tuzilishi takomillashadi. Maktabda o'qitilayotgan hamma fanlarni o'rganish
jarayonida o'quvchi nutqining lug'ati boyiydi, so'zlarning mazmuni uning uchun
chuqurlashadi va kengayadi. Bolalarning yozma nutqni egallashlari ular nutqining
o'sishida muhim bosqich bo'ladi. Bola o'z fikrlarini yozma nutqda
bayon qilishga
harakat qiladi. O'quvchi o'qituvchining topshirig'iga binoan yozma ishlar
bajarayotganda o'zining shu ishiga o'z fikrining qanday til bilan bayon qilinganiga
qarab baho berilishini oldindan bilib turadi. O'quvchi maktabda berilgan
topshiriqni tayyorlash vaqtida shu topshiriqni o'zigao'zi
gapirib berishni mashq
qilib turishi nutqining o'sishiga katta ta'sir qiladi. Bolalar nutqining o'sishida
o'qituvchining nutqi katta rol o'ynaydi, chunki uning nutqi o'quvchilar uchun
namuna hisoblanadi. Shuning uchun o'qituvchi o'z nutqini takomillashtirish ustida
ishlashi kerak. Maktabda bolalar uchun eng avvalo faol ishlatiladigan so'zlarning
miqdori oshadi.
Yozma nutqni, o'qish va yozishni o'zlashtirish o'quvchi hayotida
hosil qilingan malaka hisoblanadi. Kichik maktab yoshidagi
bolalar tovushlarni
bir-biriga qo'shish orqali so'z tuzish malakasini egallab olgach, ba'zida main
mazmunini noto'g'ri tushunadilar. Unga o'quvchilarning so'z boyligining kamligi
yoki asosiy fikrni ajrata bilmasligi sabab bo'ladi. Shu munosabat bilan o'qituvchi
oldida bolalarda lug'at boyligini oshirish va ularni o'qigan narsalari yuzasidan
mustaqil reja tuzishga barvaqtroq o'rgatish vazifasi turadi.
Yozuv darslarida bola
harf va so'zlarni yozishda katta qiyinchilikka duch keladi. Dastlab bola butun
e'tiborini yozish texnikasiga va o'tirish qoidasiga rioya qilishga qaratadi. Avval
bolaning yozma nutqi uning og'zaki nutqi orqali belgilanadi, ya'ni u so'zni
qanday
talaffuz etsa shunday yozadi. Bu davrda bola bilan ovoz chiqarib aytish bo'yicha
muntazam mashqlar o'tkazish uning imlo qoidalarini muvaffaqiyatli
o'zlashtirishida katta ahamiyatga ega. Yozma nutqda imo-ishora, ohangdan
foydalanilmaydi. Shu bois bolalarning yozma nutqlari ularning og'zaki nutqiga
qaraganda ancha bo'sh bo'ladi. Bolalar nutqi kattalar nutqi ta'sirida o'sadi.
Shuning
uchun pedagoglar bolalarga kichik maktab yoshidan boshlab og'zaki va yozma
nutqni o'stirish bilan birga nutq madaniyatini ham o'rgatib borishlari zarur.