5.1. Müst
əqil araşdırıcı yanaşma
Dünyada çox sayda anti-korrupsiya t
əsisatları vardır;bu bölmənin imkanları çərçivə-
sind
ə iki əsas kateqoriya müzakirə olunacaq.1) hüquq mühavizə səlahiyyətləri olan çox-
m
əqsədli idarələr və 2) hüquq mühavizə növlü təsisatlar.
1. Hüquq mühaviz
ə səlahiyyətləri olan çoxməqsədli idarələr
Bu model,konsepsiyalar,analizl
ər və texniki yardım,ictimaiyyətə və informasiyaya çı-
xış, monitorinq və araşdırma vasitəsilə korrupsiyaya qarşı mübarizə və önləmə əsasında
qurul
muş vahid idarə yanaşması nümunəsidir. Çoxməqsədli idarələrə geniş səlahiyyətlər
verilir,baxmayaraq ki,cinay
ət işinin təqibi sistem daxilində balansı saxlamaq üçün ayrıca
funksiya kimi qa
lır
175
.
Nümun
ə4: Hüquq mühavizə səlahiyyəti olan çoxməqsədli idarə
176
Latviya –Korrupsiya
nı Önləmə və Mübarizə Bürosu
Korrupsiya
nı Önləmə və Mübarizə Bürosu Korupcijas novēršanas un apkarošanas
birojs – KNAB) 2002-ci ild
ə yaradılmış çoxməqsədli anti-korrupsiya orqanıdır.Onun
manda
tı korrupsiyanın qarşısının alınması,təhsil və korrupsiyanın araşdırılmasından iba-
r
ətdir. KNAB-ın fəaliyyətləri korrupsiya cinayətlərinin araşdırılmasından və dövlət rəsmi-
l
ərinin fəaliyyətlərinə nəzarət etməkdən və siyasi partiyaların maliyyələşdirilməsindən
başlayaraq korrupsiya risklərinə, təhsil və təlimlərə qədər davam edir. O, həmçinin, milli
anti-korrupsiya siyas
ətində mərkəzi nöqtə rolunu oynayır. KNAB dövlət idarəetmə sis-
temi t
ərkibində müstəqil təsisat olub araşdırma səlahiyyətləri ilə təmin edilmişdir.Qurul-
du
ğu gündən bəri,KNAB yavaş-yavaş daha çox maliyyə və kadrlarla güclənmişdir. 2006-
cı ilin Fevralında,onun yüz iyirmi altı işçisi olmuşdur,və onların da çoxu cinayət təhqiqatı
üzr
ə çalışır. 2005-ci ildə KNAB-ın büdcəsi təqribən €4.7 million olmuşdur.2005-ci ildə
KNAB Latviya
nın ən etibarlı dövlət idarəsi adlandırılmışdır.
2. Hüquq mühaviz
ə növlü təsisatlar
Bu model ixtisas
laşmanın cürbəcür formalarını əhatə edir və aşkarlama və
araşdırma strukturlarında və həmçinin,prokurorluq orqanlarında həyata keçirilə
bil
ər. Hüquq mühavizə növlü təsisatlar xüsusləşmiş anti-korrupsiya aşkarla-
ma,
araşdırma və cinayət işini bir orqanda birləşdirməyə imkan verir.
. Nümun
ə 5: Hüquq mühavizə növlü təsisat
İqtisadi və Ekoloji Cinayətlərin Araşdırılması və Təqib Olunması üzrə Norveç
S
əlahiyyətli Orqanı
İqtisadi və Ekoloji Cinayətlərin Araşdırılması və Təqib Olunması üzrə Norveç Səla-
hiyy
ətli Orqanı (Den sentrale enhet for etterforskning og påtale av økonomisk kriminalitet
257
og miljøkriminalitet – Økokrim) 1989-cu ild
ə qurulmuşdur. O iqtisadi və ekoloji cinayət
halla
rı, o cümlədən,korrupsiya halları ilə əlaqədar bütün böyük,mürəkkəb və ciddi halları
aşkar edir,araşdırır və cinayət işini təqib edir. Bu xidmət,təsisat baxımından Milli Polis
Direktorlu
ğunun bir hissəsidir,lakin fərdi hallarda bu Dövlət prokurorluq xidmətinin
mövzusu ola bil
ər. Qeyd etmək lazımdır ki, Økokrim iki müstəqil təsisatdan yaranmışdır
v
ə bu gün onların bölünməz tərkibini təmsil edir-o xüsusi polis xidmətidir və xüsusiləş-
miş prokurorluq xidmətidir.
Bu mod
ellərin ümumiliyi ondan ibarətdir ki,onlar ictimai sahədə baş verən bütün kor-
rupsiya halla
rını araşdırırlar və sadəcə polis korrupsiyası və ya qanun pozuntularını araş-
dırmaqla məhdudlaşmırlar.Yuxarıda göstərilən anti-korrupsiya təşkilatlarının modelləri
üç cür funksiya
nı əhatə edir:
1.
Yük
sək səviyyəli halları və başqa halları araşdıran və təqib edən.
2.
Önləyici işlər,məsələn,siyasi siniflərin iştirak siyahısının hazırlanması
3.
Anti-korrupsiya döv
lət təhsil proqramlarının inkişaf etdirilməsi.
Müst
əqil anti-korrupsiya idarəsinin üstünlükləri və çatışmamazlıqları vardır.
Aşağıda, Cədvəl4 bütöv olmayan siyahı təqdim edir.
C
ədvəl 4: Müstəqil anti-korrupsiya idarəsinin üstünlükləri və çatışmamazlıqları
Üstünlük
ləri
Ça
tışmamazlıqlar
Hökü
mət,anti- korrupsiya
səyləri ilə ciddi məşğul olduğu haqda
siqnal gön
dərir.
Yük
sək səviyyəli ixtisas-
laşma və təcrübəyə nail olunmasına im-
kan verir.
Təsisatı korrupsiyadan və
başqa lazımsız təsirlərdən qorumaq
üçün yük
sək səviyyəli muxtariyyatın
olma
sını dəstəkləyir.
Təsisatın,təhqiqat üçün mə-
sul ola
n təşkilatlar və idarələrdən ayrı
olma
sı üçün məsafə ölçüsü müəyyən-
ləşdirir.
“Yeni
dən başlayan”,kor-
rupsiyadan
və mövcud təsisatlarda yer
alan başqa problemlərdən azad olan ta-
mami
lə yeni təsisatın mümkünlüyünə
Daha yüks
ək inzibati xər-
cl
ər.
T
əsisat və hüquq mühavi-
z
ə işçiləri,prokurorluq işçiləri, auditlər
v
ə müfəttişlərlə əməkdaşlıq etmək
üçün izolyasiya,mane
ələr və rəqabətlə
natic
ələnə bilər.
Yeni t
əsisatdan çıxarılan
mövcud strukturla
rın qavranan statusu-
nun azalma
sına aparar.
Başqa cinayətlə əlaqəli tə-
şəbbüslər üçün eyni prioritet axtaran
qruplar t
ərəfindən rəqabətli siyasi təz-
yiql
ər yarada bilər.
Onu kiçikl
əşdirmək cəh-
dl
ərinə məruz qala bilər və ya maliyyə-
si az olan v
ə ya tələblərə cavab vermə-
y
ən hesabat strukturları tərəfindən sə-
258
Dostları ilə paylaş: |