Portrety literackie
Yüklə 11,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
Polska, podług tej nowej teologii, ma podobnie ja k Chrystus odkupić ludzkość. Głos z nieba w Przedświcie w yraźnie staw ia swój dogmat: Bądź w ięc p raw dą ja k On (Chrystus) wszędzie— Im ię tw oje Ludzkość cała. A ta k tedy nasz naród ogłoszony został „ w trzeciem objaw ieniu: Bogiem ludzkości.” Za to niebaczne, a pyszne wdzierstwo na tron Boga naszych ojców, przyszła sroga pokuta; sprawdzają się wiesz cze widzenia Woronicza: Pamięć naszą uczciwą, głośną w poprzek świata J a k skorupę, garncarską, o kam ień stłuczoną, Pogw izdując w ędrowiec depce i pomiata... A proroczy kapłan ze swojemi sybilliń skie m i rym am i, w ie rn y zakonowi praw d objawionych, zdaje się z tych górnych i jasnych k ra in , gdzie duch jego przebywa, przesyłać we k r w i i łzach skąpanej ziemskiej matce pocieszające w yrazy: N ie płacz niebogo, nie płacz! żyje Bóg na niebie, W ie lk i Bóg ojców naszych— on nas nie pogrzebie... Poezye te, dziś, ja k z usposobień sądzę, niewielu m ają czytelników ... Dawniejsze społeczeństwo, a współczesne wieszczowi ta k wysokiego nastroju, ja k im b y ł Woronicz, lu b iło szukać w literaturze upięknionego odbicia się swoich uczuć i pragnień— i w w izerunku tym w idziało dla siebie naukę i podnietę. Teraźniejsi zwydrzeni czytelnicy przede- w szystkiem szukają ro zryw ki... Niegdyś społeczność mó w iła do lite ra tu ry : Badaj mię i ucz mię myśleć i czuć szlachetnie; a teraz mówi: Baw mię, bo się nudzę... I w yo b raźnia sama jedna, najczęściej bez pomocy innych władz ducha, krzą ta się ja k może, aby sm akowi dogodzić... W p ra w dzie niezawsze i nie na długo potrafi zabaw ić—lecz za to coraz głębszy w yko p u je rozdział m iędzy społecznością a l i teraturą, aż w końcu całkiem rozumieć się przestaną... 18S D Z IE Ł A L U C Y A N A S IEM IEN SKIEG O . J A N P A W E Ł W O E O N IC Z. 189 Woronicz przestał śpiewać... Głos czarodzieja um ilknął, bo duch staw ił się na zawołanie. Natomiast zaczął być niów - eą, ju ż nie dla samych prostaczków ja k niegdyś w L iw ie , Kazimierzu lub Powsinie, którym od dawna służył słowem bożem, lecz w okolicznościach mających doniosłość p o li tyczną... Te same pomysły, które ubierał w szatę poezyi, i tu się snują w ję d rn e j, męzkiej prozie. N a jtra fn ie j dwa rodzaje W oroniczowskiej w ym ow y scharakteryzow ał ks. bis kup Ł ę to w ski (K atalog biskupów, prałatów i t. d.). Słowa jego powtarzam, bo lepiej trudno powiedzieć: „ B y ł on mówca i w ie lk i mówca, lepszy dla ludu w iejskiego i pros taczków niż dla bogaczów tego świata, w czem naślado w a ł M istrza Niebieskiego. G dy m ó w ił w stolicy, słuchali go ta k zwani w ielcy i możni; p o ryw a ł go duch wieszcza i unosił po za granicę prostoty ewangelicznej. D la tego t°, gdy się zniżał,, czuł i poruszał; a gdy górował, zadziw iał, ale to nie szło do serca. W kazaniach w iejskich swoich m ów ił do nas wszystkich, a w mowach przygodnych dla sław y własnej. Nie było w tem jego w in y ani próżności, ty lk o ta siła umysłowa, któ ra gnała go, gdy raz puścił je j wodze.” T a k tedy Woronicz czy w wiązanej, czy uiewiązanej mowie, wszędzie ten sam... N azwałbym go poetą o je d nej strunie... Powiedzenie to uiebardzoby pogłaskało m i łość w łasną ty lu autorow, gdyby je do nich stosować, lecz zastosowane do śpiewaka S y b illi ma wręcz inne zna czenie. Jedną m ia ł strunę, trudno zaprzeczyć — ale ko- uiec je j uw iązał u stop p ra w d y w ie ku iste j, a d ru g i prze ciągnął przez serce pełne świętego ognia i czystości aniel skiej... N uży cię czytanie dłuższe jego wierszów; mimo tego powrócisz i zuowu zaczniesz smakować w tym k o r dy ale... Jest to przym iot utw orów m ających przed sobą pew niejszą przyszłość, niż te płody, co raz pochwyciwszy naszą ciekawość, g d y ta będzie zaspokojona, nie przypom inają się więcej. Pozostaje m i jeszcze zaokrąglić ten piękny żywot do powiedzeniem reszty. Z ogłoszeniem K sięztw a Warszawskiego, następnie kongresowego Królestwa, nietylko k ró l saski, lecz i cesarz Aleksander, um ieli ocenić je g o w ysoki charakter i zdol ności; pierwszy pow ołał go do ra d y stanu, dru g i posadził na stolicy biskupstwa krakow skiego, ja k b y chciał nową gwiazdę dodać do owych, co przyśw iecały tej dyecezyi od czasów Św. Stanisława przez ciąg k ilk u stuleci... W śród najsroższych i najwym owniejszych zabytków przeszłości znalazł się pasterz nasz ja k w swoim żywiole... On, co lu b ił otaczać się symbolami i godłam i przypom inają- cemi dzieje dawne w szczupłych izdebkach plebanii w ie j skiej, tu dogodzić mógł upodobaniu swemu na w ie lk ą skalę. Ściany pałacu biskupiego p o k ry ły się scenami naszych dzie jó w i w idokam i najbardziej uroczych o kolic krakow skich: W oronicz dawał do tych kom pozycyj pom ysły, a poczciwy Stachowicz w y k o n y w a ł ja k um iał... U jednego i u d ru giego uczucie starczyło za umiejętność i sztukę... D rogą tę pam iątkę po w ie lk im pasterzu zniszczył po żar, i dotąd stoi w ruinie.... M alow ania Stachowicza zgi nęły niepowrotnie, ale duch ich w c ie lił się w naszą sztukę... B lizko 12 la t siedział W oronicz na stolicy biskupiej, aż wreszcie po śmierci Skarzewskiego cesarz M ik o ła j po w o ła ł go na arcybiskupstw o warszawskie, tę najwyższą duchowną godność... Został prymasem K rólestw a ten, co niegdyś pragnął choćby cichego zakątka, żeby m ógł w y śpiewać w ie lką przeszłość... dziś przyszło mu w kładać k o ronę na skronie monarchy. Choć rzeczywistość n ig d y nie byw a ta k piękna ja k sen,—jednakże marzenie ziściło się dla niego. Zastanawiając się nad całym biegiem tego żywota, znając te m yśli, którem i b y ł ciągle m iotany — moźnaż nie w idzieć w tem osobliwego zrządzenia Opatrzności, że n i komu, ty lk o jem u przeznaczyła poświęcić tę koronę? N iedługo cieszył się W oronicz tem najwyższem do stojeństwem... Nieszczęściami, w iekiem , chorobą znękany, szukał pomocy u wód czeskich, dokąd się udał, i wracając z tej drogi, w W iedniu, na obcej ziemi, dnia 4 grudnia 1829 roku ducha oddał... 590 D Z IE Ł A Ł U C Y A N A S IE M IE Ń S K IE G O . ................ Yüklə 11,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|