|
Pedagoglarning akmeologik kompetentligini rivojlantirishZDIFT 131778
ta’lim-tarbiyasini tashkil etish, boshqarish, barkamol shaxs va malakali mutaxassisni
tarbiyalash masalasi yanada dolzarblik kasb etmoqda. ”...O‘zbekiston Respublikasining oliy
ta’limini modernizasiyalash Konsepsiyasiga muvofiq, oliy ta’limining asosiy vazifalari: mehnat
bozorida raqobatbardosh, malakali, mas’uliyatli, o‘z kasbini yaxshi biladigan; mutaxassislik
bo‘yicha
jahon
standartlari
darajasida
samarali
ishlay
oladigan
malakali
pedagognitayyorlashdan iborat”.[1]
Adabiyotlar tahlili va metodologiy.
Mamlakatimizda oliy pedagogik ta’limni modernizasiya qilishning asosiy g‘oyalaridan biri
ijtimoiy noaniqlik va stressning kuchayishi sharoitida hayotga tayyor bo‘lajak o‘qituvchining
faolligi va qat’iyatini faollashtiradigan shaxsni rivojlantiruvchi texnologiyalarni joriy etish
bilan bog‘liq. Oliy ta’limning maqsadlari va mazmuniga qo‘yiladigan talablar o‘zgarmoqda,
talabaga passiv ta’sir ob’yekti (o‘qitish, shakllantirish, rivojlantirish) sifatida munosabatdan
sub’yekt-sub’yekt dialogiga, o‘tkazishning bir yo‘nalishli strategiyasidan o‘tish sodir
bo‘lmoqda. Muloqot strategiyasi bo‘yicha bilim va ko‘nikmalar, o‘zini takomillashtirish uchun
javobgarlik, o‘z-o‘zini tartibga solish, o‘zini o‘zi tashkil etish va o‘zini o‘zi boshqarish
ko‘nikmalarini o‘rganish dolzarbdir. Ushbu muammolarni hal qilish akmeologik yondashuv
doirasida tadqiqot mavzusiga aylanadi. Uning pedagogik yondashuvdan tubdan farqi "insonga
o‘z borlig‘ining yo‘nalishini tashkil etish, qurish va tushunishda yordam berish" dir.
Akmeologiyaning maqsadli yo‘nalishi insonning qadr-qimmati to‘g‘risidagi ilmiy qarashlarni
himoya qilish, unga professionallik va shaxsiy o‘sish cho‘qqilariga erishish, nafaqat o‘z kasbiy
vazifalarini yuqori samarali bajarish, balki to‘liq hayot kechirish qobiliyatiga erishish uchun
sharoit yaratishdir.[2:19-22]
Akmeologik kompetensiyaning mohiyati kelajakda mutaxassisni kasbiy o‘zini o‘zi
rivojlantirishga yo‘naltirishdir. Kasbiy o‘zini o‘zi rivojlantirish bu – kasbiy mahorat darajasini
oshirish va tashqi ijtimoiy talablarga, kasbiy faoliyat shartlariga va shaxsiy rivojlanish
dasturiga muvofiq kasbiy ahamiyatga ega bo‘lgan fazilatlarni rivojlantirishning ongli,
yo‘naltirilgan jarayoni sanaladi. Bu jarayonning markazida shaxsiy professionallik darajasi
(“Men haqiqiy professionalman”) va uning tasavvur qilingan (modellashtirilgan) holati (“Men
ideal professionalman”) o‘rtasidagi ichki ziddiyatlarni doimo yengib o‘tishning psixologik
mexanizmi yotadi. Ongda shaxsiy va uning “men”i, jamoat fikriga bo‘lgan talablari o‘zaro
bog‘liqdir. Shuningdek, “men-konsepsiya” va o‘z-o‘zini munosib topadigan ideal “men” g‘oyasi
o‘rtasidagi nomuvofiqlik odamlarni shaxsiy o‘sishga, shu jumladan, kasbiy o‘sishga undaydi.
Shu munosabat bilan biz “men konsepsiya”ga ta’sirni akmeologik kompetensiya mexanizmi
sifatida ko‘rib chiqishimiz mumkin.
Yuqorida sanab o‘tilgan fazilatlar kasbiy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni rivojlantirmasdan
haqiqiy mutaxassis bo‘lib yetishib bo‘lmaydi. Biroqbu professional shuhratparastlik, kasbiy
burchva mas’uliyat hissi professional zinapoyaga ko‘tarilishni rag‘batlantiradigan
mexanizmlardir.
Biz ushbuishni o‘rganish natijalari bilan asoslaymiz. O‘tkazilganso‘rovdaqatnashganlarning 80
foizga
yaqini
yuqori
kasbiy
darajaga
ega
ekanliklarini
ta’kidladilar.
Harqandaykishio‘zfaoliyatisohasidakompetensiyalimutaxassissifatidatanilishgaintiladi.Uningi
chkimaqsadi, o‘zidanoshibketishistagi: “men” bugungikunda “men”danyaxshiroqbo‘lgan
professional
–
kechagimutaxassis.
Bu
hardoimprofessionalizmpog‘onasiniyangi,
yanadayuqoripog‘onagako‘taradiganodamniastoydilkasbgaintiluvchimehnatkashqiladi.
|
|
|