P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
284 Bu insanların hər biri islamın rəsmi sözçüsü olmaq fikrinə düşüb. Onların kamil şüura, dərin biliyə əsaslanmayan id- diaları alova yağ tökür, onu daha da gücləndirir. Rafeinin dediyi kimi, onların hər biri özünü Əbu Hənifə sanır, amma rəydən xəbərləri yoxdur, İmam Malik sanır, ancaq Sünnə nədir bilmirlər, Şafei sanır, amma üsuldan başları çıxmır, İmam Əhməd sanır, lakin rəvayətə bələd deyillər... İki şeyi çox zəruri hesab edirəm: Birincisi , geniş biliyə sahib olmaq lazımdır. Çünki məh- dud bilik bir bəladır. Xüsusən də fitva və hökm çıxarma- da, məhkəmə və dəvət işində dəryalar qədər bilik tələb olu- nur. İkincisi , Allahı və axirəti nəzərə almaq çox vacibdir. Dini dünyəvi maraqlara tabe etmək cinayətin cinayətidir. Bəzən alimlər (imamlar) fərqli-fərqli hökmlər çıxarırlar. Buna baxmayaraq, bir şeyi başa düşməliyik ki, bunun müs- bət və mənfi tərəfləri eynidir. Əsas olanı budur ki, elmə sa- rılaq, obyektivliyi də əlimizdə bayraq edək. “Şəriət siyasəti” (əş-Şəriət əs-siyasiyyə) kitabında Şey- xülislam İbn Teymiyyə yazır ki, “hədd” cəzası vacibdir, tövbə buna əngəl deyildir. Amma “Fitvalar toplusu” (Məcmu əl- Fətava) çoxcildliyində İbn Teymiyyə bunun əksini deyir və bildirir ki, düzgün (səmimi) tövbə edənə hədd cəzası düş- mür... İbn Həzmin “əl-Mühəlla” kitabında oxumuşam ki, İmam Şafei əvvəlki məzhəbinə görə tövbə edənə “hədd” cəzasının kəsilməyəcəyini bildirmişdir. Amma Misirə getdikdən sonra hökm çıxarmışdır ki, tövbə “hədd” cəzasını qüvvədən salmır! 285 Hər iki şəxsiyyətin əvvəlki görüşləri sonrakı görüşləri ilə üst-üstə düşmür. Qoy olsun! Belə etmək müctəhidin haq- qıdır. Ağıllı kəslər bunu inkar etməzlər... Biz isə öz növbəmizdə ya bu görüşlərdən birini təqlid etməklə, ya da təqvalı, ixlaslı elm əhlinin verdiyi yeni ictihad- lara əsaslanmaqla insanların işlərini yoluna qoymağa çalış- malıyıq... Fikrimcə, ictihadın fərdi və ya kollektiv olmağının heç biri mənfi tərəfi yoxdur. Hərçənd ki mənə görə, kollektivin ic- tihadı daha xoşdur, daha faydalıdır! İndiki dövrdə dünyamız böyük bir şəhər halına gəlib; el- min inkişafı imkan verir ki, zamana və məkana qənaət edək: böyük məsafələri qısa müddətə qət edək, çox işi qısa müddətə görək, məlumatı uzaq məsafəyə qısa zaman kəsiyin- də ötürək... Elə isə İslam coğrafiyası “iplər”i qopuq coğrafiya olmamalıdır; bir müsəlman ölkəsinin uzaq və yaxın digər müsəlman ölkələrindən elmi və praktik cəhətdən təcrid edil- məsi qəbuledilməzdir... Bir müsəlman ölkəsi islam elmlərindən nə isə bir şey öyrənərsə, digərinə ötürməlidir. Müsəlmanlar yeni bilikləri açıq bəsirət və doğru-dürüst fəhm əsasında qəbul etməlidir- lər... Belə bir qısa xülasədən sonra keçirəm fiqh və hədis elmlə- rinə. Bu elmlərdə fərqli məzhəb və metodları olan çoxlu alimlər yetişmişdir. Qeyd edim ki, sözügedən elmlərin tarixini diqqətlə öyrənməliyik. Gələcəyimizin parlaq olmağı üçün bu olduqca vacibdir. 286 İslamda nəqli və əqli metodlara əsaslanan məktəblər çox- dur. Məhz bu məktəblər müsəlman mədəniyyətinin tərəqqisi və ümmətin inkişafı yolunda əsas rola sahibdirlər... Bəziləri üsulşünas alimlərin məktəbinə torpaq atıb, üfüq- lərini qara buludla örtmək istəyirlər! Fiqh məzhəblərini aradan qaldırıb, dərin ümmanını qurutmaq istəyənlərə də rast gəlirik. Bütün təfsirləri “müsadirə” edib, rəvayət təfsirlərini saxlamaq istəyən “qəhrəmanlar” da tapılır. Elələri də vardır ki, “zəif” hədisləri möhkəm “qiyas”dan üstün tuturlar! İslam fəlsəfəsi sözünü eşitdiyində özündən gedənlər də az deyil! Tərbiyəyə, təsəvvüf və qəlb əməllərinə dair bütün hədisləri rədd edənlər də istisna olunmur... Bunlar da getsə, din elmlərindən nə qalar?! Qisas haqqında ayə və hədislərmi, yoxsa şüursuz şəkildə hədis rəvayətimi?! Bu məqamda şair Buhturinin sözləri yada düşür: Sanki zəmanə də səfehlərə hamilədir, Axmaqlardan boylu qalmaq necə də iyrəncdir. Elə isə biz belə bir donuq zehniyyətlə, daşlaşmış qafalarla necə inkişaf edəcəyik?! 287 Hədisdə istinad və mətn (məzmun) anlayışları Görəsən, əvvəlki dövrlərin hədis alimləri istinadla maraq- lanıb, mətni bir kənaramı qoymuşlar? Əgər hədis alimləri arasında yalnız rəvayət və raviləri araşdırmış şəxslər olmuş- dursa, yaxşı bəs fəqihlər nə etmişlər? Onlar da hədislərin məzmununu müzakirə edib araşdırmağı düşünməyiblərmi? Bu məqamda biz doktor Mustafa Sibainin (1915-1967) “Sünnə və onun islam qanunvericiliyində yeri” adlı kitabın- dan iqtibaslar gətirmək istəyirik. Doktor Sibai bu kitabında hədislərin uydurma olduğunu göstərən “əlamətlər”dən danış- mış, onları iki yerə ayırmışdı: Hədisin istinadında uydurma əlamətləri 1. Hədisin ravisi yalançılıqda ad qazanmış birisi olmalı, onun rəvayət etdiyi hədisləri heç bir mötəbər ravi nəql etməməli- dir; 2. Hədis uyduranın uydurmaçılığı öz təsdiqini tapmalıdır; 3. Bir rəvayətçi elə bir rəvayətçidən hədis nəql etməlidir ki, onların görüşməsi öz təsdiqini tapmasın; vəfatından son- ra doğulsun, qulaq asdığını iddia etdiyi yerdə olmağı isbat- lanmasın; Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|