Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Przezwyciężanie wzajemnych uprzedzeń: o rosyjsko-polskiej współpracy edukacyjnej ich przodków, ale także tych, z którymi nie udało się im znaleźć wspólnego języka. Niedopuszczalne jest kultywowanie wrogości na gruncie różnic. Warto wziąć pod uwagę istniejący w konkretnej sytuacji historycznej za- kres możliwych do podjęcia decyzji i znać przyczyny odpowiadające za ten albo inny wybór. Niewłaściwe jest przenoszenie pewnych obecnych uprze- dzeń na grunt historyczny oraz odwrotnie – wnioskowanie o charakterze współczesnych narodów na podstawie wydarzeń historycznych. Polska i Rosja posiadają szczególne doświadczenia w prowadzeniu wspól- nej polityki historycznej. W czasach funkcjonowania ustroju socjalistyczne- go zalecano koncentrowanie się na tym, co łączyło oba narody w przeszłości. Przy tym interpretowano tę koncepcję bardzo wąsko, konsekwentnie prze- milczając i fałszując wszystko, co mogłoby naruszyć ideologiczną czystość wyznaczonego schematu. Jak wiadomo, działalność ta w żadnym wypadku nie przybliżyła władzy do osiągnięcia celu, zaostrzyła tylko nieufność. Co więcej, boleśnie przypominała o tym, czego brakowało w oficjalnej narra- cji historycznej. Gdyby nie prawie pół wieku milczenia na temat Katynia, współcześnie inaczej by postrzegano tę tragedię. Ze skutkami tej polityki musimy zmagać się po dziś dzień. Prawda o hi- storycznych wydarzeniach, bez względu na to, jak byłaby trudna, jest nie- zbędnym gwarantem przyjaznych stosunków między dwoma narodami. Obecnie zauważa się poparcie dla takiego stanowiska, i właśnie na tej płasz- czyźnie nastąpił ponowny zwrot w stronę wspólnej polityki historycznej. Niezbędne są właśnie wspólnie podejmowane próby uzdrowienia świa- domości historycznej, kiedy to każdy obraźliwy wobec sąsiedniego narodu głos będzie postrzegany jako zjawisko wyraźnie marginalne, spotykające się z publicznym odrzuceniem i potępieniem. Niestety, w dalszym ciągu takiego rodzaju głosy są popularne w pewnych rosyjskich i polskich śro- dowiskach. Podsycane są nie tylko tradycyjnymi uprzedzeniami, ale także całkiem pragmatycznymi politycznymi zamówieniami, dolewającymi, od czasu do czasu, oliwy do tlącego się ognia. Bez wątpienia ogień ten powi- nien wygasnąć w obu krajach jednocześnie. Żadna kultura nie może się obejść bez tabu, kultura relacji międzyna- rodowych nie stanowi wyjątku. Zadaniem nauczycieli, i ogólnie edukacji, jest wyjaśnienie, dlaczego w tej albo innej sytuacji zapala się nam lampka ostrzegawcza. Niezbędne wydaje się formowanie pojęcia o tym, jak to albo inne słowo wybrzmiewa w świadomości Polaków i Rosjan, jak odbierane są te albo inne aluzje historyczne czy też jak należy się zachować, będąc czyimś gościem. Dlatego właśnie inicjatorzy rosyjsko-polskiego projektu edukacyjnego uznają za jego główny cel kultywowanie empatii – zdolno- ści do współczucia i tolerancji. Wszystkie miejsca pamięci nigdy nie staną się dla nas wspólnymi, ale wysoce pożądane jest, aby rozumieć także to, co „nie jest nasze”. 22 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Leonid Gorizontow Przy wykorzystaniu różnych kanałów wpływających na świadomość historyczną istnieje większe prawdopodobieństwo osiągnięcia znaczących rezultatów w tej dziedzinie. Nie należy jednak zapominać, że nic nie może zastąpić pracy badawczej historyków. Powyższa myśl wybrzmiewała nie- dawno w rozwijającym się dialogu między dwoma Kościołami, który tym bardziej ma znaczenie symboliczne, gdyż Kościoły prawosławny i katolicki w przeszłości przyczyniły się do zaostrzenia stosunków między Rosjana- mi i Polakami. Ważne jest, aby zaszczepić w społeczeństwie świadomość znaczenia stosunków rosyjsko-polskich w przeszłości i obecnie. Do tego przekonania powinien dojść każdy, kto interesuje się historią swojego kraju: historycz- ne sąsiedztwo naszych narodów jest wyjątkowo długie i intensywne. Polski „ślad” jest obecny w historii dużej liczby rodzin rosyjskich, a pamięć o Rosji i kontaktach z Rosjanami jest integralną częścią wielu polskich rodzinnych tradycji. Często z pokolenia na pokolenie przekazuje się pozytywne infor- macje o rosyjsko-polskim współdziałaniu. „W przyszłych podręcznikach na nim będzie się kończyć jeden rozdział historii rosyjskiej i rozpoczynać drugi” – tak pisał o powstaniu stycznio- wym A. Hercen, podkreślając rolę polskiego czynnika w dziejach Rosji 7 . Myśl tę, w jeszcze szerszym kontekście, znaleźć możemy w ostatnim wy- wiadzie (1996 rok) znamienitego rosyjskiego historyka M. Hellera, żyjącego ponad dziesięć lat w Polsce, a następnie we Francji podtrzymującego bli- skie kontakty z polską emigracją. „Historia Polski i historia Rosji – mówił – związane są ze sobą na tyle, że aby naprawdę pisać historię Rosji, konieczna jest znajomość historii Polski. I na odwrót, historia Polski pozostaje niezro- zumiała nawet dla Polaków, jeśli nie pozna się historii Rosji”. Przekonany o „konieczności połączenia wiedzy o historii dwóch narodów” Heller su- gerował, że „najlepszymi, że tak powiem, najprawdziwszymi Europejczyka- mi – w najlepszym tego słowa znaczeniu – są Polacy lubiący Rosję, znający ją” 8 . Myślę, że to sformułowanie może być również rozciągnięte na relację Rosjan względem Polski. Jednak mimo iż zainteresowanie Polską w Rosji jest wprost proporcjo- nalne do uwagi, jaką Rosjanie poświęcają własnemu krajowi, to według naj- nowszych ustaleń socjologów jest ono mniejsze od zainteresowania Polaków swoim wschodnim sąsiadem. Badania socjologiczne na temat stosunków rosyjsko-polskich pokazują również, że odbiór wizerunku drugiego naro- du jest lepszy niż wizerunku jego państwa. Wyniki te wymagają poważnej analizy naukowej, bo jak na razie przeważa tendencja do upaństwowienia dwustronnych stosunków. 7 А. И. Герцен, Собрание сочинений в восьми томах, Москва 1975, т. 8, s. 153-154. 8 Вместо мемуаров: Памяти М. Я. Геллера, Москва 2000, s. 144, 156-157. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|