3.1.2.
Daha geni
ş mühitin analizi
Əhatə edilən mühitin analizi polis təşkilatının üzləşdiyi problemləri başa düşmək üçün
t
ələb olunur. Imkanlar, təhlükələr və gözləntilər aydınlaşdırılmalı və strategiya vasitəsilə
cavablan
dırılmalıdır. Aşağıda, əhatə edən mühiti analiz etmək üçün mövcud olan bir neçə
meto
dun qısa təsvirinə baxın.
C
ədvəl 1: Təşkilatı əhatə edən mühiti analiz edən mümkün metodlar
Ba
xılmalı mühiti müəyyən etməli
Polis xidm
ətinə edilən kənar təsirlə-
rin x
əritəsini çəkməli (güc- sahə anali-
zi)).
Mühitd
əki ölçülməli olan qeyri-mü-
əyyənlik dərəcəsini qiymətləndirməli
(mür
əkkəblik və gövrəkliyə görə)
Mühitd
ə dəyişikliyə uyqunlaşmaq-
dan ötrü d
əyişiklik üçün nə gədər vaxt
t
ələb olunduğnu qiymətləndirməli
Mühitin müxt
əlif bölmələrini qiy-
m
ətləndirməli
Siyasi,iqtisadi,sosial,texnoloji v
ə hü-
quqi analizl
ər etməli(SISTH). SISTH
metodu,
əhatə edən mühitin
bölmələrin-
d
ə əsas cərəyanları aydınlaşdırır və im-
kanlar v
ə təhlükələr baxımından təşkilat
üçün onla
rın
nəticələrini təşvir etməklə
m
əşğul olur.
Polis xidm
ətində məlumatları toplamaq və analiz etmək kəşfiyyatın işidir. Müxtəlif
m
ənbələrdən,məsələn, hesabatlardan,cinayət statistikalarından, zərər cəkənlərin sorğula-
rından və vətəndaş qruplarından(citizen focus groups)toplanmış məlumatlar,polisin üzlə-
şəcəyi tendensiyaları,riskləri və imkanları aydınlaşdırmaq və başa düsmək üçün
qiym
ətlidir.
C
ədvəl 2: SISTH cədvəl analizi
Əsas amillər
Əsas tendensiya-
lar
Imkanlar
T
əhlükələr
Siyasi
Iqtisadi
Sosial
Texnoloji
Hüquqi
Cinay
ət anaizi polis fəaliyyətinin mühüm hissəsidir.
Onu yaxşi etmək üçün,cəmiyyət-
d
ə gedən daha geniş cərəyanları analiz etmək lazımdır. Bu cərəyanlar aşağıda Haşiyə1-də
107
xarakteriz
ə olunur.Sonra polis xidməti bu cərəyanların təşkilata gətirdiyi nəticələri ana-
liz etm
əli olacaq.
Ha
şiyə 1: Cinayətgarliqda baş verən bir sıra əsas
cərəyanlar
Müt
əşəkkil cinayətdə fəaliyyətlərin artması(onun “məhsullarının xətti-
nin”
genişlənməsi”).
Müt
əşəkkil cinayətin beynəlxalq olması.
Yeni texnologiyalara
əsaslanan cinayətlərin yeni formaları(məsələn,
kiber cinay
ətgarlıq,iqtisadi və kompyuter firıldaqçılığı)
Şəhər zorakılığının artması.
G
ənclər arasında cinayətin artması.
Terrorçuluq(daxili v
ə beynəlxalq).
Irrasional ad
dımların artması(məsələn,təsadüf güllələmə)
Əhatə olunan mühitin analizi,korrupsiyanı azaltmaq və ya məhv etməyə və həmçinin
korrupsiya
nın mümkün risklərinə qarşı yönəlməlidir. Haşiyə2-də kənar amillərlə bağlı
korrupsiya riskl
ərinin ümumi təsviri verilir. Konkret qiymətləndirmə daha da dəqiq olma-
lıdır.
Ha
şiyə2: Daha geniş mühitdə korrupsiyanın potensial səbəbləri
Polis sistemind
ə korrupsiya formalarına təsir edə bilən(müsbət və ya mənfi) hansı kə-
nar amill
ər vardır?Əgər biz yuxarıdakı SISTH diaqramına isnad etsək(Cədvəl2),biz bu
amill
ərin bir qismini aydınlaşdıra bilərik və korrupsiyanın polisə olan
təsirini izah edə bi-
l
ərik.
Siyasi
Özl
əri üçün və /və ya diğərləri üçün qazanc əldə etməkdən ötrü
siyas
ətçilər tərəfindən(icra,qanunverici,siyasi partiyalar)polisə təz-
yiq.
Iqtisadi
Iqtisadi qruplar v
ə ya lobbiçilər tərəfindən qazanc əldə etmək
üçün t
əzyiq.Iqtisadi vəziyyətlərlə bağlı korrupsiya, ictimaiyyətin
nümay
əndələrindən polisin rüşvət alması ilə nəticələnir.
Sosial
C
əmiyyətin ümumi dəyərləri rəsmi təsisatlarda korrupsiyaya
qar
şı müəyyən mənada ciddi deyil.
Texnoloji
Mü
əyyən korrupsiyanın inkişafı üçün sistemlər və inkişaf daha
uy
ğun
mühit yaradar
Hüquqi
Hüquqi “
boşluqlar”. Müəyyən pozuntulara qarşı hüquqi yanaş-
ma polis
ə qanunu icra etməyə imkan verməyə bilər. Hüquq sis-
temind
ə korrupsiya polis üçün nəticələrə gətirər.
108
3.2. Strategiya
53
3.2.1.
Strateji ida
rəetmə
Polisin probleml
əri həll etmək yolları və mühitin təklif etdiyi imkanlardan lazımi su-
r
ətdə faydalanmaq yolları,hansı strukturlardan və resurslardan istifadə yolları strategiyada
əks olunur.Strategiya planlaşdırması prosesi qısa olaraq aşağıda Haşiyə3-də təsvir olunur.
Ha
şiyə3: Qərar qəbul etmə zamanı strateji planlaşdırma
Strateji plan
laşdırma qərar qəbul etmənin birinci ayrılmaz hissəsidir.Planlaşdırma əsa-
s
ən cari vəziyyətin başa düşülməsində(problemlə) və polis işçisinin(qərar qəbul edən) im-
ka
nında olan bir sıra seçimlərin(alternativlər və fəaliyyət kursları)genişləndirilməsində
maraq
lıdır. Planlaşdırma informasiya təmin etmək məqsədi daşıyır(plan),qərar qəbul etmə
is
ə bu informasiyadan istifadə edib problemləri həll etmək və ya seçimlər etmək məqsədi
da
şıyır
54
.
Strategiya bir çox mühüm suallara
cavab verm
əyə imkan verir.
Polis xidm
əti
hansı “işin”içindədir və nəyə görə? (Fəaliyyətlərin məqsə-
di,missiya)
Polis xidm
ətinin işi
nədən ibarət olmalıdır (Strateji seçimlər)
Polis xidm
əti öz məqsədlərinə
necə nail olur?(resursları əldə etmək və is-
tifad
ə etmək).Risklər aydınlaşdırılmalı və onları azaltmaq üçün tədbirlər görül-
m
əli.
Strategiya
nı açıqlayan zaman bir uğurlu amil uclar arasındakı əlaqədir(məqsədlərə nail
olunma
sı),yollar (məqsədlərə nail olmaq üçün istifadə olunan metodlar) və vasitələr(məq-
s
ədlərə nail olmaq üçün vasitələr).Məsələn, əgər kifayət qədər resurslar yoxdursa(vasitə-
l
ər), məqsədlər aşağı səviyyədə qoyulacaq və ya metodlar isə daha məhsuldar ediləcək.
Strateji idar
əetmə Şəkil 2 –də təsvir olunur və o analizlər,seçimlər və inkişaf arasında
qar
şılıqlı əlaqəni göstərir.
109