Psixologiyasining psixologiyaning boshqa tartnoqlari bilan bog'liqligi

Muloqot
— ijtimoiy psixologik voqelik sifatida 
Muloqot — shaxslararo munosabatlarning asosiy ko'rinishi bo'lib, uning 
yordamida odamlar bir-birlari bilan o'zaro ruhiy jihatdan aloqaga kirishadilar, 

---

6 
o'zaro axborot almashadilar, bir-birlariga ta'sir o'tkazadilar, bir-birlarini his 
qiladilar, tushunadilar. 
Shuning uchun muloqot ijtimoiy-psixologik hodisa sifatida ijtimoiy 
turmushning barcha sohalarida ishtirok etib, hamkorlik faoliyatining moddiy, 
ma'naviy, madaniy, emotsional, motivatsion qirralarining ehtiyoji sifatida vujudga 
keladi. Insonda yuzaga keladigan har xil ehtiyojlarni maqsadga muvofiq ravishda 
qondirish muloqot maromiga bog'liq bo'lib, shaxslararo munosabat barkamol 
avlod, komil inson g'oyalari qaror topishiga xizmat qiladi. Muloqot 
muvaffaqiyatining negizi shaxsning ruhiy dunyosi, ehtiyojlari motivatsiyasi, 
xarakter xislati, individual-tipologik xususiyati, qobiliyati, e'tiqodi kabi fazilatlar, 
sifatlar namoyon bo'lishi, rivojlanishi hisoblanadi. 
Muloqot tashqi ijobiy ta'sirlar, namunalar asosida o'zini-o'zi tuzatish, qayta 
tarbiyalash, shaxsiy imkoniyatini ro'yobga chiqarish uchun puxta zamin hozirlaydi, 
komillik sari yetaklaydi. 
Barkamol insonlarning muomala maromi, mulohaza yuritish uslubi, 
munosabatga kirishish uquvchanligi, vaziyatdan chiqish salohiyatiga boshqa 
odamlar ham taqlid qiladi va hayot tajribasida unga rioya etib yashaydi. Odamlar 
o'rtasidagi shaxslararo munosabat jarayonida g'ayritabiiy ijtimoiy holat yoki 
hodisaga ongli tayanish — o'zini-o'zi mukammallashtirish, ro'yobga chiqarish, 
boshqarish, baholash, o'ziga-o'zi buyruq berish shaxsning ruhiy dunyosida muhim 
kamolot bosqichidir. Shuning uchun ichki va tashqi taqlidni tushunish hamda 
bosqichma-bosqich egallab borish — bo'lg'usi mutaxassisning kasbiy tayyorgarligi 
hamda barkamol shaxs sifatida shakllanishining garovidir. 
Muloqotga kirisha olmaslikning asosiy sababi — o'zini-o'zi ortiqcha yoki past 
baholash tufayli o'ziga va uni qurshab turgan odamlarga noto'g'ri munosabatdir. 
Buning oldini olish imkoniyatlari mavjud bo'lib, asosan, quyidagilarga ahamiyat 
berish ijobiy samara beradi: 
1)
hamkorlik faoliyatida, muloqotlar tizimi orqali muloqot jarayonining barcha 
a'zolari o'rtasida insonparvarlik munosabatlarini tashkil qilish, emotsional muhitni 
taqqoslash imkoniyatini yuzaga keltirish; 

---

7 
2)
muloqotda ichki munosabatlar tizimida har bir a'zoning qulay mavqeini 
ta'minlashga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish; 
3)
insonning muloqot xususiyatlari, maromi, usullari, shakllari to'g'risidagi 
axborotni egallashiga oid maxsus mashg'ulotlarni uyushtirish. 
4) shaxslararo munosabatlar va muloqot usullariga mo'ljallangan ishbilarmonlik 
o'yinlari, psixodrama, trening tizimini yaratish. 
L. S. Vigotskiy, A.N. Leontev, A.R. Luriya, D.B. Elkonin tad-qiqotlariga ko'ra, 
bolaning dastlabki ijtimoiy ehtiyojlaridan biri bu — muloqotga nisbatan ehtiyojdir. 
A.V. Zaporojes va M.I. Lisina izlanishlarida ta'kidlanishicha, bolalarning kattalar 
bilan muloqotga kirishish ehtiyoji 7 yoshgacha bir nechta bosqichlarda rivojlanib 
boradi: 
1)
e'tibor va hayrixohlikka ehtiyoj paydo bo'ladi; 
2)
kattalar bilan hamkorlik qilish ehtiyoji tug'iladi; 
3)
avvalgi barcha ehtiyojiarning kattalar tomonidan hurmat qilinishiga ehtiyoj 
tug'iladi; 
4)
maktabgacha tarbiya yoshidagi bolada atrofdagilar bilan o'zaro bir-birini 
tushunish ehtiyoji vujudga keladi. 
Inson o'zini idora qilish, turli vaziyatlarda o'zini tutish fazilatlari 
o'zlashtirilayotgan davrda ba'zi bir qoidalarga rioya qilsa, hamkorlik jarayonida 
ma'lum yutuqlarga erishadi: 
1.
Ijtimoiy hodisalarning tashqi voqe boiishi ichki ruhiy holat va uning 
mazmunini aks ettirib ikki tomonlama aloqa tufayli mazkur jarayon yuzaga keladi. 
2.
Ixtiyoriy, faol diqqatning tashqi obyektlarga yo'naltirilganligi va 
to'planganligi turli omillar ta'siri tufayli samaradorlik darajasini pasaytiradi, asabiy 
holat ishchanlikni kamaytirib, muloqot maromiga putur yetkazadi. 
3.
Inson o'zini erkin, ozod, bemalol his etish hislatini o'zlashtirishi uchun 
jismoniy keskinlik, asabiy taranglik, aqliy zo'riqish orqali ko'zlangan maqsadiga 
yetishi mumkin (E. G'oziyev. Muomala psixologiyasi. T.2001 23-bet). 

---

8