Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
96 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Iwona Hofman w miesięczniku, ale adresował do polityków, redaktorów opiniotwórczych mediów itd. w Polsce. Realizacja koncepcji ULB, czyli powtórzę: projektu dobrosąsiedzkich sto- sunków Polski, Ukrainy, Litwy, Białorusi w warunkach pełnej niepodległości, odbywała się przez wysokiej jakości publicystykę, współdziałanie „Kultu- ry” z emigrantami ze wschodniej Europy i inteligencją rosyjską, deklaracje wsparcia dążeń narodów państw wschodniej Europy do samostanowienia. Działania te nakierowane były na przełamanie stereotypów i uprzedzeń hi- storycznych, zaznajomienie z kulturą oraz łagodzenie obaw przed możliwy- mi sporami terytorialnymi. Publicystyka polityczna J. Mieroszewskiego dotyczyła kwestii zasad- niczych, m.in. „niepodległości zrzeszonej” (federacja, neutralizacja, bufo- rowość), przebiegu granic. Ich echa powracały w artykułach m.in. Józefa Łobodowskiego, Iwana Łysiaka-Rudnickiego, Bohdana Osadczuka, Bogumiły Berdychowskiej, Mirosława Czecha, Borysa Lewickiego, Tomaša Venclovy oraz w kronikach. Najpełniej jednak problemy mniejszości punktował sam Giedroyc w cyklu „Notatki Redaktora”, ukazującym się od 1994 roku, a więc – co należy wyraźnie podkreślić – w pierwszym okresie po transformacji ustrojowej w Polsce i upodmiotowieniu państw obszaru ULB. „Notatki...” ukazywały się regularnie przez sześć lat, do śmierci Giedroycia i zamknięcia „Kultury”. Obszerność materiału źródłowego skłania do wyróżnienia wąt- ków dominujących jako swoistej egzemplifikacji sposobu myślenia i działa- nia Giedroycia. W pierwszym roku ukazywania się „Notatek...” Redaktor omawiał m.in.: zbagatelizowanie przez rząd polski ważnej dla Ukraińców uroczystości po- święcenia cmentarza wojskowego w Aleksandrowie Kujawskim, nieprze- myślany memoriał poselski domagający się utworzenia polskiego obwodu autonomicznego na Litwie, inaugurację Prawosławnego Ordynariatu Polo- wego, działalność Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Apelował o wypłatę odszkodowań dla poszkodowanych w wyniku akcji „Wisła” oraz byłych więź- niów obozu w Jaworznie. Monitował w sprawie braku podręczników do nauki języka i historii Ukrainy, istnienia stacji PAN w Kijowie, niszczenia cerkwi, skandalicznego incydentu na Dworcu Wschodnim. W 1995 roku z oburze- niem przyjmował likwidację katedry filologii białoruskiej w białostockiej filii Uniwersytetu Warszawskiego, a także gigantomanię budowy Domu Polskiego w Wilnie. W roku następnym – akcenty rozkładały się bardziej równomier- nie, tzn. uznanie zyskało m.in. uruchomienie we Lwowie serii wydawniczej polskich arcydzieł XX wieku, a także: obchody kościuszkowskie na Białorusi, przekazanie monasteru w Supraślu Kościołowi prawosławnemu, inicjatywa powołania Instytutu Polsko-Ukraińskiego na zasadzie wzajemności w Kra- kowie i Kijowie. Krytycznie ocenił Giedroyc niekonsekwentną, niespójną politykę wschodnią Polski, w tym: niekompetencję ambasadorów na Biało- rusi i Litwie, pominięcie prezydenta Litwy w zaproszeniu na forum łańcu- 97 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Problem mniejszości narodowych w „Notatkach Redaktora” i archiwum Jerzego Giedroycia ckie, demontaż kopuły kościoła św. Teresy w Przemyślu, brak reprezentacji rządowej w święcie na Górze Grabarce, akceptowanie rewizjonistycznych wystąpień Polaków na Litwie, a przede wszystkim zapominanie w drodze do NATO i UE o aspiracjach Ukrainy i krajów bałtyckich. Kwintesencją po- glądów Redaktora na temat współistnienia narodów i dobrosąsiedzkich sto- sunków w obszarze ULB było oświadczenie skierowane na ręce prezydenta Litwy A. Brazauskasa w 1997 roku. Czytamy w nim m.in.: „Najważniejszą sprawą jest dotarcie do mas społeczeństwa. Przecież przeciętny Polak, Ukra- iniec czy Litwin nie zna historii stosunków pomiędzy naszymi narodami, ma skrzywiony obraz swoich sąsiadów. [...] Cała nadzieja jest w młodym pokoleniu, nie obciążonym pamięcią przeszłości” 4 . Rok później postulat podjęcia konkretnych działań ułatwiających przezwyciężenie stereotypów, o których pisał J. Giedroyc, nadal był bardzo aktualny, gdyż np. pozbawiono Polaków mieszkających na Ukrainie, Litwie i Białorusi możliwości odbioru programów polskiego radia. Negatywnym echem odbijały się niezałatwio- ne od lat problemy liceum białoruskiego w Hajnówce, strażnicy w Puńsku, monasteru w Supraślu. W 1999 roku „Notatki...” dotyczyły bulwersujących aktów ingerowania władz polskich w sprawy wewnętrzne sąsiadów, a taką wymowę miało udzielenie koncesji dla Radia „Wolna Białoruś”. Mentorski ton „Posłania Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej do narodu białoruskiego” potwierdzał, że Polacy nie pozbyli się niczym nieuzasadnionego poczucia wyższości wobec sąsiadów. W kwestiach bieżących Giedroyc informował, że dyplomy Uniwersytetu Polskiego w Wilnie nie są honorowane na Litwie, na trasie pielgrzymki papieskiej zabrakło Wilna i Sejn, z Polski nie pospieszyła żadna akcja humanitarna po katastrofie w mińskim metrze („Kultura” wy- asygnowała 5 tys. franków na pomoc rodzinom ofiar). Niemal do ostatnich chwil swego życia Redaktor zajmował się obserwacją wolno postępującego procesu normalizacji stosunków z suwerennymi państwami za wschodnią granicą. W 2000 roku, zamykającym istnienie „Kultury”, zdążył jeszcze po- dać w wątpliwość celowość wprowadzenia wiz dla obywateli byłych republik radzieckich (czy zastosowanie się do dyrektyw Unii Europejskiej nie wywoła wrażenia budowania następnego muru między Wschodem i Zachodem?), a w związku z tym skrytykować bałagan na polskich przejściach granicznych. Z zadowoleniem przyjął wizytę przewodniczącego Światowego Kongresu Ukraińców A. Łozymskiego w Warszawie. Analizował motywy postępowa- nia znanego malarza Leona Tarasewicza, który odmówił przyjęcia nagro- dy prezydenta Białegostoku w geście protestu przeciwko nieufności wobec Ukraińców i prawosławnych. 4 „Notatki Redaktora”, K. 1997, nr 10/601, s. 124. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|