо‘ladi. 

Plastidlar. Bu organoidlar faqat о‘simliklar hujayralari uchungina xos bо‘lib, rangiga va 

bajaradigan vazifasiga qarab uch tipga bо‘linadi: xloroplastlar - yashil, xromoplastlar - qizil, tо‘q 

sariq, sariq. Leykoplastlar – rangsiz. 

Xloroplastlar (yunon. chloros - yashil) yarim avtonom  organoidlar bо‘lib, ularda 

fotosintez jarayoni ketadigan xlorofill pigmenti mavjud.  Xloroplastlarning shakli doimo 

linzasimon bо‘ladi, lekin ba’zi hujayralarda  shakli о‘zgarishi ham mumkin. 

 

Xromoplastlar (yunon. chroma-rang) - sariq, tо‘q sariq, qizil pigmentlar saqlab, ularning 

rangi ksantofill (S

40

 N



56

 O

2



), karotin (S

40

 N



56

) va boshqa karotinoidlar gruhidagi kimyoviy 

tarkibi jihatidan karotinga yaqin 50 dan ortiq pigmentlarga bog‘liq bо‘ladi 

Leykoplastlar (yunon. leykos-oq) - boshqa plastidlardan maydaroq bо‘lib, ikki  

membranali va  о‘zida pigmentlar saqlamaydi. Ular yorug‘lik tushmaydigan о‘simlik 

organlarining hujayralarida – ildiz, ildizpoya, tugunak va urug‘larda uchraydi. 

 

Yadro  yirik  organoid  bо‘lib,  eukariot  organizmlar  hujayralarining  muhim  tarkibiy 

qismidir.  Yadro  –  yadro  qobig‘i,  xromatin,  yadro  shirasi  va  bir  yoki  bir  nechta  yadrochalardan 

tashkil topgan. 

 

 

                                                                                                  

 

 

                                                               



                                                                                                                             5-ilova 

                                       Xramosoma tarkibi, shakli va soni. 

 

Xromosoma, (gr. chroma — rang, soma — tana) ikki xil struktura-funksional xolatda 

bо‘ladi:  kondensirlangan (spirallashgan) va dekondensirlashgan (despirallashgan).  



Xromatin  -  bu  kompleks  DNK  va  oqsillardan  tarkib  topgan.  Xromatin  tarkibida  ikki 

xil oqsil: giston va giston bо‘lmagan oqsil tashkil topadi. Xromosoma nukleoproteidlari — DNP 




—  DNK  va  oqsildan  tarkib  topadi.  preimushestvenno  gistonov.    Gistonov  molekulalari    — 

nukleosomalar xosil qiladi.Xar bir nukleosoma  8 ta oqsil molekulalaridan iborat.Nukleosoma  8 

nm ga teng.Xar bir nukleosoma DNK molekulasini, spiral xolatida о‘rab turadi.                                                                                                                                                              

                                                               

 

 

                                                        

 

 

 

                                                                                                                  6-ilova 

 

 



                                                       Xromosoma tuzilishi va shakllari: 

a — tashqi kо‘rinishi: 1 — sentromerasi; 2 — kalta yelkasi; 3 — uzun yelkasi; 4 — ikkilamchi 

yelka;  5  —  yо‘ldosh;  6—  kalava  ipi;  b  —xromosomani  ichki  strukturasi:  1—  sentromer;  2  — 

xromonemalar;      v—xromosomalarni  tiplari:        1  —  akrotsentrik;  2—submetatsentrik;  3—

metatsentrik: A—yelka; B — sentromera.              

 

                                                                                                                                              



                                                                                                     

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

     7-ilova 

                                                                                                                                                    

                                                                                                                                                       

 


Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə