Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti

düz
ənlərdən,  şəhərlərdən, kəndlərdən, dərin dərələrdən, pərakəndə  adalardan 
M
əkkəyə üz tutsunlar, çiyinlərini çəkərək “la ilahə illəllah” dillərində, Kəbə ətrafında 
t
əvaf etsinlər. Pərişan  saçlar,  tozlu-torpaqlı  bədənlərlə  hərəkət etsinlər. 
Şəxsiyyətlərini göstərən hər  növ  libaslarını  çıxarsınlar,  saçlarını  daramayıb, 
qiyaf
ələrini dəyişdirsinlər. Çünki bu paklanmaq üçün böyük , çətin və  aşkar  bir 
sınaqdır. Allah bunu mərhəmət səbəbi, behiştə çatmaq amili qərar verdi. Əgər Allah 
öz möht
ərəm evini və həcc mərasimi keçirilən məkanları bağlar və  çaylar arasında, 
yaşıl-xürrəm çəmənliklərdə, meyvəli ağacları olan məntəqələrdə, evləri və sarayları 
olan abad bir yerd
ə, güllü-çiçəkli  bağçalar  qoynunda,  gözəl  və  çeşməli  mənzərələr 
ara
sında, şadlıq yaradan gülzarlar içində, abad yollar üstündə qərar versəydi, sınaqlar 
asan olardı. Beləcə də mükafat yüngülləşərdi. Əgər Kəbənin bünövrəsi və sütunları  
tikintisind
ə işlənmiş daşları yaşıl zümrüddən, qırmızı yaqutdan olsaydı qəlblər daha 
gec 
şəkk-şübhəyə  düşər,  şeytanın  təlaşları  qəlblərdə  gizli vəsvəsələri insanlara yol 
tapmazdı.  Hansı  ki,  Allah  bəndələrini növbənöv çətinliklərlə  sınağa  çəkir,  ağır 
ibad
ətlərə çağırır, müxtəlif müşküllərə mübtəla edir ki, onların qəlbindən təkəbbürü 
çıxarıb  səmimiyyət versin, öz fəal və  rəhmət  qapılarını  onların  üzünə  açsın,  əfv 
vasit
ələri asanlıqla ixtiyarlarına verilsin”
1
 
 
1.22.
Kəbə ziyarətinin adabı və qaydaları 
K
əbənin ziyarəti  İslam  dininin namaz, oruc, zəkat kimi Rüknlərindən biridir. 
H
ər kəs bunu inkar etsə,  küfr  etmiş  olur  və  İslamdan  xaricdir.  Çünki  yuxarıdaki 
ay
ələrdən və hədislərdən də məlum oldu ki, onun vacib olması ictihad və ya təqlid 
üzünd
ən deyil,  bir başa Quran və sünnəyə bağlıdır. 
K
əbə ziyarəti daha çox həcc ziyarəti sözü ilə işlənməkdədir. Buna görə də Kəbə 
ziyar
əti dedikdə,  elə  həcc ziyarəti nəzərdə  tutulur. Həcc sözü də  ərəb sözü olub 
lüğətdə  “qəsd”, “niyyət” və  bu kimi mənəlarda  işlənir. Terminoloji mənada isə 
K
əbəni və ya Beytül-məmuru  xüsusi qaydalar əsasında Allaha yaxınlaşmaq niyyəti 
il
ə  əməllər və  hərəkətlər vasitəsilə  ziyarət etməkdir. Həccin nə  üçün bu terminlə 
adlanması məsum İmamlardan (ə) gələn hədislərdə belə göstərilir: 
 
“Bir  ravi  İmam  Sadiqdən (ə)  soruşur:  nə  üçün Həcc həcc  adlanır?  Həzrət 
buyurdu: H
əcc ona görə  həcc    adlanır  ki, filankəs həcc etdi dedikdə, yəni filankəs 
nicat  tapdı,  müvəffəqiyyət  qazandı  mənasını  versin”
2
. 
İmamın  bu  hədisindən belə 
başa düşülür ki, həcc sözünün leksik mənalarından biri, daha doğrusu nicat tapmaq, 
qurtuluşa uğramaq, müvəffəqiyyət əldə etmək deməkdir. Həqiqətən də həcc sözünə 
İmamın  (ə) bu mənaları  verməsi  daha  uyğun  görsənir.  Çünki insanlar Allah evini 
ziyar
ət etmək məqsədilə  Kəbəyə  getdikdə  onlar günahlardan və  bütün mənəvi 
düşkünliyə  səbəb olan hallardan xilas olur və  paklanırlar.  Necə  ki, Peyğəmbər (s) 
buyurur: “H
ər kəs həcci iman və səmimiyyətlə ziyarət etsə, anadan olduğu kimi geri 
dön
ər”
3
.  
1
 N
əhcül-bəlağə, 192-ci xütbə                         
2
 
Şeyx Səduq, əl-İləl, c. II, səh. 96 
3
 Hürr Amili, V
əsailüş-şiə, həcc fəsli; Nəsai, Sünən, həcc babı 
48 
 
                                                      

---

H
əcc haqqında Qurani-kərim buyurur: 
“İnsanları həccə çağır ki, onlar sənin 
yanına  piyada  və  hər uzaq yoldan hər cür miniklə  gəlsinlər”
1
. Dig
ər bir ayədə 
buyurur: “Allahdan ötrü h
əcc və ümrə  əməllərini yerinə yetirin..”
2
 
 
Bu ay
ədə Allah həcc sözü ilə yanaşı ümrə sözünü də işlətmişdir. Belə olan halda 
K
əbə  ziyarətinə  aid olan bu məfhumların  mənaları  nədir?  Yuxarıda  həcc sözünün 
leksik v
ə  terminoloji mənaları izah olundu  .  Ümrə  sözünün mənasına gəldikdə isə, 
bunu dem
ək lazimdır ki, bu söz etimoloji baxımdan ərəb sözü olub lüğətdə “aməra” 
felind
ən  əmələ  gəlib və  “Allah evini təmir etmək”,  “Allaha qulluq etmək”,  “daxili 
əmin-amanlıq”  və  s. bu kimi mənalarda işlədilır.  Terminoloji  mənada isə  “vacib 
olmuş  kiçik  həcdir. O niyyət, ehram, Kəbənin təvafı,  iki  rükət  Məqami-İbrahimin 
arxasında  namaz  qılmaq,  Səfa  və  və  Mərvə  arasında  səy etmək, saç və  dırnaqları 
qısaltmaqdan  ibarətdir”
3
       Görk
əmli  İslam  alimi  Əllamə  Şərafəddin  Amili  deyir: 
“T
əməttö ləzzət almaq mənasındadır.  Təməttö həccinin yerinə  yetrilməsi  qaydası 
bel
ədir  ki,  bir  şəxs  şəvval, zilqədə  və  zilhiccə  aylarında  miqatda  ümrə  niyyəti ilə 
ehram bağladıqdan sonra  Məkkəyə  getsin, Kəbə evini ziyarət etsin, Səfa  və  Mərvə 
dağları arasında səy etdikdən sonra ehramdan çıxsın...”
4
. 
Yuxarıdakı ayədən və ona verilən təfsirlərdən belə məlum olur ki, ümrə həcci 
deyildikd
ə  məqsəd həcc aylarında həccdən  əvvəl ümrənin yerinə  yetirilməsidir. Bu 
h
əccin təməttö  adlanmasının  səbəbi  haqqında    Əllamə  Amili  yazırdı:  “Bu həccin 
t
əməttö adlanmasının səbəbi budur ki, bu həcdə mutə vardır. Mutə isə ləzzət almaq 
m
ənasındadır.  Çünki  bu  ehramlar (ümrə  və  həcc  ehramları)  arasındakı  fasilədən 
ehramlı şəxsə haram olan şeylər halal olur. Ona əməl edən şəxs də həcc ehramından 
haram olanlardan ayrılıb ləzzət ala bilir”
5
. Dem
əli, ayələr və hədislər onu göstərir ki, 
h
əccin bir növü də ümrədir. Bu barədə görkəmli hədis alimi Müslüm Nişapuri məşhur 
“
əl-Camius-Səhih”  əsərində  rəvayət  edir:  “Əbul  Əla,  Mütərrəf,  İmran  bin  Hüseyn 
deyir
: Peyğəmbər (s) öz ailəsindən bir qurupa göstəriş verdi ki, təmətö həccini yerinə 
yetirsinl
ər. Bundan sonra onu nəsx edəcək heç bir ayə nazil olmadı. Peyğəmbər də nə 
q
ədər ki, sağ idi onu qadağan etmədi”.            
 
1.23.H
əccin vacib olma şərtləri 
Müq
əddəs  İslam  şəriətində  həccin  vacib  olma  şərtləri  vardır.  Əgər  bu  şərtlər 
ist
ər toplum halda, istərsə  də  tək halda mövcud olmazsa, həcc  şəxsə  vacib 
olmayacaqdır. Həcc aşağıdakı şərtlər əsasında ömürdə bir dəfə insana vacib olur: 
 
-
Ağıllı olmaq 
Şəriətə  görə  şəxs gərək  yetişmiş  olsun.  Buna  görə  də  onun həddi-buluğa 
yetişmşmiş  həcləri, sonradan o, müstəti olsa, onun boynundan götürülmür. Həddi-
buluğ olduqdan sonra müstətidirsə, gərək həcci ziyarət edə. İmam Sadiq (ə) buyurub: 
1
 H
əcc, 27 
5 B
əqərə, 196 
3
 
Əllamə Hairi, Dairətül-məarif, c. X, səh. 512 
4
 
ən-Nasu vəl-İctihad, səh. 249 
5
 H
əmin mənbə, səh. 249-250 
49 
 
                                                      

---