Psixologiyasining psixologiyaning boshqa tartnoqlari bilan bog'liqligi

5.6. Insoniy muloqotlar psixologiyasi 

---

7 
— Muloqot psixologiyasi 
96 
Har bir normal kishi o'zini o'zgalarni tinglashga, o'z fikrini birovlarga 
yetkazishga, ya'ni gapirishga, fikrlarini ba'zan yozma tarzda bayon etishga tug'ma 
qobiliyatliday tasavvur qiladi. Lekin aslida ana shu birovlarni tushunish va o'z 
fikrlarimiz, o'ylarimizni birovlarga yetkaza olish qobiliyati bizning insoniy 
munosabatlar tizimida ekanligimizni, har birimiz o'zimizga o'xshash inson 
jamiyatisiz mavjud bo'la olmasligimizni bildiradi. 
Muloqotning turi va shakllari turlichadir. Masalan, bu faoliyat bevosita «yuzma-
yuz» bo'lishi; u yoki bu texnik vositalar (telefon, telegraf va boshqalar) orqali 
amalga oshiriladigan; biror professional faoliyat jarayonidagi amaliy yoki do'stona 
bo'lishi; subyekt-subyekt tipli (dialogik, sheriklik) yoki subyekt-obyektli 
(monologik) bo'lishi mumkinligini professor V. Karimova ta'kidlaydi. 
Insoniy munosabatlar o'zaro shunday ta'sir jarayonlariki, unda shaxslararo 
munosabatlar shakllanadi va namoyon bo'ladi. Bunday jarayon dastlab kishilar 
o'rtasida ro'y beradigan fikrlar, his-kechinmalar, tashvish-quvonchlar 
almashinuvini nazarda tutadi. Kishilar muloqotda bo'lgani sari ular o'rtasida 
umumiylik, o'xshashlik va uyg'unlik kabi sifatlar paydo bo'ladiki, ular bir-birlarini 
bir qarashda tushunadi yoki «yarimta jumladan* ham fikr ayon bo'ladi, ayrim 
hollarda esa ana shunday muloqotning tig'izligi teskari reaksiyalarni — bir-biridan 
charchash, gapiradigan gapning qolmasligi kabi vaziyatni keltirib chiqaradi. 
Masalan, oila muhiti va undagi munosabatlar ana shunday tig'iz munosabatlarga 
kiradi. Faqat bunday tig'izlik oilaning barcha a'zolari o'rtasida emas, uning ayrim 
a'zolari o'rtasida bo'lishi mumkin. (Er-xotin, qaynona-kelin). 
O'zaro munosabatlarga kirishayotgan tomonlar munosabatdan ko'zlaydigan 
asosiy maqsadlari — o'zaro til topishish, bir-birini tushunishdir. Har qanday 
faoliyatdan zerikish, charchash mumkin, faqat kishi muloqotdan, ayniqsa uning 
norasmiy, samimiy, bevosita shaklidan charchamaydi, yaxshi suhbatdoshlar doimo 
ma'naviy jihatdan rag'batlantiriladilar. 
Turli kasb-faoliyat sohasida ishlayotgan kishilar guruhining ko'payishi, ular 
o'rtasida munosabatlar va aloqaning dolzarbligi axborotlar tig'iz sharoitda 

---

7 
— Muloqot psixologiyasi 
96 
oddiygina muloqotni emas, balki professional, bilimdonlik asosidagi muloqotni 
talab qiladi. 
Oxirgi paytlarda shunday kasb-hunarlar soni ortdiki, ular sotsi-onomik guruh 
kasblar deb atalib, ularda «odam-odam» dialogi faoliyatning samarasini belgilaydi. 
Jumladan, pedagogik faoliyat, boshqaruv tizimi, turli xil xizmatlar, marketing va 
boshqalar. (Karimova V. Psixologiya. 2002. 160—161-betlar).