Dinləyiciləriniz və ya dinləyiciniz üçün yad olan predmet haqqında
danışanda məgər əminsiniz ki, xalq müəllimi başa düşdüyündən daha yaxşı başa
düşüləcəksiniz?
Çətin ki. Bəs nə etmək olar? O, eynilə bu cür vəziyyətlə üzləşəndə nə etmişdi?
O, bunu mümkün olanlardan ən sadə və təbii üsulla etdi: o, adamların bilmədiyini
onların bildikləriylə müqayisə etməklə izah etdi. Tanrı dərgahı... Bu, nəyə
oxşayır? Fələstinin savadsız kəndliləri bunu necə başa düşə bilərdilər? Buna görə
də Məsih onu kəndlilərə artıq bəlli olan əşyalar və təzahürlərin köməyi ilə təsvir
edirdi:
“Tanrı dərgahı acıtma kimidir ki, qadın onu üç ölçü una qatsa da, indiyədək
hamısı qıcqırmayıb...
Və Tanrı dərgahı yaxşı mirvariləri axtaran tacir kimidir... Bir də Tanrı
dərgahı dənizə atılan tor kimidir...”
Bu, aydın idi və bunu onlar dərk edə bilərdilər. Dinləyicilərin arasında evdar
qadınlar var idi ki, onlar acıtmanı hər həftə istifadə edirdilər; balıqçılar var idi ki,
toru dənizə hər gün atırdılar; tacirlər mirvari ilə iş görürdülər.
Bəs David (Daud peyğəmbər) İeqovanın hamiliyini və sevgi mərhəmətini
necə izah etmişdi?
“Tanrı – mənim rahibimdir! Mən heç nəyə möhtac olmayacağam: o, məni
paxlalı bitkilərlə saxlayır və məni sakit suların yanına aparır”.
Bu, demək olar, barsız ölkədə paxlalı bitkilər... davarın içə bildiyi su
– çobançılıq edən xalqlar belə sözləri başa düşə bilərdi.
Budur, həmin prinsipin tətbiq olunması ilə bağlı kifayət qədər əyani və
müəyyən mənada məzəli nümunə. Bir neçə missioner İncili Ekvatorial Afrikanın
yaxınlığında yaşayan bir qəbilənin dialektinə tərcümə edirdi.
Onlar belə bir cümlə ilə rastlaşdılar: “Sənin günahların al-qırmızı olsa da,
onlar qar kimi ağ olacaqlar”. Onlar bu cümləni necə tərcümə etməli idilər? Hərfi
mənada? Bu, mənasız və absurd olardı. “Bu yerlilərə” fevral ayının sübh vaxtında
səkiləri heç vaxt qardan təmizləmək lazım gəlməmişdi. Onların dillərində heç
mənası qar demək olan söz də yox idi. Onlar qarla qatran arasındakı fərqi də
anlaya bilməzdilər; lakin əvəzində onlar kokos palmasına dəfələrlə
dırmaşmışdılar və nahar üçün ağacdan yerə kokos qozaları vurub salırdılar. Buna
görə də missionerlər tanınmayanı tanış olanla müqayisə etdilər və həmin
cümləni bu cür tərcümə elədilər: “Sənin günahların al-qırmızı olsa da, onlar
kokos qozasının içi kimi ağ olacaqlar”.
Bu şəraitdə həmin işi bundan yaxşı etmək, çətin ki, mümkün olaydı, doğru
deyilmi?
Missuri ştatının Uorrensburqdakı müəllim kollecində mən Alyaska haqqında
danışan bir lektoru dinləmişdim. Çıxışının bir çox yeri dinləyicilər üçün aydın və
maraqlı olmamışdı, çünki o, həmin afrikalı missionerlərdən fərqli olaraq, nəzərə
almamışdı ki, dinləyicilərin anlaya biləcəkləri sözlərlə danışmaq lazımdır.
Məsələn, o, bizə məlumat verdi ki, Alyaskanın əhalisi 64 356 nəfər, ərazisi isə
590 804 kvadrat mil təşkil edir.
Yarım milyon kvadrat mil – adi adam üçün bu nə deməkdir? Çox az. O,
kvadrat mil kateqoriyaları ilə düşünməyə adət etməyib.
downloaded from KitabYurdu.org
Bu deyilən onun təsəvvüründə heç bir mənzərə canlandırmır. O, 500 min
kvadrat mil ərazinin Men və ya Texas ştatının ərazisinə təqribən bərabər olub-
olmadığını bilmir. İndi isə natiqin verdiyi məlumatı belə təsəvvür edək ki,
Alyaskanın və onun adalarının sahil xətti ekvator xəttindən uzundur və onun
ərazisinin sahəsi Vermont, Nyu-Gempşir, Men, Massaçusets, Rod-Aylend,
Konnektikut, Nyu-York, Nyu-Cersi, Pensilvaniya, Delaver, Merilend, Qərbi
Virginiya, Şimali Karolina, Cənubi Karolina, Corciya, Florida, Missisipi və Tennesi
ştatlarının birlikdə götürülmüş sahəsindən böyükdür.
Məgər bu, iştirakçıların hamısında Alyaskanın ərazisinin böyüklüyü ilə bağlı
kifayət qədər aydın təsəvvür yaratmazdımı?
O bildirmişdi ki, Alyaskanın əhalisi 64 356 nəfər təşkil edir. Əhalinin
siyahıyaalınması ilə bağlı rəqəmləri bəlkə də on adamdan biri heç bir dəqiqə belə
yadda saxlamır. Niyə? Ona görə ki “altmış dörd min üç yüz əlli altı” ədədinin
səsləndirilməsi o qədər də aydın təsəvvür yaratmır, yalnız sahil qumunda
yazılmış sözlər kimi qeyri-müəyyən və qeyri-səlis təəssürat qoyur.
Diqqətin növbəti dalğası onları tamamilə yuyub aparır. Əhalinin sayı barədə
məlumatı adamlara daha yaxşı tanış olanla əlaqəli surətdə demək məgər daha
ağıllı olmazdımı? Məsələn, dinləyicilərin yaşadıqları Missuri ştatındakı kiçik
şəhərin yaxınlığında Sent-Cozef şəhəri var. Onların bir çoxu Sent-Cozefdə olub,
Alyaskanın əhalisinin sayı isə o vaxt Sent-Cozefin əhalisindən on min nəfər az idi.
Alyaska haqda lektorun çıxış etdiyi şəhərlə əlaqəli şəkildə danışmaq daha da
yaxşı olardı. O əgər aşağıdakı kimi desəydi, qat-qat aydın olardı: “Alyaska Missuri
ştatından səkkiz dəfə böyükdür, lakin eyni zamanda da onun əhalisi burada,
Uorrensburq şəhərində yaşayan sakinlərin sayından cəmi on üç dəfə çoxdur”.
Aşağıda göstərilən “a” və ya “b” nümunələrində hansı müddəa daha
aydındır?
a) Bizə ən yaxında olan ulduz otuz beş trilyon mil məsafədə yerləşir.
b) Dəqiqədə bir mil sürətlə gedən qatar Yerə ən yaxın ulduza qırx səkkiz
milyon ilə çatardı; həmin ulduzda əgər mahnı oxusaydılar və səs Yerə çata
bilsəydi, bunun üçün üç milyon səkkiz yüz min il vaxt tələb olunardı. Əgər həmin
ulduzla Yerin arasında hörümçək toru çəkilmiş olsaydı, onun çəkisi beş yüz ton
olardı.
a) Dünyanın ən böyük kilsəsi olan Müqəddəs Pyotr məbədinin uzunluğu iki
yüz otuz iki yard və eni üç yüz altmış dörd futdur.
b) Onun hündürlüyü təqribən Vaşinqtondakı Kapitoli binası boyda üst-üstə
qoyulmuş iki binanın hündürlüyü qədərdir.
Ser Oliver Lodc hazırlığı olmayan auditoriyaya atomun nə boyda olduğunu
və təbiətini izah edərkən bu metoddan müvəffəqiyyətlə istifadə etmişdi. Onun
Avropada bir qrup dinləyiciyə bir damla suda olan atomların sayının Aralıq
dənizində olan su damlalarının sayı qədər olduğu barədə danışdığını mən
eşitmişəm, onun dinləyicilərinin bir çoxu isə Hibraltardan Süveyş kanalına qədər
bir həftədən çox səyahətdə idi. Söhbətin predmetinin daha da aydın başa
düşülməsi üçün o dedi ki, bir damla suda olan atomların sayı bütün planetimizdə
olan ot saçaqlarının sayı qədərdir.
downloaded from KitabYurdu.org