Преподавание зыка и литературы anguage and literature

“Quvnoq gimnastika”.
Bu usulni qo‘llashdan asosiy maqsad – harakatli 
o‘yinlar orqali o‘quvchilarga yangi bilim berish, mavzuni 
oson tushuntirish, ularning fikrlash qobiliyatlarini oshi-
rish, ularda darsga nisbatan motivatsiya uyg‘otish.
“Quvnoq gimnastika” 
o‘yinini o‘tkazish uchun 
o‘quvchilar o‘rnidan turadilar. 
1. Bosh kelishik – o‘quvchilar qo‘llarini biriktirib 
boshlarining orqa tomoniga qo‘yadilar.
2. Qaratqich kelishigi – o‘quvchilar o‘ng va chap to-
monga burilib qaraydilar.
3. Tushum kelishigi – o‘quvchilar qo‘llarini biriktirgan 
holda “tushadilar”, ya’ni o‘tiradilar.
4. Jo‘nalish kelishigi – o‘tirgan holida qo‘llarini oldin
-
ga yo‘naltiradilar.
5. O‘rin-payt kelishigi – ikkala qo‘llarining ko‘rsatkich 
barmog‘i bilan o‘tirgan o‘rinlarini ko‘rsatadilar.
6. Chiqish kelishigi – o‘quvchilar “chiqadilar”, ya’ni 
o‘rinlaridan turadilar.
Bu usul qo‘llanganda o‘quvchilar quvnoqlik bilan 
mavzuni oson o‘zlashtiradi-
lar. Hatto bo‘sh o‘zlashtiruvchi 
o‘quvchiga ham gimnastikamiz 
juda yoqadi va ikki-uch takror-
lashdayoq kelishiklarni yodlab 
oladi. 
Kelishik qo‘shimchalarini 
ham shu tarzda yodlab olamiz:
1. Bosh kelishik – qo‘shim-
chasi yo‘q.
2. Qaratqich kelishigi – 
-ning.
3. Tushum kelishigi – -ni.
4. Jo‘nalishi kelishigi – -ga 
(-ka, -qa).
Minuraxon TOIROVA,
Andijon viloyati Qo‘rg‘ontepa tumanidagi 
30-davlat ixtisoslashtirilgan umumta’lim 
maktabining o‘zbek tili fani o‘qituvchisi 
DARSLARDA HARAKATLI O‘YINLARDAN FOYDALANISH
5. O‘rin-payt kelishigi – -da.
6. Chiqish kelishigi – -dan.
Qo‘shimchalarni aytishda ham yuqoridagi harakatlar-
ni aynan takrorlaymiz. Birinchi amalni bajarganimizda 
aynan “yo‘q” so‘zini aytamiz. Ma’lumki, bosh kelishikda 
qo‘shimcha bo‘lmaydi. “-ning” deb o‘ng va chap tomon-
ga qaraydilar, “-ni” deb o‘tiradilar, “-ga” deb o‘tirgan-
cha qo‘llarini oldinga cho‘zadilar, “-da” deyilganda o‘tir-
gan joylarini ko‘rsatkich barmoqlari bilan ko‘rsatadilar, 
“-dan” qo‘shimchasida o‘rinlaridan turadilar. O‘yin uch-
to‘rt marta takrorlanishi mumkin.
Kelishiklar mavzusi to‘rtinchi va beshinchi sinf ona 
tili hamda beshinchi sinf o‘zbek tili (ta’lim boshqa til-
larda olib boriladigan maktablarda) darsliklarida beril-
gan. Shu sababli yuqoridagi metod o‘quvchilar yosh va 
fiziologik xususiyatlariga ham mos keladi.
Yana bir harakatli o‘yinlardan biri