Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti

Təməttö həccinin əməlləri isə aşağıdakılardır: 
1.Ehram 
2.Ərəfatda  dayanmaq  (zilhiccənin 9-cu günü zöhrdən məğribədək) 
3. Muzd
əlifədə dayanmaq  (qurban günü sübh azanından gün çıxanadək) 
4.Minada C
əmərəni daşlamaq 
5.Minada bayram günü qurban k
əsmək 
6.Minada saç v
ə ya dırnaq qısaltmaq 
7.M
əkkəyə qayıdıb təvaf  etmək  
8.İki rükət təvaf  namazı qılmaq 
9.S
əfa və Mərvə arasında səy etmək 
10.Nisa t
əvafı  
11.İki rükət Nisa təvafı namazı 
12.Minaya qayıdıb orada 11-ci və 12-ci günləri gecələmək 
13.Üç C
əmərəni hər iki gündə daşlamaq 
T
əməttö həccinin hər  iki  forması  onu  göstərir ki, həcc  əməllərinin içərisində 
c
əmi on səkkiz əməl vacibdir. Bu əməlləri mükəmməl şəkildə yerinə yetirən hər şəxs 
Hacı adını daşıyır. Təməttö həccinin birinci forması ümrə həcci adlanır. Əgər onun 
əmllərini əlavə olaraq izah etməli olsaq, gərək aşağıdakı sətirlərə diqqət yetirək.  
 
Ehram 
Ümr
ə  həccinin (ümrəyi-təmətönün) ilk əməli ehram  adlanır.  Yəni ehram 
paltarını geyinmək. İnsan ehram paltarını geyinməklə sonradan qeyd edəcəyimiz ona 
haram olur. Buna gör
ə də bu paltar ehram adlanır. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Ehram 
ona gör
ə ehram adlanır ki, o bəzi əməlləri qadağan edir”
1
.  
Ehram geyinm
əyin üç şərti var: 
A).Niyy
ət etmək 
Ehram geyin
ən  şəxs gərək niyyət edə  ki, Ümrə  həccini yerinə  yetirmək üçün 
ehram geyinir
əm qürbətən iləllah. 
B). T
əlbiyə demək 
Ehram    geyin
ən şəxs gərək təlbiyə adlanan aşağıdakı sözləri desin: “Ləbbeykə 
Allahumm
ə  ləbbeyk.  Ləbbeykə  la  şərikə  ləkə  ləbbeyk.  İnnəl-Həmdə  vən-nimətə    
l
əkə vəl-mulk, la şərikə ləkə  ləbbeyk.” 
 
Təvaf  
T
əvaf  dövrə  vurmaq,  fırlanmaq,  dolanmaq,  mənalarındadır.  Təvaf  dedikdə 
K
əbənin ətrafına yeddi dəfə dövrə vurmaq nəzərdə tutulur. Bu əməli yerinə yetirən 
şəxs gərək Kəbənin küncünə qoyulmuş Həcərül-əsvəddən başlayıb, yeddinci dövrəni 
d
ə həmin yerdə sona yetirsin. 
 
1
 H
əmin mənbə, həcc fəsli 
52 
 
                                                      

---

Təvaf namazı 
T
əvaf  namazı  sübh  namazı  kimi  iki  rukətdir.  Bu  namaz  mümkün  olduğu 
t
əqdirdə  gərək Məqami-İbrahimin  arxasında  qılınsın.  Buna  işarə  edən  ayədə  belə 
b
əyan edilir: “
...İbrahimin məqamını özünüzə namazgah götürün...”
1
   
 
Səy etmək 
S
əy etmək dedikdə  yeddi dəfə  Səfa və  Mərvə  dağları  arasında  gedib  gəlmək 
n
əzərdə  tutlur. Səy həcc  əməllərinin içərisində  vacib  buyrulmuş  əməllərdəndir və 
onun t
ərk  olunması  həccin  batil  olmasına  səbəb olur. Necə  ki,  İmam  Sadiqdən (ə) 
soruşulur: “Səy əməlini tərk edən şəxsin hökmü nədir? Həzrət buyurdu: onun həcci 
yoxdur”
2
.  
S
əy əməlində dörd şey  vacibdir. Bunlar  aşağıdakılardan ibarətdir: 
 A). Niyy
ət  
 B). S
əfadan başlamaq  
C). M
ərvəda sona çatdırmaq 
Ç). Yeddi  d
əfə  səy etmək 
 
Təqsir 
Ümr
ə  Həccinin sonuncu əməli  təqsir  adlanır.Yəni  baş    tükündən və  ya 
dırnaqlardan  bir hissə  azaltmaq.  İmam    Sadiq  (ə) buyurur:  “Mötəmir vacibi təvafı, 
t
əvaf  namazını,  Səfa və  Mərvə  arasındakı  səyi  bitirdikdən  sonra  gərək  təqsir  
etsin.”
3
. 
Bura  q
ədər  göstərilən  əməllər Ümrə  həccinin  əməlləri  idi.  İndi  isə  Həcci- 
T
əmətünün  əməllərinə   diqqət yetirək. 
T
əməttü həccinin  on üç  əməli vardır ki, həccindən  sonra onun  əməllərini  icra  
etm
ək  lazımdır. Deməli ümrə  həccinin beş əməlini  başa çatdıran  şəxs ehramdan  
xaric olacaq
dır. 
Sonra o,  T
əməttü həccinin  niyyətilə  ehram  geyinəcək  və  digər  əməllərin 
icrasına  əncam verəcəkdir. Beləliklə,  təməttü  həccinin  əməlləri aşağıdakı  kimi, 
ardıcıl  şəkildə  yerinə  yetirilir. 
1.Ehram   
2.L
əbbeyk demək  
3.M
əşərül-haram da dayanmaq 
4.Zilhicc
ənin onunda Cəmərəni daşlamaq 
5.Qurban k
əsmək 
6.Baş qırxdırmaq (qadınlar istisnadır) 
7.Zilhicc
ənin on birində Cəmərəni daşlamaq 
8.Zilhicc
ənin on ikisində Cəmərəni daşlamaq 
9.T
əvaf 
10.T
əvaf namazı 
11.S
əy 
12.Nisa t
əvafı 
1
 B
əqərə, 125 
2
 Hürr Amili, V
əsailüş-şiə, c. III, səh. 485   
3
 H
əmin mənbə, c. X , səh. 511 
53 
 
                                                      

---

13.Nisa t
əvafı namazı 
          
1.25.
Müasir  dövrdə  Kəbə evini (həcci) ziyarət etməyin əhəmiyyəti 
Artıq  XXI  əsrdə  yaşayırıq.  Bu  dövr  dünya  tarixinin  ən müasir və  içərisində 
yaşadığımız  dövrüdür.  XXI  əsrdə  insan  şüurunun  inkişaf  etməsi nəticəsində 
texnologiya sah
əsində  yeni nailiyyətlər  əldə  edilmiş,  insanlar  səma cismlərinin 
t
ədqiqinə  aid dəyərli məlumatlar  əldə  etmiş  və  öz həyat  şəraitlərində  yeni elmi 
t
əcrübələrdən faydalanmışlar. Elmi texnologiya sahəsinin son dərəcə  inkişaf etməsi 
insanlar  arasındakı  ən uzaq məsafəni  yaxınlaşdırmış,  ən uzaq qitələrdə  yaşayanları 
bel
ə bir neçə saat ərzində bir yerə toplamışdır. Elm və texnologiyanın bu dərəcədə 
inkişaf  etməsi  insanlar  arası  münasibətlərə  də  şübhəsiz ki, öz təsirini  qoymuşdur. 
Bel
ə  olduğu  təqdirdə  insanların  birgə  qeyd etdikləri dini ayin və  kütləvi ibadət 
formaları öz əhəmiyyətindən nisbətə doğru yeni dəyişikliyə məruz qalmışdır.  
M
əlumdur ki, həcc ayini kütləvi və  birgə  icra edilən ibadət  formasıdır.  Bu 
ibad
ətə  dünyanın  hər yerindən gələn müsəlmanlar  əməl etməkdədirlər.  Əgər orta 
əsrlər dövründə  həcc ayininə  yalnız  Yaxın  Şərq  regionunda  yaşayan  xalqlar  əməl 
edirdil
ərsə, müasir dövrdə  isə  bu  vacib ayinə  dünyanın  hər yerindən gələn 
müs
əlmanlar  əməl edirlər.  Artıq müasir dövrdə texnologiyanın  inkişafı ilə  əlaqədar 
olaraq  altı  qitənin hər bir yerindən dəst-dəstə  müsəlmanlar həcc  vaxtı  müqəddəs 
M
əkkə torpağına toplaşırlar. Bu da təbiidir ki, həccin müasir əhəmiyyətindən xəbər 
verm
əkdədir. Çünki, əgər orta əsrlər dövründə  bu  ayin  üçün  yalnız  bir  qitədən 
g
ələrdilərsə, indi isə bütün dünyanın hər yerindən gəlməklə müsəlmanların arasında 
münasib
ətlər sisteminə müəyyən təsirlər edilməkdədir. Deməli dünyanın hər yerindən 
insanların bir araya toplanması onların arasında müyyən münasibətlər yaradır ki, bu 
da t
əbii ki, müsəlmanların  mədəniyyətinin  yayılmasına,  təbliğ  olunmasına  və 
dünyaya inteqrasiya edilm
əsinə  şərait  yaradır.  Həmçinin,  dünyanın  hər bir 
bölg
əsindən gəlib təxminən bir ay bir yerdə  olmaq eyni zamanda müsəlmanların 
sosial  v
ə  siyasi həyatlarına  da  mühüm  təsir göstərməkdədir.  Müxtəlif təbəqələrdən 
olan müs
əlmanların Məkkəyə cəm olmaları onların bir-birinə də müəyyən təsirlərinin 
olduğunu aşkar edir. Belə ki, müxtəlif təbəqələrdən olan insanlar bir-birini həm siyasi 
c
əhətdən, həm mədəni cəhətdən, həm iqtisadi cəhətdən, həm də  digər cəhətlərdən 
z
ənginləşdirib,  məlumatlandırır  və  problemlərini həll edirlər. Eyni zamanda 
müs
əlmanlar  arasında  olan  məzhəb və  əqidə  müxtəlifliyi də  dünyanın  qlobal 
probleml
əri müqabilində  birləşib,  birlikdə  fəaliyyət göstərməsinə  zəmin  yaradır. 
T
əbii ki, bu da müsir dünyada Kəbə evinin ziyarətinin əhəmiyyətini daha da artırır. 
Sanki beyn
əlxalq toplantı xarakterini almış həcc ayini, müasir müsəlmanların bütün 
h
əyatlarının  müxtəlif sahələrinə  öz mühüm təsirini göstərməklə  əhəmiyyətini 
artırmaqdadır.    
 
 
 
 
 
 
 
54 
 

---