Polszczyzna

To przysłówek o znaczeniu : starannie , skrupulatnie, obowiązkowo, szczegółowo.

Można go stopniować regularnie i opisowo. We współczesnej polszczyźnie jest on zdecydowanie nadużywany i to w znaczeniu niepoprawnym , będącym kalką z języka angielskiego , jak w dialogu : - Musimy przyspieszyć kroku ! - Dokładnie !

Poprawnie powinniśmy użyć sformułowań polskich: tak , właśnie tak , ależ tak.

Dokumentalny / Dokumentarny

Przymiotniki - synonimy, oznaczające coś, co jest oparte na dokumentach, materiałach źródłowych, faktach, dowodach. Twór, określony jako dokumentalny bądź dokumentarny, ma wartość dokumentu.

Przymiotnikami tymi zwykle określamy filmy, literaturę, programy radiowe i telewizyjne.

Wyrazy te, choć znaczą to samo i posiadają ten sam rdzeń słowotwórczy - "dokument", pochodzą od dwóch różnych rzeczowników i tworzą nieco inne rodziny wyrazowe, które także mają wobec siebie wartość synonimiczną.

Do wspólnej rodziny z wyrazem "dokumentalny" wchodzą: dokumentalista (badacz, pracownik zajmujący się dokumentami), dokumentalistyka (zbieranie i opracowywanie dokumentów), dokumentalizm (opieranie się na dokumentach), dokumentalność (zgodność z faktami, walory historyczne) .

Przymiotnik "dokumentarny" rodzinę wyrazową tworzy odpowiednio z formami: dokumentarzysta, dokumentaryzm, dokumentarność .

Spośród wyżej omówionych wyraz " dokumentalny" jest częściej używany, przez co jego odpowiednik dokumentarny może wydawać się błędny.
Dywagacje

To wyraz pochodzenia łacińskiego, który w obecnej polszczyźnie zyskał dość dużą popularność. Zakres użycia tego rzeczownika zmienił się w stosunku do jego znaczenia pierwotnego i świadczy o ewolucji języka. Jego wyrazem podstawowym jest łaciński wyraz „divagatio” ( błądzenie ).Pierwotnie rzeczownik ten oznaczał: odbieganie od tematu w piśmie lub w mowie, wypowiadanie się zbyt rozwlekłe, przez co mało konkretne i treściwe. Wyraz ten miał zatem zabarwienie wyraźnie ujemne. Dziś oznacza także rozważanie czasem zagmatwanie, za długie ale niekoniecznie niezgodne z tematem, a ponadto dla niektórych dywagacje to w ogóle synonim ustnej lub pisemnej wypowiedzi.

Współczesne użycie wyrazu dywagacje przyjmuje zatem wszystkie barwy od

ujemnej-krytycznej przez neutralną po dodatnią - aprobującą.

W związku z wyrazem dywagacje warto też wspomnieć o tym, że wyraz ten najczęściej występuje w liczbie mnogiej ( I tak: w M. - dywagacje ; D. – dywagacjom ).

I na koniec: ponieważ jest on zapożyczeniem mającym polskie odpowiedniki, jak :

Odchodzić od tematu, błądzić wokół tematu, mówić zbyt rozwlekle – przynajmniej w językach nieksiążkowych, nie powinniśmy go używać zbyt często.

Dziecięcy / Dziecinny

Wyrazy: „dziecięcy” i „dziecinny” należą do tej samej rodziny językowej. Pochodzą od wspólnego ojca leksykalnego – jednej podstawy słowotwórczej – „dziecko”.

Nie są to jednak jednoznaczniki, ale paronimy, lub synonimy bliskoznaczne, wyrazy o podobnej pisowni, brzmieniu, lecz nieco innym znaczeniu.

Dziecinny – to charakterystyczny dla dziecka, właściwy dziecku, np. dziecinny głos, dziecinna zabawa, dziecinne pomysły, dziecinny pokój w sensie - mało poważny, kolorowy , taki jak dziecka. będący własnością

Dziecięcy- to należący do dziecka, będący własnością dziecka, przeznaczony dla dziecka , dotyczący dziecka np. dziecięcy rower, dziecięcy pokój, dziecięcy balet, szpital dziecięcy.
Efemeryczny

To przymiotnik pochodzenia greckiego , gdzie "ephemeros" oznacza jednodniowy.

Efemeryczny to zapożyczenie niepotrzebne gdyż w polszczyźnie ma swoje odpowiedniki , jak : krótkotrwały , ulotny, jednodniowy.

„Efemeryczny” pochodzi od wyrazu efemeryda , który jest internacjonalizmem , a ponadto występuje w różnych dziedzinach wiedzy , jak : astronomia , botanika , i inne.

Wyraz ten przez swe nieco nadrealistyczne znaczenie często pojawia się w języku literatury fantastycznej i w baśniach. Najczęściej popełnianym błędem w związku z tym wyrazem jest używanie go w znaczeniu : tajemniczy , zagadkowy , niezwykły.
Eksplorować

to wyraz pochodzenia łacińskiego , gdzie "exploratio" oznacza badanie , poszukiwanie, odkrywanie czegoś , a "exploro" – badać , poszukiwać.

Eksplorować, eksploracja, eksplorator to internacjonalizmy , wyrazy czytelne prawie na całym świecie.

Mimo powyższego , jako Polacy , zwłaszcza w mowie potocznej , powinniśmy używać jego polskiego odpowiednika, gdyż jest on jasny dla wszystkich Polaków , a nie tylko dla ich wąskiej grupy.

Ekspresywny / Ekspresyjny

Są to synonimy pochodzące od wspólnej łacińskiej podstawy słowotwórczej "ekspreso", która oznacza siłę wyrazu, wyrazistość, sugestywność. Obydwa te pojęcia mogą odnosić się do najróżniejszych sytuacji językowych i pozajęzykowych, rozmaitych sfer i dziedzin życia.

Mówimy zatem o ekspresyjności czy ekspresywności: sztuki, czyjegoś głosu, zachowania, psychiki, o ekspresyjnych lub ekspresywnych reakcjach zwierząt, ekspresywności czy ekspresyjności akcentowania, odgrywania ról itd.

Nie można jednak epitetem tym określać wszystkiego, choćby przedmiotów codziennego

użytku .
Ekstremalny

Epitet ten należy do wyrazów modnych w obecnej polszczyźnie. Pochodzi on od łacińskiego słowa „extremus” , który oznacza: końcowy , skrajny.

W języku polskim wyraz ten jest używany w najróżniejszych sytuacjach językowych:

Mówimy więc o : ekstremalnych sportach , dyscyplinach , poglądach.

Popularność tego wyrazu świadczy o pewnym zjawisku społeczno-socjologicznym, mianowicie , o emocjonalnym postrzeganiu świata i lubowaniu się wręcz w dosadności i ekspresyjności współczesnych ludzi .

Ponadto wszelka skrajność nie jest wskazana ze względów psychologicznych.

Od wyrazu ekstremalny pochodzi również ekstremista – człowiek o skrajnych poglądach oraz ekstremistyczny –zdolny do wszystkiego .

Enuncjacja / Denuncjacja

Wyraz ten oznacza wypowiedź, oświadczenie – zwłaszcza rządowe .

Jest to zapożyczenie niepotrzebne , należące do popularnych w naszym języku tzw. wyrazów modnych. Często mylony jest z denuncjacją – donosem, oskarżeniem, tajnym doniesieniem, oskarżeniem przez władzę .

Enuncjacja i denuncjacja to paronimy ,wyrazy o podobnych brzmieniach ,ale o różnych znaczeniach .

Ewaluacja

Wyraz „ewaluacja” jest zapożyczeniem z języka francuskiego. W dzisiejszej polszczyźnie należy do wyrazów modnych i nadużywanych, a przy tym często nie rozumianych.

Jest on zapożyczeniem niepotrzebnym, mającym dużo bardziej czytelne , polskie odpowiedniki, jak: oszacowanie, ocena, określenie wartości.

Filtr / Filter

Filtr (nie filter) to, najogólniej , urządzenie służące do oddzielania, oczyszczania czy przepuszczania. Jedyną jego poprawną formą jest „filtr”, a jego przypadki zależne w l.poj. brzmią:

M. filtr

D. filtra

C. filtrowi

B. filtr

N. filtrem

Msc. filtrze

Fotel

Wyraz pochodzi z języka francuskiego , a jego desygnatem jest wygodne krzesło z poręczami.

Czasami wyraz ten sprawia Polakom kłopoty. Otóż mówimy:

M. fotel, fotele

D. fotela, fotelów, nie : foteli

Siedzimy natomiast „w fotelu” lub „na fotelu”.