102
ustidan g'alaba qozonishga urinadi. Manipulativ
darajaning muhim belgisi shuki,
unda suhbatdosh shaxsining zaif tomonlariga qiziqish kuchli bo'ladi.
3.
Standartlashgan daraja — unda suhbatdoshga nisbatan qiziqish mavjud
bo'ladi. Bu qiziqish suhbatdoshning muayyan ijtimoiy rolga egaligi bilan
xarakterlanadi. Standartlashtirilgan darajada muloqot ishtirokchilari o'rtasida
«niqoblar aloqasi» amalga oshadi. Niqob turlari: «nol niqob» — «men sizga
tegmayapman, siz ham menga tegmang», degan befarqlik niqobi, «yo'lbars niqobi»
— «menga tegib ko'ringchi» degan ma'noni anglatuvchi qo'rqitishga qaratilgan
niqob, «quyon niqobi» — «menga tegmang, men juda kuchsizman» degan ma'noni
anglatuvchi niqob, «masxaraboz niqobi» — «men
hech narsani bilmayman, menga
tegishning hojati yo'q» degan ma'noni anglatuvchi, o'zini anqov, go'l qilib
ko'rsatishga harakat qiluvchilar niqobi.
Muloqotning o'rta darajasi quyidagidan iborat:
Konvensional daraja — bu daraja quyi va yuqori darajalar oralig'idadir. Unda
ilk bor suhbatdosh shaxsiga nisbatan qiziqish qisman bo'lsa-da ochiqlik (suhbat
ro'y berayotgan vaziyatdagina) paydo bo'ladi. Konvensional darajadagi muloqot
to'laqonli, suhbatdosh haqida qayg'urish, uning o'rniga o'zini qo'yishga tayyorlik
vujudga keladigan muloqotdir.
Muloqotning yuqori darajalari quyidagilardan iborat: 1. Ishchan daraja — unda
suhbatdoshning asosan ishchanlik xususiyatlariga nisbatan qiziqish bo'ladi.
Ishchan
darajada suhbatlashib insonlar o'z munosabatlarining moddiy natijalariga ega
bo'ladilar, ular o'rtasida ancha barqaror ishonch va bog'lanish hislari shakllanadi.
Yoki juda kuchli antipatiya ham shakllanishi mumkin.
2. O'yinli daraja — ushbu darajada suhbatdosh shaxsining xususiyatlariga jonli,
simpatiyaga asoslangan, hech qanday g'araz maqsadlarni ko'zlamaydigan qiziqish
mavjud bo'ladi. O'yinli darajada muloqot ishtirokchilarining bir-biriga bo'lgan
qiziqishi ancha yuqori bo'ladi, tomonlar o'zini juda
ochiq tutadi, suhbatdoshlar bir-
birining «rolini» o'ynaydi. Bu daraja pedagogik muloqot uchun ancha samarali.
Ma'naviy daraja — inson muloqotining eng yuqori darajasidir. Unda suhbatdosh
shunchaki bir
inson emas, balki yuksak hurmatga sazovor xislatlar egasi, betakror
102
ruxiyot sohibi sifatida talqin etiladi. Ana shu xislatlar suhbatdoshga nisbatan
iliqlikni uyg'otadi, u bilan bo'lgan muloqot unutilmas darajaga yetadi.
Dostları ilə paylaş: