Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
175 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Recenzje patyka i kronikarza KOR-u – Mariana Brandysa 21 . Bez wątpienia trudno znaleźć w bogatej literaturze tego typu tekst równie szczery i równie nie- konwencjonalny. Niby-dziennik ostatni zawiera także wiele faktów, które stanowią ma- teriał do odtworzenia codziennego obrazu PRL-u. Mycielski był przerażo- ny biedą i niedbalstwem, które panowały w każdej dziedzinie. Rolnictwo, handel, jakość towarów, inwestycje, szpitalnictwo, a także przestrzeganie absurdalnych przepisów urzędniczych wywoływały w nim najwięcej złości. Swoją frustrację kompozytor odsłania szczególnie wówczas, gdy opisuje ponury obraz polskich sklepów: „Wszystkie sklepy są tak puste, że wspo- minam i widzę porewolucyjny stan rzeczy w Rosji, gdy kobiety posiadające jeszcze pierścionki oddawały je za bochenek chleba. [...] Rzuciłem okiem do wnętrza sklepów żywnościowych: zupełnie puste półki, siedzący per- sonel palił papierosy, nawet nie było ogonka, bo nie było po co stać [...]” 22 . Innym razem notował: „Jeszcze można dostać chleb, jaja, poza tym puste półki w sklepach. I ciągle jeszcze cicha ulica, cierpliwe ogony ludzi po pa- ręset metrów [...]” 23 . „Widok ulicy, gdzie ogonki od jednego sklepu, w któ- rym jest sok pomidorowy, do drugiego, w którym »dają« nie wiem co, łączą się nieraz – obraz takiej ulicy jest jak »znieruchomiały ludzki trotuar«” 24 . Zapiski rejestrujące codzienność w Polsce Ludowej są szczególnie cenne, ponieważ autor zachowuje właściwy dystans, niezależnie od swoich poli- tycznych zapatrywań. Mimo że treść Dziennika przepełniona jest krytyką rzeczywistości PRL-u, Mycielski – klasowy wróg socjalizmu – jest świado- my, że jego opinie pozostają w sprzeczności z odczuciami ludzi z tzw. awan- su społecznego, doceniającymi zalety nowego ustroju. Dziennik pokazuje choćby, jak postępująca industrializacja zmieniła świadomość obywateli. Nowością była bezpłatna oświata, ochrona zdrowia, a przede wszystkim powszechne zatrudnienie. Ten stan rzeczy dobrze oddaje relacja z pobytu w Nieborowie, w której Mycielski opisuje fakt powszechnego zatrudnie- nia: „Przerażający tu obraz tej gromady ludzkiej, która, dosłownie, NIC nie robi. Usiłowałem dowiedzieć się, ile tu jest personelu. Warianty – między 82 a 92 osoby. Dwóch dyrektorów, trzy kucharki (które nic teraz nie gotują), dziewięciu stróżów, plus kilku na bramie, oprowadzacze, różne dziewczy- ny i baby, sekretariat, bibliotekarz, konserwator, sympatyczny bubek, któ- rego funkcji nie udało mi się ustalić” 25 . W poprzednich tomach Mycielski zauważa natomiast, że począwszy od lat 50. napływowym mieszkańcom 21 Zob. M. Brandys, Dziennik 1976-1977, Warszawa 1996, passim; Zob. idem, Dziennik 1978, Warszawa 1997, passim. 22 Zob. Z. Mycielski, Niby-dziennik ostatni, s. 30-31. Zapis dziennikowy z 3 marca 1981 r. 23 Zob. ibidem, s. 41. Zapis dziennikowy z 19 marca 1981 r. 24 Zob. ibidem, s. 47. Zapis dziennikowy z 24 marca 1981 r. 25 Zob. ibidem, s. 116. Zapis dziennikowy z 4 grudnia 1981 r. 176 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Recenzje miast przybyło wolnego czasu. Najwięcej mieli go ludzie młodzi, dopiero zaczynający pracę, a zwłaszcza mężczyźni, zwykle wolni od domowych za- jęć. Dla robotników, którzy pochodzili ze wsi, brak obowiązków „po fajran- cie” stanowił dodatkowy atut (nie bez przyczyny lokale oferujące alkohol odczuwały gwałtowny przypływ klientów 26 ). Od pierwszych stron dziennika otrzymujemy też informacje na temat codziennego życia intelektualisty w PRL-u. Po II wojnie światowej Myciel- skiemu przyszło żyć w warunkach dla człowieka jego pochodzenia całkiem nieoczywistych. Wojna i powojenna reforma rolna pozbawiły go majątku oraz lepszego życia, jakie wcześniej gwarantowało mu ziemiańskie pocho- dzenie 27 . Życie kompozytora znacznie kontrastowało odtąd z beztroską lat młodości, zagranicznymi studiami, dostatkiem materialnym i brakiem codziennych problemów. Mieszkając w ciasnym pokoju sublokatorskim w pobliżu Nowego Światu, Mycielski utrzymywał się z pracy redaktorskiej, pisarskiej i kompozytorskiej. Widoczne są w Dzienniku opisy złej sytuacji finansowej kompozytora. Bywało nawet, że Mycielskiemu brakowało pienię- dzy na bieżące potrzeby. Podobne odczucia na temat spraw egzystencjalnych w PRL-u miał, skądinąd bez porównania lepiej od niego sytuowany, Jarosław Iwaszkiewicz. W swoich Dziennikach przez cały czas narzeka na braki finan- sowe i trudności w utrzymaniu rodziny. W okresie Polski Ludowej istniał jednak podział na intelektualistów-konformistów oraz tych, którzy z wła- dzą się nie „układali”. Wybór określonej „opcji” miał konsekwencje finanso- we. O ile zatem noty Mycielskiego o problemach materialnych znajdowały potwierdzenie w rzeczywistości, narzekania Iwaszkiewicza mogą dziwić 28 . Okazją stosunkowo częstą do tego, żeby chociaż przez chwilę poczuć smak lepszego życia, były dla Mycielskiego zagraniczne wyjazdy. Podróżu- jąc z zaledwie kilkoma dolarami państwowej diety w kieszeni, kompozy- tor musiał liczyć na hojność swoich przyjaciół. Sponsorami Mycielskiego okazywali się odwiedzani przez niego emigranci, a także przedstawiciele świata zachodniej arystokracji. Znamienna jest relacja kompozytora z po- bytu na dworze książęcej pary w Vaduz: „Szofer mnie odwozi do Sargans. 26 Zob. K. Kosiński, Historia pijaństwa w czasach PRL, Warszawa 2008, passim. 27 Dwór w Wiśniowej, w którym wychowywał się i dorastał Z. Mycielski, przez wiele lat odgrywał rolę miej- sca koncentrującego elitę intelektualną i artystyczną. Mycielscy gościli tu przedstawicieli świata nauki, sztuki i polityki. Cechowała ich wszechstronność zainteresowań, byli przedstawicielami tego, co najlep- sze wśród polskiej inteligencji schyłku XIX i początków XX wieku. A. Harędzińska, Działalność kulturalna rodziny Mycielskich w latach 1867-1939, [w:] Barbizon Wiśniowski. Mecenat artystyczny Mycielskich w Wiś- niowej 1867-1939, red. T. Szetela-Zauchowa, Rzeszów 1997, s. 18-61. Intelektualna i towarzyska atmosfera, jaka panowała w rodzinnym domu Zygmunta Mycielskiego, miała niewątpliwy wpływ na ukształtowanie jego postawy, osobowości i światopoglądu. Z rodzinnego domu w Wiśniowej wyniósł kulturę artystyczną oraz postawę intelektualisty o szerokich horyzontach i niezależnym myśleniu. 28 Zob. J. Iwaszkiewicz, Dzienniki 1956-1963, red. i wstęp A. Gronczewski, oprac. A. i R. Papiescy, R. Roma- niuk, t. 2, Warszawa 2010, passim; idem, Dzienniki 1964-1980, red. i wstęp A. Gronczewski, oprac. A. i R. Pa- piescy, R. Romaniuk, t. 3, Warszawa 2011, passim. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|