hesablanması, tullantıların təkrar emalı bu prosesdə iştirak edən
maşın və avadanlıqlarm aşınmasına, bununla əlaqədar müəyyən
qədər metalların əmtəə-material vasitələrinin itkisinə, fondlarm
təmirinə, istismanna əlavə yanacaq-enerji sərfinə görə maliyyə
xərclərinin artınimasına səbəb olur. Lakin bunlar son nəticədə
təkrar tullantılann istifadəsindən əlavə məhsullar, ətraf mühitin,
torpağın, suyun, atmosfer havasımn özünəməxsus safhğınm
saxlanılması hesabına ekoloji-iqtisadi, sosial inkişaf baxımından
özlərini doğruldur.
Deməli, təbii sərvətlərin istismarı, emalı, onlarm bazasında
işləyən sənaye müəssisələrinin, qeyri-istehsal sahələrinin, şəhər
təsərrüfatının fəaliyyətindən ətraf mühitə dəyən zərərin
hesablanması mürəkkəb proses olub, kompleks amillərin nəzərə
alınmasım tələb edir. Müəssisələrin istehsal tullantılanmn
anbarlaşdınimasına, onların təkrar emala hazırlanmasına, bunlara
sərf
edilən
elektrik
enerjisinə,
nəqliyyat
vasitələrinə,
müəssisələrdə havamn təmizlənməsinə, istehsal fondlarının
saxlanmasına, təmirinə, atmosfer havasının çirklənməsi üzündən
korroziyaya uğrayan metalların təmizlənməsinə, onlann
dəyişdirilməsinə və s. sərf edilən əmək, material, maliyyə vəsaiti
hesaba ahnmalıdır.
Qloballaşma şəraitində Azərbaycan Respublikasında təbii
ehtiyatlardan istifadə məsələləri ilə bağlı apanlan tədqiqatlardan
belə nəticəyə gəlmək olar ki, kənd təsərrüfatı öz parametrlərinə
görə Azərbaycan iqtisadiyyatında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və
xüsusi çəkiyə malik olan bir sahədir.
2013-cü ilin 9 ayı Azərbaycan Respublikası üçün istər
dinamik inkişaf, istərsə də statistik göstəricilər baxımından çox
uğurlu oldu. Hər birimiz əlimizdən gələni etməliyik ki, bundan
somakı illərdə də bu uğur davam etsin. Onu qeyd etmək lazımdır
ki, coğrafi mövqeyinə, ərazinin təbii müxtəlifliyinə, xüsusilə
geoloji, səth quruluşuna görə Azərbaycan Respublikası bir çox
ölkələrdən fərqlənir. Bu fərqlər aşağıdakılardan ibarətdir:
a) Azərbaycan Respublikası məhdud ərazisinin 60%-ni
dağlar təşkil edir, faydalı qazıntıların əksər hissəsində burada,
165
ekoloji təsirə davamsız sahələrdə yerləşir.
b)
müasir dövrdə elmi-texniki tərəqqi, sənaye və beynəlxalq
əhəmiyyətinə,
potensial
dəyərinə
görə
respublikanın
mineraJ-xammal ehtiyatında əsas yeri yanacaq-enerji ehtiyatları
təşkil edir ki, bunların da 90%-i ekoloji baxımdan ekstremal təbii
şəraitə malik Xəzər dənizində yerləşir.
c)
ərazinin
təbii
təsərrüfat
baxınundan,
əhali
məskunlaşmasından, təbii sərvətlərin mənimsənilməsindən, relyef
quruluşundan asılı olaraq bütün sənaye istehsal tullantılarının «an-
barlaşdınlması», saxlanılması, basdırılması üçün şərait yoxdur.
Burada radioaktiv maddələrin həm də quruda basdınl- masmdan
bəhs etməyə dəyməz.
Prezident İlham Əliyev bu məsuliyyətli vəzifəni daşıdığı qısa
zaman müddətində bütün fəaliyyətini əsasən insana qayğı və
diqqət prinsipi üzərində qurmuşdur. Sosial yönümlü siyasət
Lənkəran iqtisadi regionunun inkişafına öz müsbət təsirini
göstərərək, artıq bəhrəsini vermişdir. Azərbaycamn Prezidentinin
ötən dövr ərzində inamla davam etdirdiyi sosial-iqtisadi strategiya,
böyük entuziazmla həyata keçirdiyi islahatlar həm də onun yüksək
idarəçilik qabiliyyətinin, mükəmməl iş təcrübəsinin əyani təzahürü
kimi dəyərləndirilə bilər. Ölkənin bütün problemlərinə milli
dövlətçilik prinsipləri kontekstindən yanaşan, cəmiyyətin ümumi
inkişaf qanunauyğunluqlarını dəqiq şəkildə qiymətləndirməyi
bacaran, eyni zamanda, ictimai həyatın müxtəlif sahələrindəki
çətinlik yə nöqsanlar haqqında aydın təsəvvürə malik olan
Prezident İlham Əliyev məhz bu keyfiyyətləri sayəsində yeni dövr
üçün qarşıda duran prioritet vəzifələri dəqiq şəkildə
müəyyənləşdirməyə müvəffəq olmuşdur.
Ölkəmizin regionlarında görülən kompleks sosial-iqtisadi
yönümlü infrastruktur layihələri Azərbaycanın ümumi inkişafının
>üksək mərhələdə olduğunu əyani surətdə göstərir. Artıq neçə
illərdir ki, regionlarımızda Idçik və irihəcmli elektrik stansiyaları,
idman kompleksləri, səhiyyə və digər sosial yönümlü obyektlər
tikilərək əhalinin istifadəsinə verilir.
Əvvəllər Azərbaycan regionlarımn, o cümlədən, Naxçıvan
166
MR-in elektrik enerjisi ilə təminatında ciddi problemlər möv- cud
idi. Lakin Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən forma- laşdırılnuş
və Prezident İlham Əliyevin uğurla davam etdirildiyi iqtisadi
siyasət və islahatlar nəticəsində Naxçıvandan Türkiyəyə elektrik
enerjisi ixrac olunur. Ümumilikdə regionlarda bir neçə il ərzində
modul tipli 6 elektrik stansiyası tikilərək istismara verilmişdir. Bu
fakt son illərdə ölkəmizin əldə etdiyi nailiyyətlərin, yaradılmış
enerji istehsalı potensiahmn yüksəldilməsinin əyani sübutudur.
Azərbaycan Respublikasımn regionlarında sosial-iqtisadi
inkişafın təmin olunmasında torpaq və su ehtiyatlarından
istifadənin qiymətləndirilməsi istiqamətində aparılan doqquz aylıq
tədqiqat işləri bir daha göstərir ki, istehsal imkanlan, təbii
sərvətləri və o cümlədən, Azərbaycanın təbiətindən alman
məhsullar çox zəngin və olduqca keyfıyyəthdir. 2013-ci ilin
nəticələrini əvvəlki illərlə müqayisə etsək, aydm olar ki,
regionlarda sosial-iqtisadi inkişafla bağlı olaraq təbii sərvətlərdən
səmərəli istifadəyə, onların müasir təhhlinin qiymətləndirilməsinə
xüsusi yer verilməlidir.
5.6.
Təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqh münasibətlərinin ekoloji
məsələləri
XXI əsr elm və texnikanın sürətlə inkişaf etdiyi əsr hesab
edilir. Təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı münasibəti, biosferin qom-
nub saxlanması, ekoloji mədəniyyət məsələsi bu gün elm, icti-
mayyət və ümumiyyətlə, bütün insanlarm diqqətini cəlb edən bir
nömrəli problem kimi qarşıda durur. Bu problemin vacibliyi ondan
irəli gəlir ki, artıq insanlar təbii sərvətlərin - torpaq, su, bitki , meşə
və ya digər yaşayış vasitələrinin təbiətdə kəskin surətdə azaldığım
dərk etməyə başlamışlar.
İnsan təbiətə fəal, məqsədyönlü təsir göstərməyə, öz
tələbatım ödəmək üçün təbiətdə hazır şəkildə mövcud olmayan
şeyləri istehsal etməyə başladıqda vəziyyət də)dşdi. Deməli,
təbiətin inkişafında keyfiyyətcə yeni ziddiyyət meydana çıxdı.
Təbiətm bir hissəsi olmaqla bərabər, prinsipcə yenitipli, fəal,
167
Dostları ilə paylaş: |