Psixologiya 1

 

 

 

493 

 

-ÖZÜNÜ DƏRK ETMƏNĠN (mənlik Ģüurunun) – özü haqqında 

təsəvvürlərin, özünün zahiri görkəmini, əqli, mənəvi, iradi 

keyfiyyətlərinin qiymətləndirilməsi 

-Özünün  öz  ideallarına  münasibətləri  baĢ  verir,  özünütərbiyə 

imkanları meydana gəlir 

-ĠRADĠ TƏNZĠM yüksəlir 

-Diqqətin  mərkəzləĢməsi,  hafizənin  həcmi,  təlim  materialının 

məntiqiləĢdirilməsi 

yüksəlir, 

mücərrəd-məntiqi 

təfəkkür 

formalaĢır 

-Mürəkkəb  məsələlərdən  müstəqil  olaraq  baĢ  çıxarmaq  bacarığı 

meydana gəlir 

-Tam  baxıĢlar,  bilik,  inam,  özünün  həyat  fəlsəfəsi  sistemi  kimi 

DÜNYAGÖRÜġÜ formalaĢır 

-Özünün  Ģəxsi  həyat,  məhəbbət,  siyasət  nəzəriyyəsinin 

yaranması, mühakimələrinin maksimalizmi 

-Özünün müstəqilliyi, orijinallığının təsdiqinə cəhd 

-Böyüklərin məsləhətinə məhəl qoymamaq 

-Tənqidbazlıq, inamsızlığın təzahüri 

-Quru rasionalizm, praktisizm 

-Özünüidarəyə, ətrafdakıları yenidən anlamağa cəhd göstərmək, 

psixoloji yetginliyin müəyyən dərəcəsinə yiyələnmək 

-Ġdrak 

fəaliyyətinin 

əsas 

motivi 

kimi 

PEġƏYƏ 

YĠYƏLƏNMƏYƏ cəhd 

-Həqiqi müstəqilliyin olmaması. HəmyaĢıdlarının təsirinə meyl-

lilik, həmyaĢıdlarına münasibətdə yüksək təlqin və konformizm 

-Cinsi yetiĢmənin baĢa çatması 

-Ġlk MƏHƏBBƏT hissinin, dostluğun meydana gəlməsi 

-Emosional sahədə əsaslı yenidənqurmanın baĢ verməsi 

-Öz hərəkətlərini kifayət qədər dərk edə bilməməsi.  

 

Ġlk gənclik dövrü dünyagörüşünün formalaĢması üçün 

də  həlledici  dövrdür.  Bu  dövrdə  təlim  və  tərbiyənin, 

məktəblilərin  idrak  imkanları  və  sahələrinin  geniĢlənməsinin 

təsiri altında böyük məktəblilərdə dünyagörüĢü formalaĢır.  

Ġlk  gənclik  dövründə  məktəblilər  yeni  aparıcı  fəaliyyət 

tipinə  –  tədris-peĢə  fəaliyyətinə  keçirlər.  Bu  fəaliyyət  tipinin 

---

 

 

 

494 

 

düzgün  təĢkili  Ģagirdlərin  sonrakı  əmək  fəaliyyətinin 

subyektinə çevrilməsini, onların əməyi sevmələrini Ģərtləndirir. 

Ġlk  gənclik  dövründə  təlim-peĢə  fəaliyyəti  əsas 

fəaliyyətə çevrilməklə bu dövrdə məktəblilərdə peĢəyönümü və 

peĢəseçməyə  meyli  də  yüksəlir.  Gənclər  öz  maraq  və 

imkanlarına uyğun peĢələri seçməyə meyl edirlər. Lakin bəzən 

imkanlarını  düzgün  qiymətləndirə  bilmədiklərinə  görə  bu 

sahədə düzgün olmayan istiqamət tuturlar. Ona görə də bu iĢdə 

müəllimin gənclərə istiqamət verməsi zəruridir. 

 

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.Gənclik  yaĢının  ümumi  xarakteristikası  haqqında      

danıĢın. 

2.Ġlk gənclik dövründə mənlik Ģüuru necə inkiĢaf edir? 

3.Ġlk 

gənclik  dövründə  əxlaqi  Ģüurun  inkiĢaf 

xüsusiyyətləri haqqında danıĢın. 

4.Ġlk  gənclik  dövründə  təlim  fəaliyyətinin  ümumi 

xarakteristikası nədən ibarətdir? 

5.Ġlk  gənclik  dövründə  idrak  proseslərinin  inkiĢafı 

haqqında danıĢın. 

 

Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçün mövzular. 

 

         1. Ġlk gənclik yaĢının psixoloji xüsusiyyyətləri. 

         2. Ġlk gənclik yaĢı dövründə yoldaĢlıq və dostluq. 

          3.    Böyük  məktəblilərin  Ģəxsiyyətinin  ümumi  xarakte  

ristikası. 

           4.  Tələbə təlim fəaliyyətinin subyekti kimi. 

 

Ədəbiyyat 

 

     Qədirov Ə.Ə.  YaĢ psixologiyası. – Bakı, 2002, səh.341-

371 

---

 

 

 

495 

 

Kovalev A.Q. Psixoloqiə liçnosti. – M., 1970, s.370-381. 

Mudrik A.V.  O vospitanii starĢeklassnikov. – M., 1981. 

Vozrastnaə  i  pedaqoqiçeskaə  psixoloqiə.  Xrestomatiə.  –

M., 2001, s.229-243 

Kon Ġ.S.  Psixoloqiə önoĢeskoy drujbı. – M., 1973. 

Kon Ġ.S. Drujba. – M., 1980. 

Kon Ġ.S.  Psixoloqiə ranney önosti. – M., 1989 

Stolərenko  L.D  Pedaqoqiçeskaə  psixoloqiə.  «Feniks». 

2000, s. 165-173. 

Razvitie liçnosti rebenka. – M., 1987, s.231-266. 

Nemov  R.S.    Psixoloqiə.  V  3-x  kn.,  kn.2.  –  M.,  1998, 

s.235-248 

 

. 

---

 

 

 

496 

 

 

2 3 - c ü   F Ə S Ġ L  

 

 TƏRBĠYƏ PSĠXOLOGĠYASI 

 

Qısa xülasə  

 

ġəxsiyyətin  formalaĢması  tərbiyə  psixologiyasının  əsas 

problemi kimi. Tərbiyə hər bir cəmiyyətin baĢlıca vəzifələrindən bi-

ridir. 

ġəxsiyyətin  formalaĢmasının  psixoloji  mexanizminin 

öyrənilməsi.  ġəxsiyyətin  strukturu,  əlamət  və  keyfiyyətləri, 

xassələrinin dəqiqləĢdirilməsi. 

Məktəb  yaĢı  dövründə  Ģəxsiyyətin  formalaĢmasının  psix-

oloji  Ģərtləri.  Tərbiyə  olunan  və  tərbiyə  edənin  xüsusiyyətləri, 

onların  qarĢılıqlı  münasibətləri,  tərbiyənin  məqsədi,  tərbiyə 

prosesində istifadə olunan yollar. 

Tərbiyəvi tədbirlərin psixoloji cəhətdən əsaslandırılması və 

məktəblilərin tərbiyəlilik səviyyəsinin müəyyənləĢdirilməsi prob-

lemi.  Tərbiyə  iĢinin  metodları  və  formalarının  nəzərə  alınması. 

Məktəblilərin tərbiyəlilik göstəriciləri və kriteriyaları: davranıĢın ix-

tiyarilik  səviyyəsi,  özünün  tələbatlarına  yiyələnmək  səviyyəsi, 

nəzarət, məcburiyyət olmadan düzgün və əxlaqi davranmaq. 

ġəxsiyyətin  özünütərbiyəsinin psixoloji əsasları. Tərbiyənin 

idarə olunması. Xarici və daxili idarəolunma. Özünütərbiyə və onun 

motivləri.  ġəxsiyyətin  inkiĢafı  və  özünütərbiyənin  xüsusiyyətləri. 

ġagirdlərin özünütərbiyəsinin təĢkili. 

ġagirdlərin əxlaq tərbiyəsinin psixoloji əsasları. Əxlaqi Ģüur 

və  əxlaqi  davranıĢın  formalaĢmasının  vəhdəti.  ġagirdlərin 

kollektivdə  tərbiyəsi.  Kollektivin  uĢaq  Ģəxsiyyətinin  inkiĢafı  üçün 

Ģərait  və  alət  rolunu  oynaması.  Yüksək  əxlaqi  hisslərin 

formalaĢmasında  kollektivin  rolu.  Yeni  nəslin  əxlaq  tərbiyəsində 

ailənin rolu.  

“Çətin”  uĢaqlar  və  onlarla  aparılan  iĢin  xüsusiyyətləri. 

“Çətin” uĢaqlar və onların psixologiyası. “Çətin” uĢaqların pedaqoji 

baxımsızlıqdan  və  ailə  tərbiyəsinin  nöqsanları  ilə  bağlılığı.  “Çətin” 

uĢaqlarla iĢin əsas istiqamətləri.

 

---