Spis treści
I. Polska – Rosja: czy fatalizm wrogości?
Na marginesie wspólnego polsko-rosyjskiego przedsięwzięcia
Mirosław Filipowicz
Polska – Rosja – Historia:
o roli historyka w przełamywaniu wzajemnych uprzedzeń
11
Leonid Gorizontow
Przezwyciężanie wzajemnych uprzedzeń:
o rosyjsko-polskiej współpracy edukacyjnej
15
Rafał Stobiecki
Polska – Rosja: czy fatalizm wrogości? Głos w dyskusji
nad perspektywami i celami pewnego wspólnego projektu
25
Wiesław Caban
Polska – Rosja. Czy złe sąsiedztwo?
33
Rafał Wnuk
Czy warto próbować? Kilka uwag na marginesie polsko-rosyjskiego
projektu edukacyjnego „Polska – Rosja: czy fatalizm wrogości?
O nowe ujęcie historii”
39
Aleksy Wasiliew
O metodologicznej perspektywie na edukację historyczną
43
6
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3
Spis treści
Maria Leskinen
Problematyka konfliktów międzynarodowych. Z refleksji badacza
47
Swietłana Mulina
O miejsce Polaków w historii Rosji
59
Aleksander Morozow
Dydaktyczne opracowanie polsko-rosyjskich pomocy naukowych
63
II. Z najnowszych badań
Wojciech Zajączkowski
Elity polityczne WNP
Political Elites of the Commonwealth of Independent States
69
Iwona Hofman
Problem mniejszości narodowych w „Notatkach Redaktora”
i archiwum Jerzego Giedroycia
The Problem of National Minorities in Jerzy Giedroyc’s Editor’s Notes and Archive
93
Agata Stolarz
Gustave’a Doré Dzieje Świętej Rusi, czyli o francuskim obrazie Rosji
w czasie wojny krymskiej
Gustave Doré’s History of Holy Russia:
Of the French View of Russia During the Crimean War
115
Paweł Jarosz
Obsesja historii. O pewnym aspekcie twórczości Jana Polkowskiego
History Obsession. Of an Aspect of Jan Polkowski’s Work
129
Recenzje
Jerzy Kłoczowski
My Europa, Europejczycy
Recenzja książki: Roman Kuźniar, My, Europa,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013
147
Jerzy Kłoczowski
Przełomowy rok 1989. Uwagi na temat książki Tadeusza Mazowieckiego
i opracowań Aleksandra Halla i Georges’a-Henriego Soutou
Recenzja książki: Tadeusz Mazowiecki, Rok 1989 i lata następne.
Teksty wybrane i nowe
, Prószyński Media, Warszawa 2012
153
7
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3
Spis treści
Agata Stolarz
„Aleksander I” – czyli pochwała retoryki
Recenzja książki: Marie-Pierre Rey, Alexandre I
er
, „Grand Biographies”,
Flammarion, Paris 2009, wyd. II – Alexandre I
er
. Le tsar qui vainquit
Napoléon
, „Grand Biographies”, Flammarion, Paris 2013
161
Mirosław Filipowicz
Recenzja książki: Tomasz Pawelec, Z drugiej strony Atlantyku.
„Młodsza Europa” w dawnych syntezach amerykańskich (ze studiów nad
historiografią Europy Środkowo-Wschodniej w Stanach Zjednoczonych)
,
Polskie Towarzystwo Historyczne,
Oddział Cieszyn, Cieszyn 2013
167
Łukasz Nosal
Wokół Niby-dziennika ostatniego 1981-1987 Zygmunta Mycielskiego
Recenzja książki: Zygmunt Mycielski, Niby-dziennik ostatni 1981-1987,
red. B. i J. Stęszewscy, Iskry, Warszawa 2012
171
Kronika IEŚW
179
Sprawozdania
187
In memoriam
Tadeusz Mazowiecki (1927-2013)
189
Jean-Marie Mayeur (1933-2013)
191
O Autorach
193
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3
Mirosław Filipowicz
Polska – Rosja – Historia:
o roli historyka w przełamywaniu
wzajemnych uprzedzeń
Gdy w 1989 roku upadł system komunistyczny w Polsce, a w ciągu kilku
następnych lat rozpadł się też Związek Sowiecki, wydawać się mogło, że
przyszła
wreszcie pora na nowe, wolne od cenzuralnych zapisów, ale też
od nacjonalistycznych uprzedzeń spojrzenie na niełatwą historię stosun-
ków polsko-rosyjskich. Nadzieje takie uzasadniały też kroki podjęte przez
Borysa Jelcyna, które umożliwiły wydobycie na światło dzienne w Rosji
prawdy o Katyniu. Podstawowe znaczenie miało również udostępnienie
polskim historykom rosyjskich archiwów, wcześniej albo niedostępnych,
albo dostępnych w ograniczonym stopniu, i to po przebyciu „drogi przez
mękę”. Niezależnie od pogorszenia się sytuacji w ostatnich latach, można
mieć nadzieję, że te pozytywne, przełomowe wręcz zmiany nie zostaną za-
przepaszczone.
Historyk nie odgrywa obecnie tak ważnej roli społecznej i narodowej,
jaka przypadała mu w udziale w początkach XX wieku.
Ten proces dotyczy
nie tylko Polski, jest to zmiana obserwowana także w Rosji i w innych krajach.
Jednak, paradoksalnie, spadkowi znaczenia roli historyka w kształtowaniu
świadomości społecznej i narodowej towarzyszy niebywałych rozmiarów
– by użyć terminu F. Ankersmita – nadprodukcja twórczości historycznej,
także tej naukowej. Od co najmniej kilku dziesięcioleci mamy do czynienia
z polifonizacją nauki historycznej na niespotykaną dotąd skalę. Takie kate-
gorie jak „historycy polscy” i „historycy rosyjscy” nie mają obecnie więk-
szego sensu, nie ma w obu krajach (a zapewne i nigdzie indziej) jakiegoś
