XəZƏr universiteti erciyes universiteti

49 

 

toplumunun zorlu tarihî serüvenlerinde gelenek- göreneklerin etkisi ve önemi, far-

kındalıkları  ifadelere  içtenlikle  yansımıştır.  Kazak  kültürü  ve  Kazakların  kimlik 

algısı arasında doğrudan bir ilişki bulunduğunu şöyle ifade etmişlerdir: 

Tabii ki Kazaklar, gelenek- göreneklerini korudu. Yoksa, Kazaklar, 

Kazak olur muydu? Niçin korumasın? Bugünlere koruduğumuz için gel-

dik. ‘Ulttığını saklamayan Kazak; Kazak emez.’ (Geleneklerini korumayan 

Kazak; Kazak değildir), diye söz vardır (Kaldıkız Hanım, Türkistan- Bek-

zat Avdanı/Bölgesi, 28.09.2010 tarihli görüşme). 

Kazaklar,  geçmişte de  şimdi de  geleneklerini saklıyorlar,  şükürler 

olsun. Geçmişte korumasa, Kazaklar bugüne gelmezlerdi (Türkistan- Ko-

münizm Bölgesi, 28.09.2010 tarihli görüşme). 

Sovyet döneminde Kazak toplumu, aile içerisinde yapılan gelenek ve göre-

nekleri uygulama konusunda hassas davranmışlardır. Kazaklar için aile kurumu, ge-

leneklerini  koruma  ve  kendilerini  ifade  etme  yerleri  olmuştur.  Kazak  gelenek  ve 

göreneklerini koruma noktasında önemli bir kurum olan ve aile içi ilişkilerin bütün 

samimiyeti ve değerleriyle sürdürülmesi etkilidir. Buna rağmen,  Sovyet döneminde 

aile içi gelenek ve görenekleri yapma ve sahip çıkma anlamında olumsuz etkisi de 

olmuştur. Günümüzde de bazı gelenek ve göreneklerin az uygulanmaya başladığını 

da ifade etmişlerdir: 

Geleneklerimizi  sakladık.  ‘Beşik  Toy’,  altı  aylıkken  ‘Bağrından 

Tabak Alma’, ‘Sünnet toy’,‘Şildehana’ yaparız. Hepsini koruduk. ‘Kır-

kını Çıkarma’, ‘Dilaçar Toyu’nu vakti gelince yapıyoruz. Geçenlerde kö-

yümüze gidip, torunumun ‘Dilaçar Toyunu’ verdik. Kazaklar, gelenek-

lerini geçmişte çok sakladı. Sovyet zamanından itibaren gösterişsiz yap-

tık, yapamadık. Kendimiz  gizli gizli yaptık.  Şimdi daha iyi yapıyoruz. 

Gelinler, torunlar, kızlarımızla yapıyoruz. Büyüklerin sözünden çıkmaz-

dık, kızlar kız gibi, gelinler gelin gibi davranırdı. Ev ahalisine selam du-

rup, eve gireriz. Kazak ailesinde boşanmalar olmazdı, Sovyet zamanında 

çoğalmaya başladı. Geçmişte daha iyi ailelerdik, gelinin takılarını yapar-

dık.  Oramal  (başörtüsü)  takardık.  Kazakların  geleneksel  kıyafetlerini 

(Kiymeşek) giyinirdik. Bizim Nevruz Bayramımız çok önemlidir, o dö-

nemde de kutladık. Şimdi de oramal (başörtüsü) takıyoruz; ama giderek 

azalmaktadır (Yercemal Akimsdıkbayeva, Almatı- Merkez, 14.11.2010 

tarihli görüşme). 

Kazak  örf  âdetlerini  uyguladığımız  bir  aileye  sahiptik.  Gelenek-

lerimize koruduk (Gümüş Hanım, Türkistan- Merkez, 13.09.2010 tarihli 

görüşme). 

Yapılan görüşmelerde şöyle bir paradoks da göze çarpmaktadır: Gelenekleri 

koruma noktası Sovyet dönemi ve günümüz karşılaştırıldığında, Sovyet döneminde 

koruduklarını ifade etmişlerdir. Diğer görüşmeciler ise, baskılara maruz bırakıldık-

larını ve yapamadıklarını hatta günümüzde azalmaya başladığını; bağımsızlık son-

rasında ise, Kazakların geleneklerini daha iyi yaptıklarını, dillerine, gelenek- göre-

neklerine sahip çıktıklarını ifadeleri yer almaktadır: 

Bazıları  geleneklerimizi  yaptı,  bazıları  yapmadı.  Benim  kızıma 

---

50 

 

sırga (küpe) takıldı, dünürlerim oldu. ‘Sünnet Toy’, ‘Tusau kesüw’ yapı-

yoruz. Gelenek göreneklerimiz koruduk, Stalin döneminde oramal (baş-

örtüsü)  taktık,  okuduk  (Timekül  Hanım,  Türkistan-  Krupskaya  Auılu/ 

Köyü, 29.09.2010 tarihli görüşme). 

Sovyet zamanında oğullarımı sünnet yaptırmadım; yasaktı. Eşim 

komünisttir ve Sovyet hayranıdır  (Sandugaş Hanım, Türkistan- Otuzjıl 

Auılu/Köyü, 14.09.2010 tarihli görüşme). 

 

Model 2: Uyum ve Bütünleşme Modeli 

Model Okuma: Uyum ve bütünleşme modeli, toplumun kültür yapısını oluşturan 

gelenek- göreneklere bağlılık, kimlik yapısında uyum ve bütünleşme sağlayarak olumlu 

etkide bulunurken; Sovyet döneminde var olan toplumsal yapıyı değiştirmeyi sağlamak 

için çatışmalar oluşturulmuştur. Kazak kimliğinde korunmacı tavır göstermelerine sebep 

olmuştur. Uyum ve bütünleşme modelinin sonucunda ortaya çıkan Kazakistan Cumhuri-

yeti’dir.  Kazakların  kimlik  oluşumunda,  Sovyet  Birliği  döneminin  olumsuz  etkisine 

rağmen, Kazak gelenek ve göreneklerine bağlılık ve boy teşkilatları, yedi ata geleneğinin 

yaşatılması,  bozkır  toplum  teşkilat  yapısı  ve  anlayışının  günümüze  kadar  belli  bir 

hiyerarşi içerisinde işlemesi olumlu yönde etkilemiştir. Boy teşkilatlarının kuralcılığı ve 

soya  bağlılığı  sağlaması  sebebiyle  oluşan  etnik  aidiyet  duygusu  Kazak  kimliğini 

oluşturmuştur.  Bu  özellikler  günümüz  Kazak  Türklerinin  varlığını  ve  Kazakistan 

Cumhuriyetinin bağımsızlığını sağlamıştır.  Bu modelde XV. yüzyıldan itibaren Kazak 

toplumunun  oluşum  sürecinde  kültürlerine  bağlılık  göstermeleri  milliyetçiliklerinin 

temelini oluşturmaktadırlar.  

 

---

51 

 

Sonuç ve Değerlendirme 

Sonuç  olarak,  Kazak  milliyetçiliğinin,  Kazakların  millî  kimliklerini  ortaya 

koymayı başardıkları söylenebilir. Kazakistan’ın ve Kazak millî kimliğinin tarif edil-

mesinde;  ülkeye  özgü  niteliklerin,  kültürel  özelliklerin  ve  gelenek-göreneklerin 

önemli  yer  tuttuğu  anlaşılmıştır.  Kazaklar,  ulusal  kimlikleri  yeniden  inşası  için 

kültürel miraslarına odaklanıldığı, Kazakların bağımsızlık sonrası süreçte kimlik ile 

aidiyetin  ve kültürel mirasın  geri  alınışına dair  normatif  (davranış) korunmacı bir 

boyutun etkili olduğu görülmüştür. Bu normatif korunmacı boyut, Sovyet Birliği ve 

modernizm’e  karşı  gerçekleşmiştir.  Aslında  Sovyetler  Birliği’nin  yapmak  istediği 

“Sovyet İnsanı” oluşturma yani toplum mühendisliğini başaramadığını, sadece Orta 

Asya  halklarını  ayrıştırma  politikasını  uyguladığı  söylenebilir.  Bu  ayrıştırma 

politikası  ise,  diğer  Türk  halklarında  olduğu  gibi  Kazakların  millî  kimliklerini 

desteklemiştir. 

 

KAYNAKÇA 

Hosking,  Geoffrey.  Rusya  ve  Ruslar  (Erken  Dönemden  21.Yüzyıla  Kadar).  Çev.  Kezban 

Acar.  İstanbul: İletişim, 2011. 

Nazarbayev,  Nursultan.  Tarihin  Akışında.  Redaksiyon:  Zafer  Kibar.  Ankara:  Kazakistan 

Cumhuriyeti Büyükelçiliği, 2012. 

Smith, Anthony D. Millî Kimlik. Çev. Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim: 2009. 

Usta,  Ali  Deniz.  The  Reconstruction  Of  The  Past  ın  The  Process  of  Natıon  Buıldıng  In 

Kazakhstan.  Middle  East  Technıcal  Unıversty  (ODTÜ).  Sosyal  Bilimler  Enstitüsü. 

Avrasya Araştırmaları Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: 2007 

Yıldız, Süleyman. “Kimliklerin ve Millî Kimlik Kavramlarının Toplumsal Niteliği”. Milli 

Folklor Dergisi, 19 (74), 9-16.  Ankara: 2007. 

Yorulmaz, Osman. Başlangıçtan Hanlığın Feshine Kadar Kazak Türkleri İle Çarlık Rusya 

Arasındaki Siyasi İlişkiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.  

 

Kaynak Kişiler: 

Aykin Hanım, 19.09.2010, Türkistan- Kuşata Auılu/Köyü, Ulu Cüz, Okur- Yazar değil, 96 

yaşında. 

Bayan Ergöbek, 23.09.2010, Türkistan- Merkez, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 54 yaşında.  

Cemile Zekimkızı, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Kişi Cüz, Üniversite Mezunu, 64. yaşında. 

Güljan Sauıle Hanım, 14.10.2010, Çimkent- Merkez, Koja, Üniversite Mezunu, 52 yaşında. 

Gümüş Hanım, 13.09.2010, Türkistan- Merkez, Orta Cüz, Üniversite Mezunu, 59 yaşında. 

Kaldıkız  Hanım,  28.09.2010,  Türkistan-  Bekzat  Avdanı/Bölgesi,  Orta  Cüz,  Üniversite 

Mezunu, 78 yaşında. 

Karlığaş Hanım, 24.09.2010, Türkistan- Bekzat Avdanı/Bölgesi, Töre, İlkokul Mezunu, 

72 yaşında). 

Kantkül Hanım, 16.11. 2010 Almatı- Merkez, Orta Cüz, İlkokul Mezunu, 83 yaşında. 

Neriman Hanım, 21.09.2010 Türkistan- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 52 yaşında. 

Ötebay Sauıle Elçibekkızı, 19.10.2010, Çimkent- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 52 

yaşında. 

Rosa İmanaliyevi Osmanalikızı, 14.11.2010, Almatı- Merkez, Ulu Cüz, Üniversite Mezunu, 

60 yaşında. 

Urumgül Hanım, 11.10.2010, Çimkent- Turan Auılu/Köyü, Kişi Cüz, İlkokul Mezunu, 77 

yaşında. 

---