XəZƏr universiteti erciyes universiteti

44 

 

layacak değerlerin, gelenek ve görenekleri olduğunu ifade etmişlerdir. Kazak toplu-

munu ayakta tutan başlıca öğe olarak kendi tarifleriyle Kazaktın Ulttık Salt Destür-

ları

1

’dır.  

Kazaklar gelenekleri korudu, iki gün önce kurban bayramı, biz kur-

banlarımızı keseriz, sadakalarımızı veririz. Bayramda camilere gider, namaz 

kılarız. Sovyet zamanında, bunlar ne biçim âdet, betaşar (yüz açımı) geleneği 

yapılmamalı, gelinlerin selam

2

 vermeleri gerekmez, niye yapıyorsunuz? De-

diler. ‘Eskiden vardı, şimdi böyle yapmayın’, dediler. ‘Yiyin, için, gezin’, 

dediler. Biz, gençlerimizin Kazak geleneklerine göre yetişmesi gerekir, diye 

düşündük.  Ailelerimizde  geleneklerimizi  koruduk.  Bu  gelenekler  olmasa 

geçmişten günümüze nasıl gelirdik. Gençlerimiz, gelenekleri görerek öğre-

nirler, diye düşündük. ‘Ulttlık salt desturlarımız’ (millî gelenek-görenekleri-

miz)  olmasa,  Kazaklar  geçmiş  zamandan  bugüne  gelemezlerdi.  Gelenek- 

göreneklerimizi yüce görür, bunları çocuklarımıza öğretiriz. Camilere gide-

medik, Kur’an-ı Kerim okuyamadık, evlerimizde okuduk. Gizli gizli yaptık 

bunları. Geleneklerimize sıkı sıkıya bağlıyızdır (Cemile Zekimkızı, Almatı- 

Merkez, 14.11.2010 tarihli görüşme).  

Görüşmecinin ifadesine göre, Kazakistan’ın güney ve kuzeyi arasında gele-

nek- görenekler arasında ve uygulamalarda farklılıklar bulunmaktadır. Kuzey Kaza-

kistan,  daha  çok  Rus  kültür  etkisi  altında  kalırken,  Güney  Kazakistan  gelenek  ve 

görenekleri saklamıştır: 

Kazakların  geleneklerini  koruduğunu  düşünüyorum.  Kazakistan’ın 

güney bölgesinde geleneklerimizi daha iyi koruduk ve saklıyoruz diye düşü-

nüyorum.  Geleneklerimiz  arasında  ‘Tusau  kesüw

3

’ve  ‘Kız  uzatuw

4

’  gibi 

geleneklerimiz var. Şimdi kızı aileler anlaşarak evlendiriyorlar, önceden alıp 

kaçma  vardı.  Bayramlarda  çocuklarımıza  geleneksel  kıyafet  giydiriyoruz. 

Çocuklarımızı sünnet yaptırıyoruz. Bunlar Kazak gelenekleridir, halen yapı-

yoruz. Yeni gelinlerimize de Kazak gelenek ve göreneklerimizi öğretiyoruz. 

Gelinlerimize selam verdiriyoruz. Gelinlerimiz akraba ve köyümüzün insan-

larına,  büyüklere  selam  verirler.  Gelinlerimiz  kayınlarının  önünden  yürü-

mezler. Kazaklar geleneklerini koruyorlar, diye düşünüyorum (Ötebay Sauı-

le Elçibekkızı, Çimkent- Merkez, 19.10.2010 tarihli görüşme). 

Sovyet dönemi aynı zamanda Kazakların yaşam koşullarını değiştiği, konar-

göçerlikten yerleşikliğe geçme ve şehirlere yerleşme sürecini ifade etmektedir. Gele-

nekleri koruma; farkındalık, kentleşme

5

 modernleşme- çağdaşlaşma etkileri ve ya-

şam tarzı olarak kentsel ve kırsal bölgelere göre değişmektedir: 

                                                        

1

 Kazakların kültürlerini, millî gelenek ve göreneklerini ifade etme şeklidir. 

2

 Gelinlerin odaya girerken, aile büyüklerine ve misafirlere eğilerek, saygı göstermesidir.  

3

 Çocuk yürümeye başladığında yaptıkları kutlama töreni. 

4

  Baba evinden kızın gelin olarak çıkarılma töreni; kız evinde yapılan düğün. 

5

‘Kent’ ve ‘Kentleşme’ kavramı; sadece mekânsal, demografik, idari özellikleri yansıttığı gibi, aynı 

zamanda  ekonomik  ilişkiler,  siyasî  organizasyon  ve  bu  karmaşık yapının  oluşturduğu  kültürel 

farklılık ve değişim ve medenîlik, modernleşme de kastedilmektedir.

 

---

45 

 

Kazakların köyde oturanları gelenek- göreneklerini çok güzel koru-

yorlar; ancak şehirde oturanlar avrupalılaştı. Allah’a şükür yine de koruyo-

ruz (Bayan Ergöbek, Türkistan- Merkez, 23.09.2010 tarihli görüşme).  

Geleneklerimizi koruduk. Köyde yetiştiğim için terbiyemi de oradan 

aldım, bütün gelenekleri oradan öğrendim. Büyüklere saygı duyar, hürmet 

gösteririz. Büyüklerin hizmetlerini nasıl görmem gerektiğini oradan öğren-

dim. Gelenek – göreneklerimizde geçmiş ve gelecek arasında fark var, o dö-

nemde gençler okumadılar, geleneklerimize boyun eğerdik, evde oturup, biz-

ler de anne-babalarımızdan öğrendik ve bugünlere getirdik. Büyüklerle çok iyi 

geçindik, sözlerini dinledik.  Kazaklarda söz var: ‘Ata-anana ne kılsan, altına 

sol gelsin, yani anne-babana nasıl davranırsan, ömründe onu görürsün, deriz 

(Urumgül Hanım, Almatı- Merkez, 23.11.2010 tarihli görüşme). 

 Kazaklar geleneklerini korudu. Köylerde daha iyi korundu. Çocuğa 

ninniler söylüyoruz. Ayak basınca ‘tusau kesüw’ (yürütme  töreni) yaparız  

(Türkistan- Şornak Auılu, 28.09.2010 tarihli görüşme). 

Kazakistan’da  Kazak  tarihi  içerisinde  önemli  rol  oynamış  nüfuzlu  aileler 

bulunmaktadır. Bu aileler Ülken Otbası (büyük, ulu aile) sözüyle tanımlanmaktadır. 

Bu aileler, Kazaklar arasında sözü geçen, toplumsal statüye sahip ailelerdir. Belli bir 

gelenekten geldikleri ve topluma örnek oldukları için kimliklerine ve geleneklerine 

sahip  çıkma  noktasında  daha  tutucu  ve  muhafazakâr  davrandıklarını  ifade  etmiş-

lerdir: 

  Kazaklar geleneklerini korudular ve halen koruyorlar. Benim ailem 

kazak geleneklerine çok önem veriyor, sebebi benim ninem büyük aileden 

gelmedir ve eşim de Ülken Otbası’ndan (büyük, ulu aile) geldi. Benim üç 

oğul üç kızım oldu.  Ülken Otbası’nda (büyük, ulu aile) geleneklere çok 

önem  verilmektedir.  Hepimiz  büyük  aileden  geldiğimiz  için,  Kazakların 

gelenek göreneklerini koruyoruz (Güljan Sauıle Hanım, Çimkent- Merkez, 

14.10.2010 tarihli görüşme).  

 

Model  Okuma: 

Görüşmecilerin  söylemlerinden  yola  çıkılarak  hazırlanan 

modelde, Ruslar tarafından işgal edilmelerinden sonra ailelerin korunmacı bir tavırla 

yaklaşmalarında en önemli faktör, farkındalık eğilimi olmuştur. Bu farkındalık eğili-

minin yüksek oranda hissedildiği bölge ise, Güney Kazakistan’dır. Bu bölgeselleş-

tirmenin sebebi ise, yabancı halkların güney bölgelerine göç hareketliliğinin kuzeye 

göre daha az oranda yaşanması ve kültürel etkileşimin az olmasıdır. Ayrıca bu dö-

nemde Kazak sosyal teşkilatlanmasındaki boy faktörü ve bu boylar içerisindeki sözü 

geçen veya yönetici durumunda olan ailelerin varlığı ve bilim insanlarının gerekli 

uyarıları olumlu etkiye sahiptir. Sovyet döneminde gerçekleştirilen yerleşik hayata 

geçme  siyaseti  uygulanmış  olsa  dahi,  Kazak  ailelerin  kırsal  yaşam  olgularını  ve 

anlayışlarını  kentlere  taşıması,  birlikteliğin  ve  ilişkilerin  sağlam  temellere  dayan-

masına  sebep  olmuştur.  Bu  dönemde  kentlerde  yaşanan  kırsal  yaşam  felsefesinin 

nirengi noktaları olan gelenekçi tavır, muhafazakarlık ve tutuculuk, yine aile anla-

yışları kimliklerinin bağlayıcılığına sebep olmuştur. 

---