Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
35 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Polska – Rosja. Czy złe sąsiedztwo? uwięziony przez Katarzynę II. Nie bez znaczenia był też wyjazd Stanisława Augusta Poniatowskiego do Petersburga. A jak układały się relacje polsko-rosyjskie w XIX wieku? Przede wszyst- kim trzeba powiedzieć, że trudno dla tego okresu mówić o sąsiedztwie polsko-rosyjskim, bo Królestwo Polskie i ziemie zabrane (Litwa, Białoruś, Ukraina) traktowane były jako część Imperium Rosyjskiego. Pamiętać też trzeba, że inaczej Rosja traktowała, przynajmniej do czasów powstania stycz- niowego, tzw. ziemie zabrane, a inaczej Królestwo Polskie. Rosjanie od roz- biorów Rzeczypospolitej ziemie zabrane traktowali jako ziemie odebrane. Stosunki polsko-rosyjskie tego okresu oceniamy głównie przez pryzmat powstań niepodległościowych, z którymi Petersburg rozprawił się stosunko- wo łatwo, bo powstania nie uzyskały wsparcia Zachodu, zwłaszcza Francji i Anglii. A wsparcia tego nie udzielono, bo obydwa kraje nie miały żadnych interesów w Europie Środkowo-Wschodniej. Skutkiem powstania listopadowego (1830-1831) była likwidacja autono- mii Królestwa Polskiego i przyspieszenie rusyfikacji na ziemiach zabranych. Skutkiem zaś powstania styczniowego (1863-1864) był wzrost nastrojów nacjonalistycznych w Rosji i umocnienie się przekonań, że w Królestwie Polskim winno się w całej rozciągłości zaprowadzić rosyjski system admi- nistracyjny. Nie trzeba zapominać jeszcze o innych stratach. Po upadku powstania listopadowego wcielono do armii rosyjskiej ok. 10 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, którzy teraz musieli brać udział w rosyjskich podbojach ludów kaukaskich. Ponadto wprowadzono regularny pobór rekruta. W okre- sie międzypowstaniowym z Królestwa Polskiego wcielono ok. 200 tys. po- borowych na 15 lat służby. Podobnie rzecz się miała po upadku powstania styczniowego. Wielu jego uczestników, jeszcze w trakcie walk, wcielono do armii rosyjskiej i skiero- wano na Kaukaz albo do Azji Środkowej. Dalej prowadzono pobór rekruta. Od upadku powstania 1863 roku aż do 1915 roku w armii rosyjskiej odbyło służbę co najmniej 1 mln mieszkańców Królestwa Polskiego. Do tego trze- ba dołożyć zsyłkę uczestników powstania w głąb Imperium Rosyjskiego. Znalazło się tam około 40 tys. Polaków, z tego przynajmniej połowa na Sy- berii. Młodzi ludzie zamiast uczestniczyć w procesach modernizacyjnych Królestwa Polskiego cywilizowali ludy syberyjskie. Rodzi się pytanie, czy Polacy zamiast wywoływać powstania winni byli wejść na drogę ugody z Rosją? I jedno, i drugie skazane było na niepowo- dzenie. Najwyraźniej uwidoczniło się to w latach 1861-1864. Carat poszedł na ustępstwa zaproponowane przez Aleksandra Wielopolskiego, bo liczył na uspokojenie nastrojów społecznych. Politykę ugody odrzucał obóz „czerwo- nych”, którzy uważali, że tylko zbrojną drogą można dojść do niepodległości. Przegrali jedni i drudzy. Po upadku powstania styczniowego o propozycji ugody czy – jak powiadał Zygmunt Wielopolski – propozycji „ulg” w Pe- tersburgu nikt nie chciał słyszeć. Polacy znaleźli się w fatalnej sytuacji, bo 36 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Wiesław Caban żadna z dróg nie prowadziła do poprawy ich losu. Pozostało jedynie mod- lić się za Adamem Mickiewiczem o wojnę narodów, ale ta nadeszła dopie- ro w 1914 roku. Na pogorszenie się stosunków polsko-rosyjskich miała wpływ wojna 1920 roku. Polacy, jak sądzę, bezpodstawnie stworzyli mit, że obronili nie tylko Polskę, ale i Europę Środkowo-Wschodnią przed zalewem komuni- zmu. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że bolszewicy nie stanowili takiej siły, jaką dysponował Aleksander I, który w 1814 roku w marszu za Napo- leonem dotarł do Paryża. Bolszewicy, tak jak carat, nie chcieli utracić ziem litewsko-białoruskich i Ukrainy. Pomysły na stworzenie z Polski siedemna- stej republiki nie miały zbyt wielu zwolenników wśród bolszewików, a dodat- kowo polski skrajnie rewolucyjny ruch nie miał oparcia w społeczeństwie, z czego zdawano sobie sprawę w Petersburgu. Ogromnym cieniem kładzie się rok 1939 i sprawa katyńska. Polacy nie są w stanie niczym sobie wytłumaczyć faktu, że wojska radzieckie zajęły Kresy w 1939 roku. Tymczasem niewielu chce sobie przypomnieć, że Polska rok wcześniej zrobiła to samo w stosunku do Czechosłowacji. Sprawa katyńska zeszła obecnie na drugi plan, bo czołowe miejsce zaj- muje Smoleńsk i komisja Macierewicza. Rozumiem ból Polaków, których przodkowie zginęli w Katyniu, ale nie mogę pojąć, dlaczego tak niewiele mówimy o rzezi wołyńskiej w 1943 roku. W rocznicę tych wydarzeń sejm miał problemy z podjęciem odpowiedniej uchwały, a przecież na Wołyniu w bestialski sposób zamordowano 10 razy więcej Polaków niż w Katyniu. Osoby, którym udało się przetrwać, domagają się wzniesienia pomnika w Warszawie, ale dziwnym zbiegiem okoliczności nie można znaleźć od- powiedniego miejsca. Pamięć o Katyniu parę lat temu czczono sadzeniem niemal w całej Polsce dębów. Na pomysł przeprowadzenia tego typu akcji w 2013 roku, czyli w 70 rocznicę rzezi wołyńskiej, żadne ugrupowanie po- lityczne nie wpadło. W ubiegłym roku w Krasnodarze wdałem się w rozmowę z młodym, dobrze wykształconym obywatelem Federacji Rosyjskiej, o korzeniach polskich. Rozmowa toczyła się bezpośrednio po wręczeniu mu przez kon- sula Karty Polaka. Swoją radość wyraził płaczem, bo – jak mi powiedział – wreszcie w dokumentach będzie mógł w odpowiedniej rubryce wpisać, że jest narodowości polskiej. Przeszliśmy zaraz do sprawy katyńskiej, ale roz- mowa była krótka. Młody człowiek stwierdził, że sprawa katyńska Rosjan nie interesuje, ponieważ każdy Rosjanin ma swój własny Katyń. I zaczął mi opowiadać historię swej rodziny, którą najpierw przymusowo osiedlono w Archangielsku, stamtąd przeniesiono do Wschodniej Syberii, aż wresz- cie na początku lat 60. XX wieku jej członkowie znaleźli się w Krasnodarze. Tym stwierdzeniem wprawił mnie w zadumę. Bolesne dla Polaków jest powstanie warszawskie. Winna klęski jest oczy- wiście armia radziecka, bo wstrzymała ofensywę. Nie chcę bronić Stalina, Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|