Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səyahətin nəticələri
[77]
4).Hədisləri təhqiq etmək 5). Hədislərin fərqli rəvayətyollarını (turuqunu) ortaya çıxarmaq və s. 360
Şübhəsiz ki, hədis öyrənmək üçün edilən ilk səyahətlər səhabələr dövründə başlamışdı. Bu xüsusda əlimizdə kifayət qədər xəbərlər vardır. Buna misal olaraq Cabir bin Abdullahın rəvayətini demək əlbətə ki, faydalı olaraqdı. O, deyir: “Qisas haqqında Peyğəmbərin(s) hədisini eşitdim.Amma hədisin ilk ravisi Misirdə idi. Bir dəvə satın alıb yola çıxdım. Misirə çataraq o şəxsi tapdım. Beləcə, adı keçən hədisi onu rəvayət edən şəxsdən öyrəndim.” 361
nəticələri olmuşdu. Bu səyahətlər nəticəsində bir bölgənin mədəniyyəti digər bölgənin mədəniyyətilə qarşılaşaraq bir-birlərini “mayalamış”, Peyğəmbər (s) hədisləri yox olmaqdan xilas olaraq kitablara toplanmış, ravilərlə əlaqəli məlumatlar dəqiqləşdirilmişdi. Həmçinin bu səyahətlər nəticəsində nəinki hədis, o cümlədən digər İslam elmləri yayılmış və İslam mədəniyyəti müxtəlif regionlarda parıldamağa başlamışdı.
V FƏSİL
360
Hədis üsulu və Hədis tarixi, səh. 127 361
Ali Yardım, Hədis I-II, səh. 154 [78]
5.1.HƏDİSŞÜNASLARIN LƏQƏBLƏRİ İslam alimləri hədis öyrənmək üçün səyahət edən şəxslərə müxtəlif ləqəblər vermişlər. Şübhəsiz ki, onların ləqəbləndirilməsi əbəs yerə olmayıb, onların təbəqələrini, dərəcələrini, hədis rəvayətindəki üsullarını göstərmək üçün böyük önəm danışıyır. Alimlər hədis öyrənmək üçün səyahətlər edən şəxslərə bir-birindən fərqlənən üç ləqəb vermişlər: I.Müsnid II.Mühəddis III.Hafiz IV.Höccət V.Hakim.
362
Şübhəsiz ki, bu kəlmələrin həm lüğəti həm də istilahı mənaları vardır. 1). Müsnid – lüğəti mənası hədisi isnadı ilə birlikdə rəvayət edən kimsə deməkdir. İstər rəvayətetdiyi hədisə vüqufu olsun, istərsədə olmasın, fərqi yoxdur. 363
kitablarda toplayan şəxslərə deyilir. Buna görə də “Müsnəd” adlı əsərlərin sahiblərinə Müsnid demişlər. 364
Buna görə də alimlər onu ravi kəlməsinin sinonimi bilmiş, lakin bunların arasında fərq olduğunu da bəyan etmişlər. Alimlərə görə hər mühəddis ravidir, lakin hər ravi mühəddis deyildir. 365
Mühəddis Müsniddən da üstündür. Çünki, mühəddis hədisin sənədlərini, illətlərini, ravilərin adlarını, isnadın ali və nazil olanını bilən, çox sayda hədis əzbərləyən, kütubu-sittəni, Əhməd bin Hənbəlin “Müsnəd”ini, Beyhəqinin “Sünən”ini və Təbaraninin “Möcəm”ini dinləmişolan kimsədir. 366
3). Hafiz – lüğətdə əzbərləyən deməkdir. İstilahi mənada isə, dərəcələrin ən üstünü olub, onda aşağıdakı xüsusiyyətlər bilinən adamdır: Peyğəmbərin (s) sünnəsini bilmək, hədislərin təriqlərinə (rəvayət kanallarına) vaqif olmaq, isnadlarını bir-birindən ayırmaq, hədis mütəxəssislərinin səhhətində ittifaq etdikləri, ictihad fərqi üzündən nəql edənlərin durumunda ixtilaf etdiyi sünnələri əzbərləmək. 367
368 Hafiz ən önəmli xüsusiyyəti, alimlərin söz və təriflərindən məlum olduğuna görə təbəqə- təbəqə, amma hər təbəqədə bildikləri bilmədiklərindənçox olmaq şərtilə şeyxlərini, şeyxlərinin də şeyxlərini tanımış olmasıdır. Bir çox hədis alimləri hafizlərdə aranan
362 Cəfər Sübhani, Üsuli-hədis və əhkamuhu, səh. 234 363 Cəfər Sübhani, Üsuli-hədis və əhkamuhu, səh. .235, Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 57 364 Talat Koçyigit, Hədis islahatları, səh. 320 365 həmin mənbə, Hədis istilahları, səh. 262 366 Cəfər Sübhani, Üsuli-hədis və əhkamuhu, səh. 235, Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 57 367 Cəfər Sübhani, Üsuli-hədis və əhkamuhu, səh. 235, Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 57 368 Bax: həmin mənbələr [79]
şərtlər çox çətin olduğu üçün, bu adı alan şəxsin hər dövrdə və hər yerdə az olduğu və hətta “tapılması imkan olmadığı” qənaətindədirlər. 369
Şübhəsiz ki, hafiz dedikdə hədis elmindəki hafiz nəzərdə tutulur. Burada bir Quran hafizinə yer yoxdur. Hafiz adını alan kimsənin nə qədər hədis bilməsi alimlər arasında ixtilaflıdır. Bir qrup alimlərə görə bu adı alan şəxs beş yüz min (500.000) hədis əzbər bilməlidir. Digər qrup alimlərə görə isə bu ad alan şəxs iyirmi min (20.000) hədis əzbər bilməlidir. 370
aşağıdakı tərifi vermişlər: “Höccəthədisşünaslardan və digər elm adamlarından hər kəs nəzərində hədis sahəsindəki məharəti olmaqla bərabər hifz və itqanda (mükəmməllik) əzbərlədikləri ilə ihticac edilməyə (dəlil gətirməyə) layiq bir kimsə olduğunu təmin edən bir dərəcəyə çatmış kimsədir.” 371 Digər alimlər höccəti belə tərif etmişlər: “Üç yüz min hədisi əzbər bilən, həmin hədislərin bütün sənədlərini, ravilərinin hallarını cərh və tədil baxımından mükəmməl bilən şəxsdir.” 372
ravilərin hallarını bilməsi ilə bərabər səkkiz yüz min (800.000) hədisi bilən” kimi tərif etmişlər. 373 Hədis alimləri bu dərəcəni hafizdən daha üstün bilmişlər. 5). Hakim– nəşət, rihlət, iqamət, şeyxlər, qəbul, rədd və digər xüsusiyyətlər baxımından ravilərin tarixinə hər şeyin bilgisi ilə bərabər, cərh və tədil baxımından rəvayətedilən bütün hədisləri bilən kimsədir. Hakim olan kimsə yeddi yüz min (700.000) və daha çox hədisi bütün sənədləri ilə bilən kimsədir. 374
VI FƏSİL
6.1.HƏDİS ELMLƏRİNİN BÖLÜMLƏRİ
369 Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 57-58 370 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 235, Sübhi Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 59 371 Ali Özək Hədis Ricalı, səh. 142 372 H. S. əd-Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 19 373 Ali Özək, Hədis I-II, səh. 142 374 H. S. əd-Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 19, Ali Özək, Hədis I-II, səh. 142 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|