Практикум по процессам и аппаратам пищевых производств/ С. М. Гребенюк, А. С. Гинзбург и др под ред. С. М. Гребенюка

                  
,%
100
)
(
1







                          (6)
burada: ρ – membranın materialının sıxlığı;
                         ρ
1
  – membranın müəyyən həcminin çəkilməsi ilə təyin olunan
sıxlığıdır.
Membran metodlarından istifadə edilməklə yerinə yetirilən proseslərin enerji sərfi
digər ayırma üsullarının tətbiqi ilə baş verən proseslərin enerji sərfindən xeyli azdır.
Məsələn,   dəniz   suyunun   əks   osmos   metodu   ilə   duzdan   təmizlənməsi,   yəni
şirinləşdirilməsi üçün 7  


3
m
saat
kVt

  enerji sərf olunur. Qovma metodundan istifadə
edilməklə eyni prosesin yerinə yetirilməsi üçün isə 80 


3
m
saat
kVt

 enerji tələb edilir.
Bu müqayisə, membran metodlarının iqtisadi cəhətdən nə dərəcədə səmərəli olduğuna
aydın misaldır. 
Membran   qurğularının   sadəliyinə,   adi   temperaturlarda   aparılmasına   və
səmərəliliyinə görə ultrafiltrasiya və əks osmos metodları  meyvə  şirələrini, südü və
kəsmik zərdabını, şəkər məhlullarını, ferment preparatlarını qatılaşdırmaq, dəniz suyu
və   digər   duzlu   suları   şirinləşdirmək,   şərab   materiallarını,   pivəni   və   digər   ərzaq
məhsullarını təmizləmək üçün istifadə edilir. Sübut olunmuşdur ki, ərzaq məhsullarının
ultrafiltrasiya metodları ilə emal edilməsi onların keyfiyyətinin və dad göstəricilərinin
yaxşılaşmasına səbəb olur. Bu, alınan məhsulda zərərli mikroorqanizmlərin olmamağı
və lazımı turşular, duzların saxlanılması ilə izah olunur. 
Əks   osmos   və   ultrafiltrasiya   prosesləri   üçün   sənaye   miqyaslı   aparatlar,
membranın tələb edilən işçi səthinə malik olmalı, sökülərkən və montaj edilərkən sadə
olmalıdırlar ki, bu da vaxtaşırı membranların dəyişdirilməsini təmin edə bilsin. 
Filtrləyici elementlərinin formasından asılı olaraq, təbəqəli kamera şəklində, boru
şəklində   və   spiralvari   elementlərə   malik   membran   qurğuları   mövcuddur.   Təbəqəli
kameraya malik (şəkil 2,a) və boruşəkilli filtrləyici elementi olan (şəkil 2,b) membran
qurğularının sxemi və iş prinsipləri 2 – ci şəkildə aydın təsvir edilir:
5

---

    
  Şəkil 2. 
Membran qurğularının hesablanması
Hesabatın   məqsədi   verilmiş   məhsuldarlığa   görə   süzmə   (filtrləmə)   səthinin
sahəsinin təyin edilməsindən ibarətdir. 
Həll olmuş komponentə görə prosesin maddi balansı 
i
i
i
n
n
y
Ф
X
L
X
L



               (7)
Bütün maddə üzrə 
,
n
i
L
Ф
L


                            (8)
burada:   

i
n
L
L ,
 uyğun olaraq aparata daxil olan və aparatın ixtiyari en kəsik
sahəsində mayenin kütlə sərfidir;
6

---


i
n
X
X ,
  uyğun   olaraq   daxil   olan   mayedə   və   aparatın   ixtiyari
kəsiyində həll olmuş maddələrin kütlə payı;
Ф – filtratın kütlə sərfi; 
y
i
 – baxılan kəsiyə qədər filtratda həll olan maddələrin kütlə payı.
Filtratda həll olan maddələrin kütlə payı aşağıdakı düsturla təyin edilir:
  
)
(
)
(
Ф
d
Фy
d
X
i
k

                    (9)
Aparatın baxılan kəsiyində membrana nüfuzetmə
,
dF
dФ
G

                             (10)
burada: F – membran səthinin işçi sahəsidir.
Bu kəmiyyətləri məhlulun və onun konsentrasiyasının axını funksiyası kimi ifadə
edək:  
);
,
(
1
i
i
i
L
X
f
y

              (11)
).
,
(
2
i
i
L
X
f
G

                    (12)
(7) və (8) ifadələrindən alırıq:
i
dL
dФ


;                          (13)
).
,
(
)
(
i
i
yi
X
L
d
Ф
d


              (14)
(12) və (13) ifadələrini (10) bərabərliyində nəzərə alsaq, onda aşağıdakı ifadəni
yazmaq olar:
.
)
,
(
2
i
i
L
X
f
dL
dF


                  (15)
(13) – dən 
dL
 – in qiymətini yazsaq alarıq:
7

---

)
,
(
)
,
(
2
1
i
i
i
i
i
i
L
X
f
L
L
X
f
X
dX
dF

       (16)
(7) tənliyindən alırıq



)
/
(
n
i
n
n
i
X
LX
L
X
y
.                  (17)
8

---