Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
44 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Aleksy Wasiliew ne użycie przemocy, powinna zostać poddana korekcie. „Fundamentem obecnego porządku społecznego nie są już oprawcy, lecz profesorowie. [...] I znacznie większą wagę ma monopol na legalne nauczanie niż legalne stosowanie przemocy” 1 . Epoka postmodernizmu odznaczyła się wszechobecnym kryzysem trady- cyjnych obrazów narodowej przeszłości. Zaczęto w nich widzieć narzędzie władzy i panowania politycznego, środek służący likwidacji „odmiennych głosów”, marginalizacji mniejszości. W ramach teorii i praktyki koncepcji wielokulturowości wizerunki jednorodnych, stabilnych, prawdziwych i roz- winiętych kulturowo światów stały się dalekimi od rzeczywistości konstruk- cjami ideologicznymi, które utraciły wszelką wartość analityczną. Pojawiły się koncepcje hybrydyzacji kultur, kwestionujące wszelkiego rodzaju trady- cyjne wyznaczniki „prymitywnego” i „nowoczesnego”, „swojego” i „obcego”, „ojczystego” i „cudzoziemczego”, „naturalnego” i „sztucznego”, „oryginalne- go” i „wtórnego”, „własnego” i „zapożyczonego” 2 . Regiony, wspólnoty reli- gijne i etniczne, grupy demograficzne i społeczne, mniejszości seksualne i środowiska emigracyjne zaczęły rościć sobie prawo nie tylko do własnego spojrzenia na historię, ale także do przekazywania go młodemu pokoleniu poprzez wykorzystanie systemu edukacyjnego. Stało się to poważnym wy- zwaniem nie tylko dla systemu politycznego, ale także oświaty. Jednocześnie same metodologiczne podstawy nauki historycznej, jak i skonstruowana w oparciu o nią edukacja historyczna stanęły pod zna- kiem zapytania. Tzw. „boom pamięciowy”, opanowawszy nauki społeczne i życie kulturowe współczesnych społeczeństw, doprowadził do pojawienia się poważnych problemów we wspomnianym obszarze. Dyskusje na temat „pamięci historycznej” i tzw. „wojny o pamięć” znalazły się w centrum za- interesowania opinii publicznej. Rozprzestrzenianie się koncepcji zbiorowej społeczno-historyczno-kulturowej pamięci oraz badania nad nią wykazały wyraźną zależność między wizerunkiem przeszłości a bieżącym, współczes- nym kontekstem i pozwoliły rozpatrywać dziejopisarstwo jako formę spo- łecznej (kulturowej) pamięci. Badania H. White’a (a także innych autorów) zdefiniowały tekst historyczny jako formę narracji artystycznej, podlegającej wszystkim obowiązującym prawom konstruowania fabuły i wykorzystania różnorodnych jej wątków. 1 Cyt. za: E. Gellner, Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka, Warszawa 1991, s. 47. 2 Zgodnie z założeniami teorii znamienitego antropologa Jamesa Clifforda, główną przyczyną hybrydyzacji kultur jest ciągły proces przenikania, mieszania i oddziaływania na siebie grup ludzi. Hybrydyzacja kultur we współczesnym świecie to proces nieodwracalny, postępujący w coraz szybszym tempie. Stałe igranie z pamięcią zbiorową, formowanie i przekształcanie zjawiska tożsamości, a także ewolucja samych sto- sunków społecznych nie pozwalają mówić o jakichkolwiek „czystych”, prawdziwych kulturach. (J. Clifford, The Predicament of Culture: Twentieth-Century Ethnography, Literature and Art, Cambridge, Mass. 1988). 45 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 O metodologicznej perspektywie na edukację historyczną Wszystko to postawiło pod poważnym znakiem zapytania tradycyjne roszczenia historii do miana dyscypliny naukowej (w klasycznym znacze- niu tego słowa) oraz edukacji historycznej – realizatorki misji uświadamia- nia dorastającego młodego pokolenia. Kwestie związane z treścią i celem kształcenia historycznego stały się aktualne i niespotykanie wyczulone po- litycznie. Istotny w tym kontekście wydaje się fakt, że w obecnej sytuacji kurs historii, prezentujący sobą narratyw modernistyczny o państwie naro- dowym, nauczany jest w czasach postmodernistycznego kryzysu tym po- dobnych narratywów. Dlatego też historiograficzna konstrukcja mówiąca o naturalnym, progresywnym przejściu danego kraju i narodu od czasów najdawniejszych do stanu obecnego, stale zderza się z wizerunkiem prze- szłości tworzonym przez różnorodne regiony, wspólnoty etniczne i religij- ne, mniejszości, mass media itp. Na przestrzeni ostatnich 30-40 lat w północnoamerykańskiej (choć nie tylko) antropologii kulturowej podręczniki i programy edukacyjne anali- zuje się z perspektywy prowadzonej w nich (pośrednio lub bezpośrednio) polityki w zakresie: formowania tożsamości narodu z punktu widzenia gru- py rządzącej, wykluczenia wszelkich „odmienności”, marginalizacji różnic kulturowych. Wprowadzone zostały pojęcia „jawnego” i „ukrytego” planu edukacyjnego (hidden curriculum) 3 . Teksty edukacyjne i programy rozpa- trywane są przez pryzmat tego, co i w jaki sposób mówi się w nich o tych lub innych grupach, a zwłaszcza – czego i o kim się nie mówi. System edukacji (głównie historycznej) jest oczywiście istotnym, jednak zdecydowanie nie najsilniejszym narzędziem spajającym i budującym toż- samość. Tradycja, historie rodzinne, alternatywne źródła informacji mogą być znaczną konkurencją dla oficjalnego narratywu. Wydaje się to szcze- gólnie aktualne w kontekście postmodernistycznej dekonstrukcji „wielkich narracji”, pluralizacji przestrzeni kulturowo-socjalnej, intensyfikacji walki o inność, odmienność i wywoływanych przez nią bitew o tożsamość i włas- ną wyjątkową partykularną pamięć. Oczywiste jest, że tłumienie pamięci, jak również „nadużywanie” wspo- mnień to strategie zupełnie bezproduktywne w kontekście życia społecz- nego. Istotny jest sposób podejścia do zjawiska pamięci, formy i metody jej aktualizacji i wykorzystania. Kluczową rolę odgrywa w tym system eduka- cji, przede wszystkim w dziedzinie nauk historycznych. Kierunek dla badań dydaktycznych w tym zakresie może wyznaczyć koncepcja edukacji wielokulturowej. Podstawowym jej zadaniem jest przy- gotowanie uczniów do życia i efektywnej komunikacji w sytuacji zróżni- cowania kulturowego tego lub innego kraju, makroregionu i w szerszym 3 Ph. W. Jackson, Life in Classroom, New York 1968; K. A. Yelvington, History, Memory, and Identity: A Program- matic Prolegomenon, „Critique of Anthropology”, vol. 22, 2002, no. 3, s. 245. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|