P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
180 O kəslər ki, fiqhi məsələlərdəki (füruat) “ixtilaf”a görə arxadan tənə vururlar, qeybət edirlər, müsəlmanların səflərini parçalayırlar, onlar, doğrudan da, tərbiyə olunmalıdırlar... Mən inanmıram ki, rəbbani əxlaqa sahib bir mömin bu cür hərəkət etsin... İndi isə doğruluq, sədaqət, vəfakarlıq, şərəf... kimi bəşəri əxlaq normalarından danışaq. Bunları ona görə bəşəri ad- landırırıq ki, təkcə müsəlmanlara deyil, həm də başqalarına aiddir. Adıçəkilən əxlaq normalarının əksi ikiüzlülük formalarıdır. Peyğəmbər (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) deyib: “Bu dörd xislət kimdə varsa, deməli, münafiqdir. Bu xis- lətlərdən birinə sahib olan kəs də həmin xisləti tərgitənədək münafiq sayılar. (Həmin dörd xislət budur:) a) əmanətə xəyanət edər; b) yalan danışar; v) əhdə vəfa göstərməz; q) mübahisə edərsə, kin qusar (ürəyində nə varsa, qarşı tərəfə söyləyər)” 1 . Mübahisələrdə həqarət, əhdə vəfasızlıq, danışıqda etinasız- lıq, əmanətə xəyanət – bütün bunlar çoxlarının adət ha- lına gətirdiyi davranışlardır. Allahın hifz etdiyi kəslər istisna olmaqla heç bir müsəlman varis çıxdığı dinə əxlaq meydan- larında riayət etmir... Bunun müqabilində isə digər millətlərin nümayəndələri davranış və ünsiyyətdə gözəl əxlaq qaydalarına əməl edir, nizamsızlığa, laqeydlik və alçaqlığa “yox” deyirlər. 1 Hədisi İmam Buxari, İmam Müslim, Tirmizi, Əbu Davud, Nəsai və İmam Əhməd rəvayət etmişlər. 181 Bundan qabaq dedim ki, dahi şəxsiyyətlərin irsini araş- dırsam da, əxlaq meydanında Həzrəti Məhəmmədin (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) qoyub getdiyindən daha zəngin, daha saf, daha ülvi irsə rast gəlməmişəm. Elə isə bu ümməti tarixi irsindən nə uzaqlaşdırıb, özülünü nə sarsıdıb? Hər hansı bir xalqın əxlaq irsi bir-biri ilə əlaqəli, bir-birini tamamlayan komponentlərin məcmusundan ibarətdir. Bu ün- sürlərə inanclar, ibadət ayinləri, iqtisadi və siyasi ənənələr daxildir... Əxlaq bir-iki vərəq məlumat oxumaqla və ya bir-neçə dər- sə qulaq asmaqla formalaşmır, əksinə, o, məşəqqətli “emal” prosesidir, davamlı praktik fəaliyyətdir, sabit bacarıqlara və xa- rakterə sahib olmaq üçün zəhmət çəkməkdir. Fikir vermişəm ki, iman qısır qalsın deyə şeytansayağı işlər görülüb; dinin əmr və qadağalarını qəsdən yozub qüvvədən salmağa çalışan kəslər peyda olub! Bəzi insanlara görə, iman əməlsiz sözdən ibarətdir ∗ . Bə- ziləri də əməli ikinci dərəcəli davranışlarla eyniləşdirirlər. Hal- buki həmin davranışlarsız da keçinmək mümkündür. Onla- rın bu yanaşması əməli öhdəliklərdən boyun qaçırmaq məq- sədi güdür. İbadətlərdəki hərəkətlərə (formalara) riayət haq- da cildlərlə kitab yazılır, ibadətin mahiyyətinə isə az hallarda diqqət yetirilir. ∗ Yəni, Allahın təkliyini, peyğəmbərliyi təsdiqləmək kifayətdir. İbadətə, dindəki praktik buruqlara əməl etmək lazım deyildir – tərcüməçinin qey- di . 182 Bunun nəticəsində tərəzinin gözünü allahsız cəmiyyətlərin xeyrinə ağır basan fərqlər yaranıb və tərəzinin yüngül gözü inanclı cəmiyyətlərin payına düşüb... Dinimizə görə, yalan söz şirk kimidir. Ayədə deyilir: “...murdar (başdan-ayağa murdarlıq olan) bütlərdən qaçın, yalan sözlərdən də (Allaha şərik qoşmaqdan da) çəkinin” (əl- Həcc, 30). Adi məişət problemlərində də olsa yalan danışmaq böyük günahdır. Amma bizdə – Ərəb dünyasında on minlərlə in- sanın üzv olduğu qurum (görünür, iqtidar partiyalarından söhbət gedir – mütərcim) seçkiləri saxtalaşdırır, aidiyyəti or- qanlara da tövsiyə edir ki, seçkinin nəticələrini təsdiqləsinlər. Xalq da ya acizdir, ya da ki gözü bağlanmışdır... Amma bu hal Qərbə yaddır: siyasətdə, iqtisadi münasibət- lərdə saxtakarlıq və yalan alçaq davranış hesab olunur, doğ- ruluğa ehtiram göstərilir; qərblilər ağızdan çıxmış sözə ciddi münasibət bəsləyirlər. Sanki onlar Quranın bu ayəsində de- yilənləri yaxşı başa düşmüşlər: “Yalanı ancaq Allahın ayələrinə inanmayanlar uydururlar. Onlar əsl yalançıdırlar!” (ən-Nəhl, 105). Biz rəbbani və bəşəri əxlaqa ehtiyacı olan fəqirlərik... Mən paltarının ətəyini qısaldan dindarlardan üz çevirmi- şəm. O dindarlar ki, dəvə ətinin dəstəmazı pozmağı, şəriət cəzalarında və qisasda qadınların şahidliyinin qəbul edilmə- məyi barədə onlarla razılaşmayanlara qəfil ölüm arzulayır- lar... 183 Müsəlman ümməti rəbbani və bəşəri əxlaq üzərində bina edilib. Əxlaq yaşadıqca bu ümmət də var olacaqdır. Əxlaq zəifləyərsə, ümmət sarsılar, yox olmağa üz tutar. Əqidə, bəli, məhz əqidə ideallar yaradır. İdeallar davranış- lara hakim kəsilər, onlara istiqamət verər. Əqidə (etiqad) insan nəfsinin bir halıdır; onu səbatsızlıqdan qərarlılığa yük- səldər. Əxlaq insanın hərəkəti və sükunətini tənzimləyən “qəlib”lərdən ibarətdir. Əqidəsi və əxlaqı formalaşmamış bir ümmət əsla ustalaşa bilməz... Biz kitablarımızın birində ərəbləri bir millət kimi formalaş- dırmış, onları zülmətdən nura çıxarmış Məhəmməd pey- ğəmbərin (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) möcüzəvi metodikasından danışmışdıq. Qeyd etmişdik ki, Peyğəmbərlər Əmirinin bu tərbiyə siyasəti yıxılmış binanı bərpa edəcək, böyük bir üm- məti yoxolma və məğlubiyyət girdabından qurtaracaq yeganə gücdür. Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|