Prognoza oddziaływania na środowisko planu urządzenia lasu

Oddziaływanie na różnorodność biologiczną

Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji. Różnorodność biologiczną można podzielić na:

• 
  różnorodność gatunkową - bogactwo roślin i zwierząt,
  
• 
  różnorodność genetyczną (wewnątrzgatunkową) - zróżnicowanie genów poszczególnych gatunków;
  
• 
  różnorodność ekosystemów - bogactwo siedlisk warunkujących bogactwo ekosystemów
  

Ochrona różnorodności biologicznej w lasach realizowana jest na podstawie obowiązujących w Lasach Państwowych zarządzeń i instrukcji.

Różnorodność gatunkowa

W zakresie różnorodności gatunkowej - mogą być oceniane zapisy Planu dotyczące:

a) wpływu projektowanych zabiegów na różnorodność gatunkową grzybów, roślin i zwierząt,

b) wpływu projektowanych zabiegów na zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów.

W pierwszym przypadku jednoznaczna ocena nie jest możliwa, gdyż realizacja Planu może różnie wpływać na różne grupy gatunków. Dla niektórych jest to działanie negatywne dla innych pozytywne. Szerzej będzie to omówione w kolejnych rozdziałach.

Różnorodność gatunkową lasów Nadleśnictwa Waliły obrazują między innymi:

• 
  tabela IV - powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących,
  
• 
  tabela Va - powierzchniowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu,
  
• 
  wykaz roślin chronionych i rzadkich występujących na gruntach nadleśnictwa - zamieszczony w „Programie ochrony przyrody” oraz w rozdziale 3.3.5. Prognozy,
  
• 
  wykaz zwierząt chronionych na gruntach nadleśnictwa – zamieszczony
  w Programie ochrony przyrody oraz w rozdziale 3.3.6. Prognozy.
  

Na podstawie tabeli IV i Va można stwierdzić, że lasy Nadleśnictwa Waliły tworzy 15 gatunków drzewiastych, w tym 10 takich, które są gatunkami panującymi w drzewostanach. Tabele te stanowią załącznik zamieszczony w tomie II Planu.

W Programie ochrony przyrody opisano 66 gatunków roślin chronionych i rzadkich oraz 206 gatunków zwierząt chronionych mogących potencjalnie wystepować zasięgu administracyjnym nadleśnictwa.

Zapisy Planu przyczyniają się do ochrony różnorodności gatunkowej między innymi poprzez zinwentaryzowanie znanych stanowisk roślin i zwierząt chronionych oraz uwidocznienie tych danych w opisach taksacyjnych i odpowiednich mapach tematycznych. Informacja taka pozwala odpowiednio dostosować prace gospodarcze w wydzieleniach,
w których występują określone gatunki, aby im nie zaszkodzić.

Oceniając wpływ zaprojektowanych działań pod kątem ich wpływu na różnorodność gatunkową drzewostanów odnieść się trzeba głównie do zamieszczonej w Planie tabeli zawierającej proponowane GTD i składy gatunkowe upraw. Tabela ta dla każdego typu siedliskowego lasu określa optymalny GTD (lub kilka GTD) oraz proponowane składy upraw z określeniem przedziału procentowego udziału każdego gatunku. Analiza wspomnianej tabeli pozwala na stwierdzenie, że łącznie w nadleśnictwie w składach gatunkowych odnowień uwzględnione zostały wszystkie lasotwórcze gatunki drzew leśnych występujące naturalnie na obszarze nadleśnictwa. Gdyby w Planie uwzględniano jedynie potrzeby gospodarcze i możliwości produkcji drewna, pula stosowanych gatunków była by znacznie mniejsza. Wymogi zapewnienia różnorodności gatunkowej powodują, że zakres proponowanych gatunków jest dostosowany do naturalnych właściwości siedlisk leśnych.

W tracie określania ramowych celów gospodarowania uwzględniano wytyczne
I Komisji Techniczno-Gospodarczej oraz występujące mikrosiedliska, stopnie uwilgotnienia i stanu siedliska oraz rzeczywisty skład gatunkowy drzewostanu. Brano również pod uwagę zinwentaryzowane „naturowe” siedliska przyrodnicze.

2. Oddziaływanie na ludzi

Realizacja Planu nie wpływa bezpośrednio na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, jako że charakter zaplanowanych zabiegów i działań dotyczy wyłącznie kształtowania drzewostanów i pozyskania drewna. Prace leśne wykonywane są wyłącznie w lesie, a teren objęty wycinką drzew powinien być, według wewnętrznych przepisów oraz zasad BHP, oznaczony znakami zakazu wstępu. Zakłady Usług Leśnych wykonujące czynności w zakresie pozyskania i hodowli są w tym zakresie przeszkolone oraz mają stosowne uprawnienia (posługiwanie się pilarką itp.).

Tak, więc o ile sam Plan nie zawiera zapisów mogących wpływać negatywnie na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, o tyle jego realizacja, bez zachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa może takie ryzyko zawierać.

3. Oddziaływanie na rośliny, w szczególności na gatunki chronione

Istotny wpływ Planu na komponenty środowiska przyrodniczego może dotyczyć wybranych gatunków roślin. Planu oddziałuje bezpośrednio na te gatunki lub może też oddziaływać pośrednio, poprzez zmiany ich siedlisk.

W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną wprowadzono między innymi zakaz niszczenia siedlisk roślin. Zakaz ten nie dotyczy wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki leśnej, jednakże, jeżeli technologia prac umożliwia zachowanie stanowisk gatunków chronionych należy ją promować.

Poniżej przedstawiono ogólne propozycje ochrony odnoszące się do wszystkich gatunków roślin.

Głównym zagrożeniem dla chronionych gatunków roślin jest ich mechaniczne uszkodzenie podczas prowadzenia prac związanych z pozyskaniem drewna i pielęgnacja lasu. Podczas wykonywania cięć rębnych oraz zabiegów pielęgnacyjnych i sanitarnych należy przestrzegać następujących zasad:

1. 
   w miejscu występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin, o ile jest to możliwe, należy prowadzić ciecia rębne i pielęgnacyjne w okresie zimowym,
   
2. 
   w miejscach występowania chronionych gatunków rzadkich i zagrożonych wyłączać z użytkowania rębnego ich stanowiska w formie zwartych kęp drzewostanu i pozostawić je aż do naturalnego rozpadu,
   
3. 
   nie projektować szlaków zrywkowych i miejsc składowania drewna w pobliżu miejsc występowania chronionych gatunków rzadkich i zagrożonych,
   
4. 
   w miejscach występowania gatunków chronionych lecz pospolicie występujących na terenie nadleśnictwa, starać się możliwie ograniczać szkody powstałe wskutek gospodarki leśnej.
   

W dalszej części Prognozy analiza wpływu zapisów Planu na chronione gatunki roślin będzie dotyczyć gatunków o znanych miejscach bytowania lub przynajmniej potwierdzonym występowaniu. Dane te zestawiono głównie na podstawie informacji uzyskanych podczas wykonanej w 2007 r. inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt

w aspekcie sieci Natura 2000, oraz waloryzacji przyrodniczej rezerwatów.
Tabela 28. Przewidywany wpływ zaprojektowanych wPlanie czynności gospodarczych na gatunki roślinNatura 2000 na gruntach leśnych

L.p.	Gatunek	Ilość stanowisk	Rodzaje planowanych czynności gospodarczych na gruntach leśnych						Przewidywany wpływ^1
			Zalesienia	Odnowienia	Pielęgnowanie drzewostanów	Rębnie złożone	Rębnie zupełne	Bez wskazówki
Obszary Natura 2000
1	1477 Sasanka otwarta Pulsatilla patens	10			9		1		9-obojętny 1-obojętny pod warunkiem podjęcia działań zmniejszających zagrozenie
Ogółem		10			9		1

W 9 wydzieleniach, w których stwierdzono występowanie stanowisk sasanki otwartej, zaplanowano zabiegi pielęgnacyjne (CW - 1, CP - 1, TW – 1, TP – 6) odpowiednie do wieku występującego tam drzewostanu. Prawidłowo wykonane zabiegi pielęgnacyjne, przy zachowaniu zasad przytoczonych na stronie nr 82, nie powinny doprowadzić do naruszenia stanowisk chronionego gatunku, ani długotrwałej zmiany lokalnych warunków bytowania. Podstawowe znaczenie ma tutaj pełna wiedza gospodarza terenu na temat rozmieszczenia okazów roślin na obszarze objętym zabiegiem, skutkująca prawidłowym zaplanowaniem wykonania danej czynności gospodarczej. W sytuacji wydzielenia 103a, gdzie zaplanowano dwa paski rębni Ib oraz trzebież póżną na pozostałym obszarze, konieczne jest podjęcie działań minimalizujących zagrożenie dla gatunku chronionego. W przypadku wystepowania stanowisk sasanki na pasie manipulacyjnym rębni, należy bezwzględnie wyłączać je z użytkowania rębnego w formie zwartych kęp drzewostanu i pozostawić je aż do naturalnego rozpadu.

Pozostałe gatunki roślin chronionych nie są przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000, w związku z czym omówiono je zbiorczo.

Analizy nie przeprowadzono dla przylaszczki pospolitej, widłaka jałowcowatego oraz rodzaju torfowiec. Gatunki te występują pospolicie na omawianym terenie, jak i w całej północno-wschodniej Polsce, w związku z czym realizacja założeń Planu nie może doprowadzić do pogorszenia stanu ich populacji. Analizy nie przeprowadzono też dla większości roślin podlegających ochronie częściowej, ponieważ nie jest znana lokalizacja ich stanowisk, a co za tym idzie nie jest możliwe określenie wpływu konkretnych zapisów planu na ich liczebność.

Tabela 29. Przewidywany wpływ planowanych czynności gospodarczych na rośliny chronione na gruntach leśnych

L.p.	Gatunek	Ilość stanowisk	Rodzaje planowanych czynności gospodarczych na gruntach leśnych						Przewidywany wpływ^1
			Zalesienia	Odnowienia	Pielęgnowanie drzewostanów	Rębnie złożone	Rębnie zupełne	Bez wskazówki
Ochrona ścisła
1	Mącznica lekarska	1			1				1 – obojętny
2	Arnika górska	1			1				1 – obojętny
3	Brzoza niska	1						1	1 – brak wpływu
4	Turzyca życicowa	1						1	1 – brak wpływu
5	Storczyk plamisty	1						1	1 – brak wpływu
6	Storczyk szerokolistny	1						1	1 – brak wpływu
7	Wawrzynek wilczełyko	5			2	1	1	1	1 – brak wpływu 3 – obojętny 1- możliwy negatywny
8	Goździk piaskowy	1					1		1- możliwy negatywny
9	Naparstnica zwyczajna	1						1	1 – brak wpływu
10	Widłak spłaszczony	7			5		2		5 – obojętny 2- możliwy negatywny
11	Kruszczyk szerokolistny	3			1		1	1	1 – brak wpływu 1 – obojętny 1- możliwy negatywny
12	Kruszczyk błotny	1						1	1 – brak wpływu
13	Tajęża jednostronna	1						1	1 – brak wpływu
14	Widłak wroniec	1						1	1 – brak wpływu
15	Lilia złotogłów	1					1		1- możliwy negatywny
16	Listera sercowata	1						1	1 – brak wpływu
17	Listera jajowata	1						1	1 – brak wpływu
18	Bagno zwyczajne	2			1			1	1 – brak wpływu 1 – obojętny
19	Nasięźrzał pospolity	1						1	1 – brak wpływu
20	Podkolan biały	1						1	1 – brak wpływu
21	Wielosił błękitny	4						4	4 – brak wpływu
22	Paprotka zwyczajna	1			1				1 – obojętny
23	Torfowiec Girgensona	1						1	1 – brak wpływu
24	Torfowiec magellański	1						1	1 – brak wpływu
25	Torfowiec (Sphagnum nemoreum)	1						1	1 – brak wpływu
26	Torfowiec błotny	1						1	1 – brak wpływu
27	Torfowiec zakrzywiony	1						1	1 – brak wpływu
Razem		43			12	1	6	24
Ochrona częściowa
28	Bluszcz pospolity	1			1				1 – obojętny
29	Turówka wonna	1			1				1 – obojętny
30	Barwinek pospolity	1			1				1 – obojętny
Razem		3			3
Ogółem		46			15	1	6	24

¹⁾Symbole:

„Brak” dotyczy gatunków, których stanowiska zinwentaryzowano w wydzieleniach, dla których w opisie taksacyjnym lasu nie zamieszczono wskazań gospodarczych. Dotyczy to również stanowisk na gruntach nieleśnych, ponieważ Plan urządzenia lasu w ogóle nie zawiera wskazań dla tych gruntów.

„Obojętny” dotyczy gatunków, których biologia pozwala przypuszczać, że zaplanowane zabiegi, głównie trzebieże i cięcia rębne nie spowodują istotnego ubytku w liczebności i kondycji tych populacji. Są to najczęściej gatunki pospolite w skali nadleśnictwa, o których można sądzić, że liczba stanowisk jest większa, niż udało się określić na podstawie zebranych materiałów.

„Negatywny” dotyczy gatunków, dla których zabiegi gospodarcze mogą wpłynąć na pogorszenie się liczebności populacji lub pogorszenie się stanu zdrowotnego osobników.

Na gruntach nadleśnictwa zinwentaryzowano 43 wydzielenia, w których występują rośliny obięte ochroną ścisłą oraz 3 wydzielenia z istniejącymi roślinami podlegającymi ochronie częściowej. W większości wydzieleń – 24, nie zaplanowano czynności gospodarczych, więc realizacja Planu nie będzie miała wpływu na stanowiska roślin chronionych. Negatywnie na rośliny chronione oddziaływać może wykonywanie zrębów zupełnych zaplanowanych w 6 wydzieleniach. W tych przypadkach należy podjąć opisane na stronie 82 działania osłonowe w stosunku do stanowisk roślin chronionych. Dodatkowo należy zauważyć, że dotyczy to wydzieleń ze stanowiskami roślin dość pospolitych chronionych w skali całego kraju, więc można założyć, że realizacja zaprojektowanych w planie zabiegów gospodarczych nie będzie miała znacznego negatywnego wpływu na rośliny chronione na terenie nadleśnictwa.

4.