XəZƏr universiteti erciyes universiteti

52 

 

Urumgül Hanım, 23.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 53 yaşında. 

Yercemal Akimsdıkbayeva, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 69 

yaşında. 

14.09.2010, Türkistan- Otuzjıl Auılu, Ulu Cüz, Okur-yazar değil, 65 yaşında. 

28.09.2010, Türkistan- Komünizm Bölgesi, Orta Cüz, Okur-yazar değil, 72 yaşında. 

28.09.2010, Türkistan- Şornak Auılu, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 59 yaşında. 

29.09.2010, Türkistan-Orangay Auılu, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 64 yaşında. 

29.09.2010, Türkistan-Orangay Auılu, Kişi Cüz, Üniversite Mezunu,  64 yaşında. 

 

 

ÖZET 

 

Bildirinin konusu, sözlü tarih verileri ışığında, Kazaklarda kültürel mirasın ve millî 

kimlik algısının dönemsel (Sovyet öncesi ve sonrası) değerlendirilmesidir. Nitel araştırma 

yöntemine göre elde edilen veriler, Kazakistan’ın Türkistan, Çimkent ve Almatı şehirlerinde 

50-96 yaş aralığındaki görüşmecilerin Kazakça ve Rusça sorulara verdikleri yanıtların neden-

lerini öğrenme maksatlı yapılan derinlemesine görüşmelerden ortaya çıkarılmıştır. Çalışma, 

görüşmecilerin  Sovyet  donemini  yaşayan  insanlardan  seçildiği  için  Sovyet  dönemindeki 

kültürel  miras  ve  kimlik  algısının  ortaya  çıkarılması  bakımından  da  önem  taşımaktadır. 

Verilerde  Kazak  kültürünün  kendileri  için  ne  ifade  ettiği,  kimliklerinde  kültürel  mirasın 

yerinin ne olduğu, nasıl bir gelişim ve değişim sürecinden geçtikleri ortaya konmaya çalışıl-

mıştır.  Kültürel  miras  ve  kimlik;  bir  insanın  ve  topluluğun  var  olması,  kendi  toplumunu 

algılaması, aidiyet duygusunu ifade ettiği için kognitif (zihniyet) boyutu da işaret etmektedir. 

Kazakistan’ın ve Kazak insanının kimliğinin  tam olarak anlaşılmasında ülkeye özgü nite-

liklerin, kültürel özelliklerin ve gelenek-göreneklerin önemli yer tuttuğu anlaşılmıştır. Kazak 

kimlik üretimi konusunda, Sovyet doneminin mirasları ve kültürel tortusuna değil, münha-

sıran geleneksel döneme ait ulusal kimliklerin yeniden inşası için kültürel miraslarına odak-

lanıldığı, Kazakların bağımsızlık sonrası süreçte kimlik ile aidiyetin ve kültürel mirasın geri 

alınışına  dair  normatif  (davranış)  korunmacı  bir  boyutun  oluştuğu  görülmüştür.  Bildiride,  

“Uyum ve Bütünleşme”ile“Korunmacı Tavır”modelleriyle kültür ve kimliğin birbirileri 

etkisi görülebilmiştir.   

Anahtar  Kelimeler:  Kazakistan  (Türkistan,  Çimkent,  Almatı),  Kazaklar,  Kültürel 

Miras, Milli Kimlik. 

 

 

 

 

---

53 

 

AZƏRBAYCAN ƏRAZİSİNDƏ AŞKARLANMIŞ VIII-IX ƏSRLƏRƏ DAİR 

İSLAM NUMİZMATİKASİ MATERİALLARI TARİXİ PROBLEMLƏRİN                                  

HƏLLİNDƏ MƏNBƏ KİMİ 

Məmmədova Aygün  

 

Ayrı-ayrı  pul  dəfinələri  və  təksaylı  sikkələrin  tədqiq  edildiyi  İslam  numiz-

matikası  yeni  faktiki  materialın  aşkarlanması  sayəsində  zənginləşməkdədir.  XIX 

əsrdən ali tədris ocaqlarında tədris edilən və hazırda aktuallığını qoruyan bu elm sa-

həsinin əsas tədqiqat obyekti olan müsəlman sikkələri həm təsadüfi, həm də arxeoloji 

qazıntılar  sayəsində  aşkarlanaraq  virtual  saytlar  və  yeni  nəşrlər  vasitəsilə  işıqlan-

dırılır, dövrümüzdə cərəyan edən bir sıra tarixi problemlərin həllinə yardım edir.  

2006-cı ildə orta əsr Şəmkir şəhər yerində t. e. d. Tarix Dostiyevin (1, с. 465), 

2008-ci  ildə  Ağcabədi  rayonunun  Salmanbəyli  kəndi  yaxınlığında  Qalatəpə  şəhər 

məskənində Mil-Qarabağ arxeoloji ekspedisiyasının rəhbəri, t. f. d. Təvəkkül Əliye-

vin (2), 2009-2010-cu illərdə Qəbələ rayonunun Səlbir ərazisində t. e. d., prof. İlyas 

Babayevin  (3,  с.  75),  2011-сi  ildə  Şamaxı  şəhəri  yaxınlığında  Gülüstan  qalası  ər-

azisində Ağsu-Şamaxı ekspedisiyasının rəhbəri, t. f. d. Akif Quliyevin (4) rəhbərliyi 

ilə tapılmış “Ərəb Xilafəti sikkələri” adı ilə tanınan numizmatik tapıntılar Xilafətin 

VIII-IX əsrlərə aid siyasi və iqtisadi tarixini açıqlayan önəmli faktiki qaynaqlardır.  

Araşdırdığımız dövrün tarixi-numizmatik təhlili sübut edir ki, VI əsrin sonu - 

VII əsrin əvvəllərində Azərbaycanın daxili pul dövriyyəsində əsasən Sasanilər döv-

lətinin müxtəlif şəhər-zərbxanalarında (Kerman, Suz, Nəhrtira, Mərv, Bişapur, Də-

rəbcərd, İstəxr, Səcəstan, Rey, Nəhavənd, Əbərşəhr, Ramhörmüzd, Ktesifon və s.), 

qismən  isə  Azərbaycan  zərbxanalarında  (Gilan,  Naxçıvan,  Boquan  (Bakı),  Partav 

(Bərdə), Dərbənd, Ərdəbil və s.) zərb edilmiş təxminən 4 q çəkiyə malik gümüş Sa-

sani drahmalarından, Qərb ölkələri ilə aparılan beynəlxalq ticarət əməliyyatlarında 

isə sasani gümüşü ilə yanaşı Bizans solidlərindən və gümüş heksoqramlardan isti-

fadə edilmişdir (5, с. 77, 83).  

Yüksək texniki səviyyədə zərb edilmiş, sabit çəki, əyar və tipə malik 4 q çəki-

yə malik zərdüştlük simvolikalı sasani gümüş drahması 400 ildən artıq bir dövrdə 

Azərbaycanın daxili pul təsərrüfatında əsas dövriyyə vasitəsi olmaqla yanaşı, Sasa-

nilər dövlətinin süqutundan sonra da uzun müddət Ərəb Xilafətində və beynəlxalq 

ticarətdə dünya pulu rolunu oynamışdır.  

VII əsrin 30-40-cı illərindəki ərəb yürüşləri və daha sonra Albaniya ərazisində 

cərəyan edən yüzillik ərəb-xəzər mücadiləsi Azərbaycanın istehsal qüvvələrinin və 

şəhərlərarası əlaqələrin zəifləməsinə, zərbxanaların fəaliyyətində nizamsızlığa səbəb 

olaraq, ölkənin ümumi iqtisadiyyatına və pul təsərrüfatına mənfi təsir göstərsə də, 

onun tam məhvi ilə nəticələnmədi.  

İlk ərəb xəlifələri işğal etdikləri ərazilərdə, o cümlədən, Azərbaycanda haki-

miyyətlərinin ilk illərində, əvvəllər istifadə edilən sikkə zərbi ənənəsini qorumağa 

çalışmış və yerli əhalinin istifadə etdiyi sikkələrin görünüşündə kəskin dəyişikliklər 

etməkdən çəkinərək, onlara kufi xəttilə bəzi islami ifadələr (məs. «Allahın adıyla, 

---