Polszczyzna

Getto

Getto - to rzeczownik oznaczający miejsce zamknięte, odizolowane, np. część miasta przeznaczoną dla mniejszości narodowej, lub religijnej. W Polsce wyraz ten kojarzy się najczęściej z zagładą Żydów podczas II Wojny Światowej. Osobliwa jest odmiana tego wyrazu, oraz jego pisownia:

l.poj. l.mn.

M. getto M. getta

D. getta D. gett

C. gettu C. gettom

B. getto B. getta

N. gettem N. gettami

Msc. getcie Msc. gettach

Pragnę zwrócić uwagę, że miejscownik l.poj., gdzie mamy oboczność jakościową głoski t i ć, pozostaje w pisowni tylko jedno „t”. Drugie po prostu zamieniło się na ć ,Dlatego też piszemy: w getcie .
Gorączka

Rzeczownik oznaczający podwyższoną temperaturę ciała, spowodowaną chorobą,

infekcją itp..

W języku polskim wyraz "gorączka" używany jest też w znaczeniu przenośnym:

I tak: gorączką nazywamy osobę popędliwą, porywczą, bardzo dynamiczną; atmosferę podniecenia, zdenerwowania ; niepokój, pośpiech.

Znane są też frazeologizmy: "gorączka złota", "robić coś w gorączce", bądź "działać gorączkowo".

Niestety , wszystkie słowniki poprawnościowe i pomocnicze języka polskiego podają, że określenie "gorączka" dotyczące pogody, a ściśle upału, uznaje się w polszczyźnie za niepoprawne.

Hong – Kong

Jest to autonomiczny region Chin. Wielu Polaków zastanawia się, jak nazwać mieszkańca Hong – Kongu. Otóż mieszkaniec Hong – Kongu to Hongkończyk.
Idę do dyskoteki / Idę na dyskotekę

Dyskoteka to wyraz pochodzenia francuskiego, który w polszczyźnie ma dwa znaczenia. Pierwsze – dyskoteka – oznacza zbiór płyt z nagraniami muzycznymi, synonimem jej jest wyraz płytoteka. I tak, na przykład: można mieć własną dyskotekę w domu.

Drugie – dyskoteka – oznacza miejsce, w którym prezentowane są owe płyty z nagraniami.

Jeśli zatem dyskoteka to miejsce, powinniśmy używać wobec niej przyimków charakterystycznych dla miejsc , np. : możemy pójść do dyskoteki, tak jak do auli, do czytelni do biblioteki , do kościoła , do domu itd.

Idiosynkrazja

Jest to wyraz pochodzący z języka greckiego, należący do terminologii medycznej. W medycynie oznacza uczulenie wrodzone na pewne substancje białkowe, objawiające się np. wysypką, podwyższoną temperaturą ciała itp.

W przenośni idiosynkrazja to wstręt, antypatia do czegoś lub wobec czegoś.

Używanie tego zapożyczenia w polszczyźnie nie jest konieczne. Wyraz ten często jest dla nas niezrozumiały, zaskakuje i pobudza bardziej do śmiechu niż do współczucia.

Iść na nogach

Jest to niezwykle popularny w polszczyźnie błąd językowy, a konkretnie tautologia. Iść to czasownik ściśle oznaczający przemieszczanie się za pomocą nóg. Iść na nogach - to podwójne wyrażenie tej samej treści.

Iść pieszo czy iść piechotą - to natomiast poprawne frazeologizmy, z tym tylko , że musimy uważać , by nie powiedzieć błędnie : iść na pieszo, iść piechtą, iść na piechtę.

Powtórzmy : powinniśmy mówić : idę, pójdę itd. , bądź : chodzimy piechotą, pójdę pieszo.

Imienia / Imieniem

W języku polskim, jeśli chodzi o patronat szkół i innych instytucji, występują stałe zasady, które po prostu trzeba zapamiętać.

Otóż , wyrażenie: szkoła imieniem Norwida jest niepoprawne. Prawidłowa wersja tego wypowiedzenia brzmi : szkoła imienia Norwida.

Warto tu przypomnieć inną pozytywną konstrukcję, powinno się mówić: szkołę nazwano imieniem Norwida.
Kakao

Jest to wyraz oznaczający proszek z nasion kakaowca, używany do wyrobu czekolady, bądź napój sporządzany na bazie proszku kakaowego.

W języku polskim wyraz ten nie podlega deklinacji, nie ulega odmianie.

A zatem powinniśmy mówić: filiżanka kakao, a nie kakaa, cukier w kakao, a nie w kakale.

Ponadto wyraz ten wymawiamy w Mianowniku : kakao, a nie kakało!

Kanister

Jedyną poprawną formą w polszczyźnie jest wyraz „kanister”.

Pochodzi on z jez. greckiego i nazywa szczelną blaszaną puszkę do przechowywania: herbaty, kawy, benzyny, itp.

Pamiętajmy ! : poprawna forma tego wyrazu to „kanister”.
Kąpię / Kąpę

Czasownik „kąpać’ , podczas koniugacji zyskuje zmiękczenie w temacie fleksyjnym . jedyną poprawną formą tego wyrazu jest więc :

Ja kąpię My kąpiemy

Ty kąpiesz Wy kąpiecie

On, ona, ono kąpie Oni kąpią

W trybie rozkazującym wyraz posiada formę twardą : Kąp! Kąpcie!

A w czasie przeszlym : kąpałem , kąpaliśmy

Zapamietajmy: Kąpię się! A nie : kąpę się, Grabię , a nie : grabę, Wyrąbię, a nie : wyrąbę, Rąbię, a nie : rąbę.

Koniak

To napój alkoholowy otrzymywany przez destylację białego wina. Polski rzeczownik pochodzi z języka francuskiego od nazwy regionu Francji.

Dopełniacz wyrazu koniak ma jedną poprawną formę w polszczyźnie – kogo, a właściwie czego się napijesz? – koniaku.

Korespondować

Korespondowanie to pisanie listów , listowne porozumiewanie się ze sobą .

Korespondujemy zawsze z kimś, a nie do kogoś. Nawiązujemy, utrzymujemy, prowadzimy korespondencję z przyjacielem, przedstawicielem instytucji itd.

Używanie tego wyrazu w sensie :”nawiązywać” czy „ pasować” jest błędne . Nie powinniśmy mówić np. : Firanka koresponduje z dywanem .

Poprawne są natomiast wyrażenia : korespondencja sztuk ,dziedzin ,nauk , a nawet zjawisk przyrody .

Kwerenda

To wyraz pochodzenia łacińskiego, oznaczający to , czego należy poszukiwać , bądź też po prostu rzecz poszukiwaną.

W języku polskim nie jest on ani popularny , ani powszechnie używany , ani do końca zrozumiały. Dziś występuje w związkach typu: kwerenda akt, kwerenda archiwów, bibliotek itp... w znaczeniu poszukiwania w nich potrzebnych informacji.

Leonardo da Vinci

To jeden z najbardziej znanych artystów na świecie. Wie o nim wiele każdy Polak, ale nie każdy jest przekonany odnośnie odmiany tego słynnego nazwiska.

Otóż nazwiskowa forma do Vinci powinna pozostać nieodmienna, a deklinacji podlega tylko imię wielkiego Włocha :

M. Leonardo da Vinci

D. Leonarda da Vinci itd.
Ludyczny / Ludowy

Wyrazy: „ludyczny” i „ludowy” to paromimy. Epitet „ludyczny” znaczy tyle co zabawowy, dotyczący gier i zabaw. Wyraz pochodzi z języka łacińskiego, w którym „ludus” oznacza zabawę, rozrywkę, sztukę teatru.

"Ludowy" to:

- dotyczący ludu, społeczności wiejskiej .

-powszechny, ogólny , należący do ogółu społeczeństwa.

-dotyczący wsi .

Uważajmy, aby nie mylić epitetów „ludyczny” i „ludowy”.