Paul karl feyerabend 13 Ocak 1924'te Viyana'da doğdu. Avusturya asıllı abd'li filozof. Bilimsel gelişmenin ancak yeni kuramların eskilerini yadsımasıyla sağlanabileceğini ileri
Yüklə 8,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Philosophical Papers
- Against Method , s.268 vd. ve Philosophical Papers
- 1985 Ocakmda postmodernizm çağında sanat, felsefe ve bilimlerin rolü üzerine bir tartışmaya davet edildim. Sunduğum
iki teoriyi kıyaslamanın herhangi bir yolu olmadığı sonucuna çıkar. Çıkarsaması yine yanlıştır. Yukarıda 3. başlıkta bahsettiğim gibi, dilbilimciler yeni ve yabancısı olduğumuz düşünceleri açıklarken anlamsal eşitliklere başvurmayı uzun süre önce bıraktılar; öte yandan bilimadamları da hep keşiflerinin ve onları ifade etmekte kullandıkları kavramların yeni olduğuna vurgu yaparlar. Ancak bu onları çeşitli teorileri mukayese etmekten alıkoymaz. Bu açıdan görelikçi biri klasik formüllerin uygun bir şekilde yorumlandığında (yani görelikçi bir tarzda yorumlandığında) başarılı olduklarını ama dört dörtlük görelikçi bir aygıt kadar başarılı olmadıklarını söyleyebilir. Tıpkı cinlere (Newton’a) inanan bir hastasıyla, bu inancın cinler dünyasına (Newtoncu dünyaya) ilişkin getirdiği sonuçları kabul etmeksizin, onun, yani hastasının konuşma tarzını benimsemiş bir psikiyatrist gibi tartışmasını yürütebilir (bu, hastanın iyi bir gününde işi tersine çevirip onu cinlerin varlığına ikna etme ihtimalini elbette dışarda bırakmıyor). Ya da klasik mekanikçiye bir yabancı dil öğretir gibi görelilik teorisini öğreterek onu bu teorinin erdemlerini bir de içerden değerlendirmeye davet edebilir (“İspanyolcayı mükemmelen öğrendikten ve Borges ve Vargas Llosa’yı okuduktan sonra hikâyelerinizi Almanca yerine İspanyolca yazmak istemez misiniz?”). Newtoncu ile görelikçinin sohbet edebileceği ve etmekte olduğu daha birçok yol sayılabilir. 1965’ten bu yana yazdığım çeşitli denemelerde bunları gösterdiğimi sanıyorum; bazıları Putnam’ın o dönemde dile getirdiği eleştirilere doğrudan cevap niteliği taşıyor: bkz. Philosophical Papers, Cilt 1, 6. Bölüm, 5. Kesim vd.; Cilt 2, 8. Bölüm, 9. Kesim ve devamı ve Ek. Put- nam’m dikkat çektiği A, B ve C’ye cevabım bu kadar. 7. Yukardaki başlıklarda sunduğum argümanlar Putnam’ın tarif ettiği kıyaslanamazlık biçimi, I, üzerine kuruludur. Ancak benim Newton mekaniği ve görelilik ya da Aristoteles fiziği ve yeni Galile ve Newton mekaniği gibi kapsamlı teoriler arasındaki ilişkileri incelerken getirdiğim kıyaslanamazlık türü Put' nam’ınkinden farklıdır (krş. Against Method , s.268 vd. ve Philosophical Papers, Cilt ı, 4. Bölüm, 5. Kesim). Fark iki noktada te- melleniyor. îlki, benim anladığım anlamda kıyaslanamazlık nadir - bir durumdur. Ancak bir dilin (teorinin, bakış açısının) be- timleyici terimlerinin anlamlılık koşulları öteki dilin (teorinin, bakış açısının) betimleyici terimlerinin kullanılmasına izin vermediği zaman ortaya çıkar; salt anlam farklılığı benim anladığım anlamda kıyaslanamazlığa yol açmaz. İkincisi, kıyaslanamaz diller (teoriler, bakış açıları) bütünüyle biribirinden kopuk değildir - anlamlılık koşullan arasında ince ve ilginç bir akrabalık vardır. Against Method'da bu akrabalığı bir örnekle, ilk Yunan filozoflarının hedeflediği dil ile Homerosçu sağduyuyu karşılaştırarak açıklamaya çalıştım. Philosophical Papers, cilt 1, 4. Bölüm’de de bunu Aristoteles ve Newton örneklerinde açıkladım. Orada söylediklerime şunu ilâve etmek isterim ki kıyaslanamazlık felsefeciler için bir sorun teşkil eder, yoksa bilimadamlarının böyle bir derdi yoktur. Felsefeciler bir tartışma boyunca anlamın durağan olduğunda ayak direrler, oysa bilim adamları “bir dili konuşmanın ya da bir durumu açıklamanın aynı anda hem belirli kuralları izlemek hem de onları değiştirmek demek [olduğunun]” farkındadır (bkz. yukarda 5. Başlık) ve felsefecilerin müzakerenin aşılmaz sınırları olarak gördükleri hatları çaprazlama yarıp geçerek tartışma sanatında uzmandırlar. XI. KÜLTÜREL ÇOĞUL(CU)LUK MU YOKSA YENİ YAVUZ BİRÖRNEKLİK Mİ? • 1985 Ocak'mda postmodernizm çağında sanat, felsefe ve bilimlerin rolü üzerine bir tartışmaya davet edildim. Sunduğum bildiride (a) düşünsel tartışmaların “dünya kültürü” ile belli bir ilişkisi olduğu varsayımım eleştirdim, (b) “dünya kültürü” nde temel görüngünün Batı düşünce ve teknolojilerinin amansız yayılışı olduğunun altını çizdim -çağımızın anatemi çeşitlilik değil bir örnekliktir, (c) kültürel alışverişin belli ortak değerlere, ortak bir dile ya da ortak bir felsefeye ihtiyacı olmadığım öne sürdüm, (d) nerede uç vermiş olursa olsun çeşitliliği ve “başıbozukluk.” u (cacophony) savundum, (e) Maxwell’den Kuhn’a bilim felsefesinin gelişimini kısaca de- ğerlendirdim. Tüm bu konular elinizdeki kitabın değişik bölümlerinde ele alındığı için onları bir daha tekrarlamama gerek yok. Fakat sanıyorum, sözünü ettiğim bildiriye yöneltilmiş uzunca bir eleştiriye cevap olarak yazdığım aşağıdaki mektup bazı yeni konulara parmak basıyor ve ilginç olabilir. t 3.8.1985 Sayın Bay Vergani, Shinoda ve Keşler, Sunduğum kısa bildiri üzerine yazdığınız uzun ve ayrıntılı mektup ve gösterdiğiniz hassasiyet için teşekkür ediyorum. Tahmin edeceğiniz gibi eleştirilerinize katılmıyorum. Açıklamaya çalışayım. ““Fakat farklılıklara belli bir düzen kazandıran tutarlı bir yapının önemini gerçekten inkar edebilir misiniz?”, diyorsunuz. Cevabım şu: Bu konuda karar vermek ne size ne de bana düşer -bu, farklılıkları yaratan ve şu anda kendi içinde onu teneffüs eden insanların işidir. Eğer Afrika kıtasındaki uluslar herhangi bir kül- Yüklə 8,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|