Qafar Çaxmaqlı Dağlıq Qarabağ işğaldan əw əl və sonra

lik,  dizayn-arxitektura  işinin  zövqü  oxşarna- 

ması,  kommunal  xidmətin  tam  səviyyədə  ol- 

maması  halları  var  idi.  Mənzil  tikintisi  sahə- 

sində  Dağlıq  Qarabağ  rəhbərliyinin  yaratdığı 

bu  və  ya  buna  bənzər  süni  narazılıqlar  Azər- 

baycan  rəhbərliyinin  diqqətindən  yaymmamış, 

dəfələrlə müzakirə  edilib  əməli  tədbirlər həya- 

ta keçirilməsi üçün istiqamətlər müəyyənləşdi- 

rilmişdir.  Lakin Vilayət rəhbərliyi “öz məqsəd- 

lərinə  çatmaq”  üçün  bu  istiqamətdə  olan  nöq- 

sanları  aradan  qaldırmaq  məqsədilə  heç  bir 

əməli  tədbirlər  görmədi.  Bütün  bunlara  bax- 

mayaraq,  1950-1960-cı  illərdə  Azərbaycan 

hökuməti  hər  il  ardıcıl  olaraq  DQMV-nin  şə- 

hər,  qəsəbə  və kəndlərin  abadlaşması,  küçə  və 

parklann  salmması,  yenidən  qurulması  və 

kommunal  xidməti  müəssisələrinin  təmiri  və 

yenidən  qurulması  üçün  dövlət  büdcəsindən 

böyük  məbləğdə  vəsait  ayırdı.  Təkcə  1959- 

1965-ci  illərdə  Dağlıq  Qarabağm  şəhər  və  ra- 

yon mərkəzlərində hamam, kanalizasiya,  yaşa- 

yış  evlərinin  istilik,  işıq  və  başqa  kommunal 

xidmətləri üçün 22,6 milyon manat vəsait ayır- 

mışdır  ki,  bu  da  1955-1958-ci  illərə  müqayi- 

sədə  2,2  dəfə  çox  idi.  1960-ci  ildə  dövlətimiz 

tərəfindən  aynlan  vəsait  hesabına  460  hektar

54

sahə,  küçə  və  meydan  yaşıllaşdmlmış,  kü- 

çələrin  kənanna  10  mindən  çox  ağac  əkilmiş 

və 263,8 hektar sahədə meşə zolağı, 7,2 hektar 

sahədə park və bulvarlar salmmışdır.

DQMV-də şəhər,  qəsəbə və kəndlərin abad- 

laşdmlması,  kommunal  məişət  xidmətinin  ge- 

nişlənməsi  də  əhalinin  həyat  şəraitinin  yaxşı- 

laşmasma  çox  kömək  edirdi.  1970-ci  ildə 

DQMV-də  şəhər ümumi ictimai mənzil fondu- 

nun  93  faizi  su  kəmərləri,  89  faizi  kanaliza- 

siya,  93  faizi  mərkəzi  isitmə  və buxardan isti- 

fadə  sistemi  ilə  təchiz  edilmişdi.  Bəhs  etdiyi- 

miz dövrdə ümumrespublika üzrə bu göstərici- 

lər:  su  kəmərləri  81  faiz,  kanalizasiya 79  faiz, 

mərkəzi  isitmə və buxardan istifadə sistemi  54 

faizə  çatmışdır.  Faktlardan  göründüyü  kimi, 

DQMV-də  kommunal-məişət  xidməti  sahəsin- 

də  olan  göstəricilər  ümumrespublika  səviyyə- 

sindən yüksəkdə dayanmışdır.

DQMV-də  elm böyük uğurla inkişaf edirdi. 

Hələ  XX  yüzilliyin  40-cı  illərinin  ortalannda 

yaradılmış  Azərbaycan  SSR  Elmlər Akademi- 

yasının Dağlıq Qarabağ fılialı qısa bir müddət- 

də xeyli işlər görmüşdür.  1950-ci  ildə DQMV- 

nin  Leninavan qəsəbəsində  daha bir elmi mər- 

kəz  “Azərbaycan  SSR  Elmlər  Akademiyası

55

---

Genetika  və  Seleksiya  İnstitutunun  Qarabağ 

Elmi-Təcrübə Bazası” açılmışdır.

Azərbaycan  Elmlər Akademiyasınm Dağhq 

Qarabağ  filialı  və  Qarabağ  Elmi-Təcrübə  Ba- 

zası  öz  fəaliyyətlərini  inkişaf etdirir,  müxtəlif 

problemlərin öyrənilməsini  daha da dərinləşdi- 

rir,  istehsalatla  əlaqələri  genişləndirir,  elmi 

kadrlann hazırlanması işinə xüsusi  diqqət yeti- 

rirdi.  XX yüzilliyin 50-60-cı illərində DQMV- 

də elmi kadrlarm sayı 8 dəfə artmışdı.

XX  >üzilliyin  50-60-cı  illərində  ictimai  və 

humanitar  elmlər  sahəsində  mühüm  nailiyyət- 

lər əldə edilmişdi.  Azərbaycanın bir çox ərazi- 

lərində,  o  cümlədən,  DQMV-də  arxeoloji-qa- 

zmtı  işləri  apanlmış  və  bölgədə  qədim  orta 

əsrlər tarixinin bir çox öyrənilməmiş məsələlə- 

rini  işıqlandıran  maraqlı  arxeoloji  materiallar 

tapılmışdır. Bu işdə M.M.Hüseynovun,  Ə.Q.Cəfə- 

rovun  bölgədə  apardıqlan  arxeoloji  elmi-təd- 

qiqat işləri mühüm əhəmiyyətə malik idi.

1964-cü  ildə  Azərbaycan  SSR  DQMV-nin 

Hadrut  rayonu  ərazisində  Tağlar  mağarasımn 

öyrənilməsinə  başlanmışdır.  Tağlar  mağarası 

bir-biri  ilə  bağlı  salonlardan  ibarətdir.  Bura- 

dakx  şərq  salonunda  ibtidai  insanlar  yaşamxş, 

müxtəlif təbii amillərdən, təhlükələrdən qorun-

56

muşdur.  Salon  gili  torpaqla  əhatə  olunduğun- 

dan  ilin  soyuq  vaxtlannda  burada  yaşamaq 

daha  əlverişli  idi.  Açxq  qayahqdan  ibarət  qərb 

salonundan  isə  ibtidai  insanlar  müxtəlif məq- 

sədlərlə,  həm  də  qonşu  tayfalann  hücumlann- 

dan  müdafiə  olunmaq  məqsədilə  istifadə  et- 

mişdilər.

Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin  1969- 

cu il iyulun 14-də keçirilən plenumunda Heydər 

Əlirza  oğlu  Əliyev  Azarbaycan  KP  MK-nin 

birinci  katibi  seçildi.  Bu  hadisə  Azərbaycan 

tarixində  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Çünki, 

1969-cu  ildən  Azərbaycan  tarixində  dönüş 

mərhələsinin təməli qoyuldu və Respublikamı- 

zxn  iqtisadi,  siyasi  və  mənəvi  həyatxnda  dina- 

xnik  inkişaf baş  verdi.  O  cümlədən,  Azərbay- 

canxn  aynlmaz  hissəsi  olan  DQMV  həmişə 

uzaqgörən dövlət başçxmxzm  diqqət mərkəzin- 

də  olmuşdur.  Şuşa  şəhərinin  inkişafi  üçün 

Azərbaycan KP  MK-si bir neçə  dəfə  qərar qə- 

bul  etmişdir.  1970-ci  ilin  əvvəllərindən  başla- 

yaraq  Şuşa  şəhərinin  tarixi  abidələrinin  bərpa 

olunmasxna,  yeni  binalann  tikilməsinə  başlan- 

mxşdır.  1980-1981 -ci illərdə Molla Pənah Vaqi- 

fin  qəbri  üzərində  böyük  məqbərə  ucaldılmış- 

dxr.  Azərbaycanm  qədim  mədəniyyət  mərkəzi

57

---