P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Feysəl ət-təfriqə beynəl-iman vəz-zəndəqə
157 xar, Allahın dərgahında bir şey etməz. “Bunu ancaq ağıllı adamlar dərk edərlər!” 1 İnsan nəfsinin həqiqi tərbiyəsi bu əsaslara görə aparılma- lıdır. Mən hər hansı bir firqəyə (dini qrupa, camaata) mənsub deyiləm, hər hansı bir məzhəbə də təəssübkeşlik etmirəm. Amma bütün məzhəblərə, təfsir, hədis, fiqh, üsulşünaslıq, kəlam, fəlsəfə (islam fəlsəfəsi nəzərdə tutulur – mütərcim) və sufilik məktəblərinə ədəb-ərkanla, təvazökarlıqla baxır, qə- rəzliyə yol vermədən haqqı axtarıram. Nəfsin tərbiyə edilməsində iki şəxsiyyətin görüşlərindən daha çox faydalanmışam. Fərqli təmayüllərə mənsub bu iki şəxsiyyət – İbn Qəyyim əl-Cövziyyə (1292-1349) və İbn Ətaullah əs-Səkəndəridir (1260-1309). Bu mənim şəxsi görü- şümdür və heç kəsi onu təsdiqləməyə çağırmıram. Bütün müsəlmanları hər zaman bir araya gətirəcək başlıca qüvvə, hər şeydən qabaq, Uca Allahın kitabıdır, sonra isə, bu kitabı özünə əxlaq rəhbəri bilən, onunla insanlara yol göstərən, on- dakı hikmətlə onları tərbiyə edən İdeal Nümunə – Məhəm- məd ibn Abdullahdır... İndiki dövrdə mənən kamilləşmək, nəfsi tərbiyə etmək, açıq və gizli şəhvətlər aləmini tərk edib Allaha üz tutmaq üçün Qurandakı müdrikliyə və Peyğəmbərin həyat salna- məsinə daha çox ehtiyac vardır... 1 “əl-Bəqərə” surəsi, 269-cu ayə. 158 Əks halda, bilməliyik ki, Allahın razılığını ummayanlar, nəfslərinə ibadət etmək üçün yatıb-qalxanlar axirət nəsiblə- rini əldən çıxaranlardır. Quranda belələri haqda deyilir: “Bizimlə qarşılaşacaqlarına (qiyamət günü dirilib hüzuru- muzda duracaqlarına, cəzamıza yetişəcəklərinə) ümid etməyən- lərin, (axirətdən vaz keçərək) dünyanı bəyənib ona bel bağ- layanların və ayələrimizdən qafil olanların – məhz onların qazandıqları günahlara görə düşəcəkləri yer Cəhənnəmdir!” (Yunis, 7-8). Ayədə Allah təala dodaqları tərpətməkdən daha üstün şey haqda danışır. Bu, qəlbin ayıqlığıdır, ayələrdən qafil qalma- maqdır, nəfsə səmimi öyüd-nəsihət verməkdir, yalnız Allaha təzim etməkdir... İnsanlarda olana inanıb, Allahda olana şübhə bəsləyənlər necə mömin ola bilərlər axı?! Allahdan qeyrisini daha çox sevənləri mömin adlandırmaq olarmı?! Ayədə deyilir: “İnsanların içərisində Allahdan qeyrilərini (Allaha) şərik qo- şub, onları Allahı sevən kimi sevənlər də vardır. Halbuki iman gətirənlərin Allaha məhəbbəti daha qüvvətlidir...” (əl- Bəqərə, 165). O kəsin ki, qəlbi Allah üçün riqqətə gəlmir və o, xeyri əldən çıxarıb zərərə düşməkdən qorxursa, necə mömin sa- yıla bilər axı?! Onun aşağıdakı ayədən xəbəri yoxdurmu? “...Bilin ki, Allah sizin qəlbinizdə olanı bilir. Ondan (Al- lahdan) qorxun...” (əl-Bəqərə, 235). İslam iki məqama diqqət yetirir. Birincisi qəlbdir. Qəlbə sığal çəkir ki, oraya rəğbət və qorxu, səbir və şükranlıq, təvək- kül və sevgi... aşılasın. Bu keyfiyyətlər haqda sufilər çox 159 danışmış, onları uzun-uzadı izah etmişlər. Onların kitabla- rında bu barədə zəngin məlumat vardır. Həmin kitabların başında İbn Ətaullah, İbn Qəyyim və digərlərinin kitabları gəlir... İkinci si ağıldır. İslam ağıla əhəmiyyət verir ki, ona müx- təlif hökm və etiqad təlimləri öyrətsin. Fəqih və kəlamçı- ların kitablarında bu haqda mühüm məlumat vardır... Ağıl və qəlb bir-birinə möhtacdır, biri digərini şərtləndirir. Amma görürəm ki, bəzi avam insanların qıcıqlandırıcı “hobbi”ləri vardır. Məsələn, onlar namaza başladıqda təkbir zamanı əllərin qulaq nahiyəsinin altına, yoxsa sinənin yuxarı hissəsinə qədər qaldırmağa, onları göbəyin yuxarısındamı, yox- sa döş qəfəsi üzərindəmi bağlamağa namazdakı xatircəmlik- dən (xüşu), ayələri düşünərək oxumaqdan daha çox diqqət yetirirlər. Onları zahiri ayinlər maraqlandırır. Namaz hərəkətləri barədə böyük imamlar fikir ayrılığına düşüblər deyə bu na- danlar onlara tənə yağdırırlar. Bu, köhnə xəstəlikdir. Vaxtı ilə “Böyük imamlar barədəki qınaqların puça çıxarılması” (Rəf ` əl-məlam ənil-əimmə əl-ə`lam ) kitabında İbn Teymiyyə, “İmanın zındıqlıqdan fərqləndirilməsinə dair qəti ölçülər” (Feysəl ət-təfriqə beynəl-iman vəz-zəndəqə) kitabında da Əbu Hamid əl-Qəzali bu xəstəliyi “müalicə” etməyə cəhd göstərmişlər. Formal dindarlığın kökündə əqli qısırlıq və kor lovğalıq- dan doğan hallar dayanır. Belə dindarlıq insanı bəzən rəzil vəziyyətə salır. Bir dəfə tələbələrimdən biri mənə yaxınla- şaraq bildirdi ki, “Fəqih və hədisşünaslara görə Peyğəmbərin Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|