4
l.Informatsion-kommunikativ funksiya — axborot almashinuvini ta'minlash
vazifasi. Axborot almashinuvi turli belgilar, tizimlar orqali amalga oshiriladi.
Odatda verbal (unda belgilar tizimi sifatida nutq ishlatiladi) va noverbal (unda
nolisoniy belgilar tizimi ishlatiladi) kommunikatsiya farqlanadi. Noverbal
kommunikatsiya bir necha shakldan iborat:
—kinetika (imo-ishora, mimika, pantomimika);
—paralingvistika (ovoz lokalizatsiyalari, pauzalar);
—proksemika (masofa va vaqt me'yorlari);
—vizual aloqa (ko'zlar orqali aloqa);
—takesika 0ismoniy aloqa).
Ba'zida muloqotdagi individlarning hidlari ham o'ziga xos belgilar tizimi
sifatida baholanadi.
2. Regulatsion-kommunikativ funksiya — suhbatdoshlar xulq-atvorining
regulatsiya qilinishi (boshqarilishi)ni ta'minlash vazifasi. Kishilar muloqot
jarayonida verbal, jismoniy, noverbal yo'llar bilan bir-birining motivlariga,
maqsadlariga, qaror qabul qilishiga ta'sir o'tkazishi, biror harakatga undashi va
harakatini nazorat qilishi, bir-birining xulq-atvoriga stimullashtiruvchi va
korreksiyalovchi tarzda ta'sir ko'rsatishi mumkin.
3.Affektiv-kommunikativ funksiya — inson emotsional sohasining regulatsiya
(boshqarish) qilinishini ta'minlash vazifasi. Muloqot inson
emotsional holatlarining
eng muhim determinantasidir. Chunki turli-tuman emotsional holatlar muloqot
jarayonida paydo bo'ladi va o'zgaradi.
L. A. Karpenko taklif etgan tasnifga ko'ra muloqotning quyidagi vazifalari
ajratiladi:
—aloqa o'rnatish vazifasi — suhbatdoshni aloqaga kirishish uchun tayyorlash;
—informatsion vazifa — suhbatdosh bilan muayyan ma'lumotlar, fikrlar va
rejalarni almashish;
—faoliyatga undash — suhbatdoshni biror harakatni bajarishga
stimullashtirish
(rag 'batlantirish);
5
—koordinatsion vazifa — suhbatdosh bilan hamkorlikdagi faoliyatni tashkil
etish va uni amalga oshirishdagi harakatlarni muvofiqlashtirish;
—tushunishni ta'minlash vazifasi — suhbatdoshning fikrlari va hissiyotlarini
tushunish;
—amotiv vazifa — suhbatdoshda muayyan hissiyotlarni uyg'otish hamda ularni
o'zgartirish;
—munosabat o'rnatish vazifasi — munosabatlar tizimidagi shaxsiy o'rinni,
mavqeni aniqlash;
—ta'sir ko'rsatish vazifasi —
suhbatdoshning xulq-atvori, shaxsiy xususiyatlari,
maqsadlarini o'zgartirish.
Demak, muloqot murakkab polifunksional ya'ni ko'p vazifali hodisadir.
Biz bo'lajak mutaxassislarda quyidagi muomala xususiyatlarini
shakllantirishimiz zarur:
—muomala madaniyatining
nazariy asoslari;
—shaxslararo munosabatlar qonuniyatlari;
—pedagogik muloqotning qonuniyatlari;
— oilada, guruh va jamoalarda muloqotga qo'yiladigan asosiy talablar haqida
tasavvurga ega bo'lish;
—shaxsda muloqot shakllanishini o'rganish;
—muomala madaniyatini barcha guruh
va jamoalarda shakllantirish;
—shaxslararo munosabatlarda muloqotning ahamiyatini kuzatish;
—muloqot xossalarini bilish va qo'llay olish;
—guruhlarda muloqotni shakllantirish metodikalarini o'tkazish;
—oilada muloqot madaniyati, muloqot xossalaridan boxabar bo'lish;
— muloqot madaniyatini shakllantirish maqsadida
psixologik maslahatlar
tashkil etish yuzasidan ko'nikmalar hosil qilish.
Dostları ilə paylaş: