19
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3
Przezwyciężanie wzajemnych uprzedzeń: o rosyjsko-polskiej współpracy edukacyjnej
umowa w zakresie edukacji czyni ten program również
atrakcyjnym dla
obywateli Białorusi.
Już trzy grupy polskich magistrantów odbyły semestralne szkolenie
w Moskwie, podobnie po raz trzeci, w październiku 2013 roku, grupa rosyj-
skich studentów wyjechała na semestralne studia do Torunia. Początkowo
dawało się słyszeć głosy, że toruńscy magistranci jadą do Moskwy nie bez
pewnych obaw: każdy w Polsce ma wyrobione zdanie na temat Rosji i jej
stolicy. Jednak w trakcie semestru akademickiego niepewność studentów
szybko zniknęła. W 2012 roku pierwsi magistranci z sukcesem ukończyli
studia. Rosyjscy studenci już otrzymali dyplomy partnerskiego uniwersy-
tetu, zdecydowana większość absolwentów
w swojej pracy zawodowej wy-
korzystuje uzyskaną wiedzę.
W 2013 roku ogłoszono nabór na interdyscyplinarne studia magisterskie
z zakresu filologii i politologii pt. „Międzynarodowy dyskurs polityczny”,
które realizowane są w ramach współpracy Moskiewskiego Miejskiego Uni-
wersytetu Pedagogicznego i Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Szkolenie młodych specjalistów ma obecnie ogromne znaczenie, gdyż
rozwój stosunków rosyjsko-polskich powinien zwiększyć popyt na eksper-
tów w tej dziedzinie, ponadto już od dawna występuje problem uzupełnienia
istniejących kadr. Oczywiście nie chodzi tylko o przygotowanie historyków.
Żaden specjalista ds. rosyjsko-polskich – politolog,
ekonomista, socjolog
czy filolog, nie może się obejść bez gruntownej wiedzy historycznej. Dla-
tego istotne wydaje się tworzenie centrów badań nad problematyką polską,
także tych o charakterze regionalnym, w rosyjskich instytucjach edukacyj-
nych i naukowych.
W świetle powyższych argumentów oczywiste jest, że praca z nauczy-
cielami w ramach rosyjsko-polskiego projektu edukacyjnego, mimo całej
swej złożoności, jest wysiłkiem, który może dać w przyszłości wymierne
efekty. Tworzy ona swoistą płaszczyznę komunikacji między
nauczyciela-
mi obu krajów i umożliwia wzajemne kontakty pedagogów, później także
ich uczniów, w postaci wyjazdów do krajów partnerskich.
Instytut Historii Powszechnej Rosyjskiej Akademii Nauk przywiązuje
ogromną wagę do edukacji młodzieży, ściśle współdziałając z powołanym
do życia w 2012 roku Ogólnorosyjskim Stowarzyszeniem Nauczycieli Hi-
storii i Wiedzy o Społeczeństwie. Instytut posiada doświadczenie w reali-
zacji wspólnych projektów edukacyjnych, w tym z takimi partnerami jak
Ukraina i Niemcy. Wydane drukiem zostały rosyjsko-ukraińskie pomoce
dla nauczycieli, których publikację poprzedzono syntezami dziejów tych
dwóch krajów: wydana na Ukrainie historia Rosji została
napisana przez
specjalistów rosyjskich, natomiast przygotowana przez zespół historyków
ukraińskich historia Ukrainy została opublikowana w Rosji.
Jak zostało zaznaczone we wstępie wspomnianych pomocy: „to nie jest
podręcznik w klasycznym tego słowa znaczeniu; praktyka pokazała, że
20
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3
Leonid Gorizontow
w obliczu istnienia istotnych różnic w programach i standardach edukacji
szkolnej stworzenie wspólnych podręczników z udziałem autorów z różnych
krajów jest zadaniem wyjątkowo trudnym do wykonania. Dlatego zadecy-
dowano, aby wspólnie przygotować materiały uzupełniające i traktować je
jako książkę dla nauczyciela”. Jest to pierwszy etap projektu i niewątpliwie
ma on
charakter eksperymentalny
5
. Publikacja zawiera cztery, różnorodne
pod względem wielkości i struktury, charakteryzujące się rozproszeniem
tematycznym i chronologicznym, moduły. Łączy je priorytet doboru prob-
lematyki, która z założenia wywołuje mniejsze kontrowersje. Są to m.in.
tematy z zakresu historii społecznej, kultury, historii życia codziennego.
Tylko najobszerniejszy z modułów, dotyczący historii kultury Rusi Kijow-
skiej, jest efektem wspólnej pracy historyków ukraińskich i rosyjskich, na-
tomiast pozostałe składają się z kilku odrębnych tekstów.
Z kolei szereg syntez Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej jest już
dostępnych w języku rosyjskim. Co prawda nie były
one przygotowane spe-
cjalnie dla rosyjskiego czytelnika. Przykładowo: syntetyczna wersja histo-
rii Polski była jednocześnie przetłumaczona na języki angielski, niemiecki
i francuski
6
. Lubelski Instytut ma doświadczenie we współpracy z historyka-
mi reprezentującymi kraje postsowieckie – Ukrainę, Białoruś i Litwę. Zre-
alizowane przez niego projekty koncentrowały się zarówno na badaniach
historii regionalnej, jak i historii poszczególnych krajów.
Rosyjsko-polski projekt ma za zadanie pójść
o krok dalej, tworząc wspól-
ne, ujednolicone pod względem struktury i objętości, teksty. Poszczegól-
ne etapy pracy nad projektem mają na celu przedstawienie konkretnego,
obszernego okresu historycznego. W pierwszej kolejności postanowiono
zająć się wiekiem XIX i początkiem wieku XX, kiedy to rosyjsko-polskie
kontakty na różnych płaszczyznach były szczególnie silne. Biorąc pod uwa-
gę obciążenie nauczycieli, moduły zostały tak zaplanowane, aby były jak
najbardziej kompaktowe i odpowiadały w maksymalnym stopniu obowią-
zującym programom nauczania. Aby zagwarantować nauczycielom pełną
przydatność zaproponowanych materiałów, do współpracy
przy projekcie
zaproszono praktykujących nauczycieli i metodyków. Instytut Historii Po-
wszechnej Rosyjskiej Akademii Nauk i Instytut Europy Środkowo-Wschod-
niej, koordynując pracę nad projektem, nie ograniczają się tylko do swoich
pracowników, ale zapraszają do współpracy czołowych specjalistów z obu
krajów, reprezentujących różne instytucje o charakterze edukacyjnym i na-
ukowo-badawczym.
Istotne jest, aby mieć świadomość historycznych uwarunkowań istnieją-
cych różnic, nauczyć się rozumieć motywy, logikę działania nie tylko swo-
5
Россия и Украина на перекрестках истории. Пособие для учителей истории, Москва 2012.
6
Польша. История, Люблин 2011.