- 32 -
rzeczywistego?) uczucia, przeżycia, poglądy….. podmiotu lirycznego
ujawnione są bezpośrednio.
- uczucia, przeżycia, poglądy….. podmiotu lirycznego ujawnione są w formie
opisu (czego?) np. stalowego, ponurego nieba,
- poglądy podmiotu lirycznego wypowiadane są z zaangażowaniem, podmiot
liryczny posługuje się ironią, ujawnia dystans wobec wypowiadanych treści,
opisywanych osób.
5. Jakim językiem wiersz został napisany?
- wiersz obfituje w środki stylistyczne typowe dla ….
- język utworu zbliżony jest do mowy potocznej…..
- moją uwagę zwróciły licznie występujące…. (neologizmy, archaizmy,….)
- w utworze dostrzec można słowa, zwroty, obrazy typowe dla …..(rzeka,
błoto, bezsens, nirwana, zniechęcenie, znużenie, tłum ...)
6. W jakim gatunku się wypowiada? Co o tym świadczy?
7. Co jest najważniejszego w kompozycji (np. powtórzenia, paralelizm)?
Jaką funkcję pełni tytuł?
8. Jaki jest temat utworu? Jaki problem porusza? Co opisuje? O czym mówi
wprost? Co można wyczytać pomiędzy wierszami?
9. Jakie dostrzegasz motywy?
10. Czy użyte zostały np. symbole, alegorie?
11. Na ile tekst jest zbieżny z nastrojem, poglądami typowymi dla epoki,
w której powstał?
12. Kto jeszcze o tym pisał? Do czyich poglądów autor nawiązuje? Jakie są
konteksty filozoficzne?
13. Inne konteksty – biograficzne, estetyczne, społeczne, itd.
14. Jak ty wiersz czujesz i oceniasz?
15. Podsumowanie, wnioski.
Przykład 1.1
ARKUSZ EGZAMINACYJNY –POZIOM PODSTAWOWY
TEMAT: „Człowiek igrzysko boże”– na podstawie wiersza Wacława
Potockiego scharakteryzuj barokową wizję świata i ludzkiego życia. Czym
różniła się od niej wizja renesansowa (humanistyczna)?
- 33 -
Człowiek – igrzysko boże
Cóż jest świat? Szachownica. Właśnie mu to służy.
A ludzie co są? Szachy rozmaitej struży.
Tu żywot białe pole, czarne śmierć zaswoi.
Skoro hufce ze strony postawią obojej,
Dwaj doświadczeni gracze usiędą za stołem;
O, jakie bezpieczeństwo: pokusa z aniołem.
Białym anioł, czarnym czart, i słusznie, hetmani,
Nieproszona fortuna przyświeca i na niej
Siła należy, ona nadzieją i strachem
Miesza graczów, u niej met często w ręku z szachem.
Prostą drogą stateczne zwykły chodzić rochy;
Raz w prawo, drugi w lewo skacze rycerz płochy;
Księża na krzyż; latają wszędzie wściekłe baby;
Król tylko o jeden krok dokoła, chybaby,
Co się więc trafia, że mu kto z bliska w nos dmuchnie,
Uchyliwszy powagi, przeskoczy do kuchnie:
Znośniejszy dym niżli strach. Mieszają się pieszy,
Ale cóż, dalej kroku żaden nie pospieszy.
W tej ci i świat, i ludzie położeni mierze,
Stąd śmierć i żywot wiecznie oboje swych bierze.
Prosto idą prostacy, nic to, choć leniwo;
Rzadki żołnierz do nieba trafi, skacząc krzywo.
Niech jak najświątobliwiej krzyżem władną księża.
Pamiętajcie niewiasty na rajskiego węża:
O was się naprzód kusił. Statek w ludziach kocham,
Który należy, jako wspomniało się, rochom.
Bóg z nieba spektatorem oraz tej gry sędzią,
Własne sumnienie świadkiem; kto upadnie piędzią
Z niechcenia, ratować go święty anioł zdole,
Ale kto się na czarne gwałtem ciągnie pole,
Kto śmierci w garło lezie, nie chce powstać z grzechu,
Wiecznie ginie, diabłu się dostawszy do miechu.
Ma anioł, ma i diaboł osobliwą puszkę,
Do której chowa wziętą z swego pola duszkę,
Więc tu każdy żołnierską niech obiera sobie,
Żeby z białego pola położył się w grobie.
Z czarnego się umykać, ba, co tchu, co pary
Uciekać radzę, kiedy wieczne rodzi mary.
Słowniczek figur szachowych:
- roch – wieża,
- rycerz – skoczek,
- ksiądz – goniec,
- pieszy – pionek,
- baba – królowa (hetman)
- 34 -
MODEL ODPOWIEDZI
1.Wstępne rozpoznanie całości:
0-2
a) poszukiwanie nadrzędnego sensu utworu- walka dobra ze złem
b) sformułowanie wstępnej hipotezy interpretacyjnej:
- ludzki los to walka lub życie ludzkie jest pełne kontrastów
2. Nadawca – adresat:
0-2
a) kto do kogo mówi:
- kreacja podmiotu lirycznego - ,,ja” liryczne („radzę”)
- konstrukcja adresata monologu - ,,ty” liryczne – wszyscy ludzie.
- relacje między podmiotem a adresatem: identyfikacja.
3.Elementy barokowego postrzegania świata:
0-7
a) jaskrawe kontrasty, sprzeczności
b) antyteza czarnych i białych sił, życia – śmierci, anioła – diabła,
c) „szachiści” – siły niebieskie i diabelskie,
d) figury to to ludzie różnych stanów i zajęć,
e) wyliczenie powyższych stanów,
f) Bóg – obserwator i surowy sędzia poczynań ludzkich,
g) diabeł zbierający ludzkie dusze „z czarnych pól”.
4.Barokowa wizja ludzkiego losu:
0-5
a) człowiek zabawką w rękach sił nadprzyrodzonych,
b) niepewność losu,
c) zależność od przypadku,
d) strach przed Bogiem,
e) możliwość ocalenia przed upadkiem,
f) groźba mąk za świadome trwanie w grzechu.
5.Analiza losów poszczególnych stanów:
0-3
a) rycerzy,
b) ludzi prostych,
c) kobiet,
d) księży,
e) władców.
6.Różnice w barokowej i renesansowej wizji świata i ludzkiego losu:
0-3
a) konflikt skrajności zamiast „złotego środka”,
b) zmienność i niepewność zamiast ładu i spokoju,
c) niezrozumienie boskich planów – moc ludzkiego rozumu,
d) strach przed Bogiem – pojęcie Boga – Ojca (deus pater),
e) człowiek zabawką w ręku Boga – człowiek w centrum (teocentryzm –
antropocentryzm.
7.Podsumowanie – wnioski:
0-3
a) pełny wniosek – podsumowanie barokowej wizji świata i ludzkiego losu,
zestawienie z wizją renesansową,
b) częściowy wniosek - podsumowanie barokowej wizji świata i ludzkiego
losu,
c) próba podsumowania – jedna cecha barokowej wizji świata.
Dostları ilə paylaş: |