Burada,
Mət - şəhər ərazisinin tozdan əlavə təmizlənməsinə çə
kilən xərclərdir;
Mı - sanitar texnikasına çəkilən əlavə əsaslı vəsait qo
yuluşudur;
M t - şəhər ictimai və sanitar texnikasına çəkilən əlavə
istismar xərcləridir;
M 3t - mənzil fondu və digər şəhər elementlərinin əlavə
təmirinə
çəkilən xərclərdir;
Mmx - atmosferin çirklənməsi ilə əlaqədar göstərilən
əlavə məişət xidmətləridir;
My - şəhər yaşıllıqlarına vurulan zərərdir;
En - əsaslı vəsait qoyuluşu səmərəliliyinin normativ
əmsalıdır.
Sənayeyə dəyən zərər aşağıdakı kimi hesablana bilər:
Zs = Znr
Z s
+
Z x
Burada,
Znr - nəqliyyat, rabitə və elektrikötiirücü xətlərə dəyən
zərərdir;
Zs - bilavasitə sənaye müəssisələrinə dəyən zərərdir;
Zx - atmosfer tullantıları ilə birlikdə qiymətli xammal
itkisidir.
Qeyd edilməlidir ki, çirklənmədən dəyən iqtisadi zərər
içərisində maksimal xüsusi çəkisilə səhiyyəyə dəyən lokal
zərər daha çox seçilir. Atmosferin çirklənməsi nəticəsində
səhiyyəyə il ərzində dəyən ümumi zərər (Zs.ıh) aşağıdakı kimi
hesablanır:
Z soh — Z | + Z | | + Z | | | + Z v q ö
Burada,
Zı - işdən əvvəl xəstəliklərin əhaliyə
vurduğu zərərdir;
Z„ - iş vaxtı xəstəliklərin əhaliyə vurduğu zərərdir;
Znı - işdən sonra xəstəliklərin əhaliyə vurduğu zərərdir;
ZVqö - atmosferin çirklənməsi nəticəsində vaxtından
qabaq ölümdən dəyən zərərdir.
200
Eyni zamanda,
1) Zj = Zjn 4- Z
ib
Harada ki,
Zin - məktəbəqədər yaşlı uşaqların xəstələnməsilə
əlaqədar zərərdir;
Z
ib
- məktəbyaşlı uşaqların xəstələnməsilə əlaqədar
zərərdir.
Z n — X s t
X a m
A
X m g 4" Ö b
Harada ki,
X,t - stasionardakı müalicəyə çəkilən xərclərdir;
Xam - ambulator şəraitdə müalicəyə çəkilən xərclərdir;
Xmg - valideynlərin işə çıxmaması ilə əlaqədar əmək
ehtiyatlarından tam şəkildə istifadə edilməməsi nəticəsində
yol verilən milli gəlir itkisidir;
Ö b
- uşaqların xəstələnməsilə əlaqədar valideynlərə ve
rilən arayışların ödənilməsindən alman xərclərdir.
2 ) Z„ = X t [ + a C + A * i = Ö f
3) Z„, = X
Tn
4 )
Z v q ö =
Harada ki, tö - minimal ölüm yaşıdır;
Tn - orta təqaüd yaşıdır;
P i -
il ərzində bir işçi tərəfindən istehsal edilən xalis
məhsulun dəyəridir;
a i - il ərzində vaxtından əvvəl ölənlərin sayıdır.
Çirklənmədən dəyən zərərin hesablanmasının analitik
üsulu. Analitik üsul korrelyasiya-reqressiya təhlilinin apa
rılması yolu ilə ətraf mühitin vəziyyətilə çirklənmə səviyyəsi
göstəriciləri arasındakı riyazi asılılığın alınmasına əsaslanır.
Zərərin müəyyənləşdirilməsində birbaşa hesablar üsulunun
tədbiqi çətinləşəndə analitik üsuldan istifadə edilir. Məsələn,
201