Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A).Rəvayətyönündən hədis elmi
- Rəvayətül-hədis kitabları və dərəcələri
- 1). Səhifələr
[80]
Hədis alimləri hədis elmini iki böyük qrupa bölmüşlər. Bunlardan birincisi “Rəvayətyönündən” hədis elmi, ikincisi isə “Dirayət yönündən” hədis elmi adlanır. Bu elmlərin hər birinin tərifi vardır və şübhəsiz ki, bu elmlərin hüdudları alimlərin tərəfindən göstərilmişdir.
Hədis elmlərinin ilki və mühüm hissəsi olan rəvayətbaxımından hədis elminə hədisşünaslar aşağıdakı tərifi vermişlər: “Peyğəmbərə(s) aid edilən söz, fel, onların rəvayətinə, zabtına və sözlərinin yazılıb qeyd edilməsinə şamil olan bir elmdir.” 375 Həmçinin digər hədisşünaslarrəvayətbaxımından hədis elmini: “Peyğəmbərin(s) sözləri, felləri, təqrirləri və sifətlərini öyrənən bir elmdir” kimi tərif etmişlər.” 376
Görkəmli hədis alimi Sübhi əs-Saleh isə rəvayətyönündən hədis elminə aşağıdakı tərifi vermişdir: “Həzrət Peyğəmbərə (s), səhabəyə və tabeuna nisbət edilən qəvl (söz), fel, təqrir və sifətlərdən ibarət olan yazılı nəqlini həssas və diqqətli bir şəkildə nəql edildiyi bir elmdir.”
377
Yuxarıdakı təriflərdən belə başa düşülür ki, hədis elmi rəvayətbaxımından bu elm sahəsində yazılan əsərləri, onların müəlliflərini, yazılan əsərlərin hansı ad altında qələmə alındığın və s. xüsusiyyətləri öyrənir. Həmçinin bu gün əlimizdə olan mötəbər hədis kitablarını, orada yer alan hədislərin hansı mənbədən gəldiyini öyrənən elmə“rəvayətül-hədis” elmi də demək mümkündür.
Rəvayətül-hədis kitabları müxtəlif bölgülər adı altında yazılaraq müsəlmanların ixtiyarına verilmişdi. Rəvayətül-hədis kitabları aşağıdakı adlar altında yazılmızdı: Səhifələr, Cüzlər, Risalə (və ya Kitablar), Müsənnəflər, Müsnədlər, Camilər, Sünənlər, Müstədrəklər, Müstəxrəclər, Ərbəunlar, Möcəmlər.
(s) eşitdikləri hədisləri yazmaları ilə və ya tabeun təbəqəsindən bəzi ravilərin səhabələrdən öyrəndikləri hədisləri yazdıqları və sonrakı nəsillərə ötürdükləri kiçik həcimli vəsiqələrə deyilir. 378 Şübhəsiz ki, səhifələr içərisində ən məşhur olanlar səhabələrin yazdıqları səhifələrdir ki, biz onlarla tanış olmuşuq. 379
2). Cüzlər- səhabədən və yaxud ondan sonra gələn birindən rəvayətedilən hədislərin bir araya toplanması ilə meydana gələn kitablara deyilir. Əbu Bəkrin cüzi kimi. Hər hansı bir məsələ haqqındakı hədislərin bir araya toplanması ilə meydana gələn əsərlərə də bu ad verilməkdədir: əl-Mərvəzinin gecə namazı, Süyutinin sübh
375
H. S. əd- Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 13 376
Ali Özek, Hədis Ricalı, səh. 4 377
Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 87 378
İ. Çakan, Hədis üsulu, səh. 69 379
bax: bu kitabın “Hədislərin yazılması” fəslinə [81]
(duha) namazı haqqındakı cüzləri belədir. 380 Həmçinin bir ravi tərəfindən rəvayətedilən hədis məcmuələrinə “Cüz” deyildiyi kimi qəbir əzabı, niyyət və s. kimi mövzularda yazılan hədis məcmuələrinə də cüz deyilməkdədir. Məşhur alimlərdən biri olan ən-Nəvəvi yazır: “Hədis təsnif edən alimlərin iki yolu vardır: birincisi, bablara görə təsnif edilir, hər babda ehtiva edilən mövzu zikr edilir. İkinci isə, müsnədlər üzərinə təsnif edilir, burada yer alan mövzular ya hərflərə görə (əlifba sırası ilə) və yaxudda qəbilələrə görə yerləşdirilir. Müsnədlərdə səhabələrin tərcümeyi-halları, onlardan gələn səhih və ya zəif hədislər yer alır. Müsnədlər Bəni Haşim, sonra Peyğəmbərin(s) ən yaxın qohumları, sonra cənnətlə müjdələnmiş on şəxs,sonra Peyğəmbərin (s) xanımları başda olmaqla qadın səhabələr,sonra Bədr əhli, sonra Hüdeybiyyə iştirakçıları, sonra Muhacirlər,sonra da onunla fəth arasında olanlar yer almaqdadır. 381
3). Risalə- cami adı verilən kitabların iman, təharət, zöhd, məşrubat, təfsir, tarix, fitən və mənaqib kimi bölümlərindən sadəcə bir dənəsini ehtiva edən kitablara deyilir 382
. 4).Müsənnəf- ibadət, müaməlat və digər fiqhi bablar əsasında tərtib edilən hədis əsərləridir. 383 Həmçinin bu növ hədis əsərləri “Sünən” adlı əsərlərin mühtəvasına məvquf və məqtu hədislərin əlavəsi ilə meydana gətirilən kitablardır. 384
5). Müsnəd- səhabə adlarına və ya nəsəblərinə görə və bəzən də İslama girən ilk şəxslərin adlarına görə və yaxud da nəsəblərinə görə hədislərin qeyd edildiyi kitablardır. Əbu Davud ət-Təyalisinin (öl.204 h/q) “Müsnəd”i bu qrupa daxildir. O, ilk olaraq müsnəd tərtib edən hədisşünasdır. 385
6). Camilər- səkkiz dənə olduğu qəbul edilən bütün hədis bablarını ehtiva edən hədis kitablarına deyilir. Bu bablar bunlardır: babül-əqaid, babül-əhkam, babür-ritaq, babu adabüt-təam vəş-şərab, babüt-təfsir vət-tarix vəs-siyər, babüs-səfər vəl-qiyam vəl-quud (buna babüş-şəmail də deyilir), babül-fitən və sonuncusu babül-mənaqib və məsalib. Bu səkkiz babı (fəsli) ehtiva edən hədis əsərinə“Cami” deyilir. 386
Bura Buxari və Tirmizinin əsərlərini misal göstərmək olar. 387
380
Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 233 381
həmin mənbə, səh. 233 382
Ali Özək, Hədis Ricalı, səh. 5 383
Talat Köçyigit, Hədis istilahları, səh. 306 384
İsmayıl Çakan, adı keçən əsəri, səh. 72 385
Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 232, Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 99 386
həmin mənbə, səh. 231 387
həmin mənbə, səh. 231 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|