Qafqaz universiteti NƏŞRİ baki 2013

Dövlät Maliyyäsi 
 
249 
Fiziki şəxslərin illik gəlirindən aşağıdakı dərəcələrlə vergi tutulur: 
Cədvəl 9.2. Fiziki şəxslərin illik gəlirinin hesablanma qaydası 
108
 
Vergi tutulan illik gəlirin məbləği Verginin 
məbləği 
30000 manatadək 14 
faiz 
30000 manatdan çox olduqda 
4200 manat + 30000 manatdan çox olan məbləğin 25 faizi 
Gəlir vergisi üçün hesabat dövrü təqvim ili sayılır.  
Fərdi sahibkarlar rüb qurtardıqdan sonra 15 gündən gec olmayaraq cari ödəmə-
ləri dövlət büdcəsinə ödəməlidirlər. Rezident fiziki şəxslər hesabat ilindən sonrakı 
ilin aprel ayının 15-dən, digər  şəxslər isə hesabat ilindən sonrakı ilin matr ayının 
31-dən gec olmayaraq vergi orqanlarına “Fiziki şəxsin gəlirləri haqqında bəyan-
namə” verir və həmin vaxtadək illik gəlir üzrə son hesablama aparmaqla (cari ödə-
mələr nəzərə alınmaqla) gəlir vergisini dövlət büdcəsinə ödəyirlər.Vergi və cari 
vergi ödəməsi qanunla müəyyən edilmiş müddətdə ödənilmədikdə, ödəmə müddə-
tindən sonrakı hər bir ötmüş gün üçün vergi ödəyicilərindən və ya vergi agentindən 
ödənilməmiş vergi və ya cari vergi ödəməsi məbləğinin 0,1 faizi məbləğində faiz 
tutulur. Bu faiz cari vergi ödənişlərinə münasibətdə bütün ötmüş müddətə, ancaq 
bir ildən çox olmamaq şərti ilə tətbiq edilir. 
9.2. HÜQUQİ ŞƏXSLƏRİN MƏNFƏƏT VERGİSİ 
Vergi ödəyicisinin gəliri (vergidən azad edilən gəlirdən başqa) ilə  gəlirdən 
çıxılan xərci arasındakı fərq onun mənfəətidir. 
Mənfəətdən ödənilən vergiyə mənfəət vergisi deyilir. 
Vergi ödəyiciləri  
Azərbaycan Respublikasında rezident və qeyri-rezident müəssisələr mənfəət 
vergisinin ödəyiciləridir.  
Fiziki  şəxs olmayan hər hansı xarici şəxs birgə sahibkarlıq fəaliyyətinin ob-
yekti olmadığını sübut etməyincə, ona mənfəət vergisinin ödəyicisi olan müəssisə 
kimi baxılır. 
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq yaradılmış hü-
quqi şəxslərin sərbəst balansa, cari və ya digər hesablara malik olan filialları, struktur 
bölmələri və ya digər ayrıca bölmələri mənfəət vergisinin ödəyiciləri deyildirlər. 
Vergitutma obyekti 
Rezident müəssisə üçün vergitutma öbyekti həm Azərbaycan Respublikasın-
dakı, həm də onun hüdudlarından kənardakı mənbələrdən əldə edilmiş mənfəətdir.  
                                                 
108
 Azərbaycan Vergi Məcəlləsi, 2005 

---

Prof. Dr. Cihan Bulut, Elçin Süleymanov 
 
 
250 
Qeyri-rezident müəssisələri üçün vergitutma obyekti isə yalnız Azərbaycan 
Respublikasındakı mənbələrdən əldə edilmiş mənfəətdir.  
Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərən 
qeyri-rezident müəssisəsinin daimi nümayəndəliklə bağlı əldə etdiyi mənfəətindən 
vergi tutulur. 
Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliklə bağlı olmayan ümumi gəliri isə xərclər 
çıxılmadan ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb olunur. 
Qeyri-rezident müəssisəsinin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayən-
dəliyi ilə bağlı olmayan əmlak təqdim etməsindən təqvim ili ərzində Azərbaycan 
mənbəyindən  əldə etdiyi ümumi gəlirindən həmin gəlirə aid olan xərclər çıxıl-
dıqdan sonra vergi tutulur.  
Verginin dərəcələri  
Müəssənin mənfəətindən 20 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.
3 
Gəlirdən çıxılmayan xərclər 
Aşağıdakı xərclərin gəlirdən çıxılmasına yol verilmir: 
-  əsas vəsaitlərin alınmasına və qurulmasına çəkilən xərclər və kapital xarakterli 
digər xərclər; 
-  qeyri-kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı olan xərclər; 
-  əyləncə  və yemək xərcləri, habelə  işçilərin mənzil və digər sosial xarakterli 
xərcləri. 
Sahibkarlıq fəaliyyəti  əyləncə  və ya sosial xarakteri daşıyan müəssisələrin 
xərcləri bu cür fəaliyyət çərçivəsində  çəkilirsə, müvafiq olaraq əyləncə  və sosial 
xərclər gəlirdən çıxılır. 
Azərbaycan Respublikasının və ya digər dövlətlərin  ərazilərində ödənilmiş 
mənfəət vergisi və ya gəlirdən hesablanan hər hansı digər vergilərin, ödənilmiş ma-
liyyə sanksiyalarının, habelə faktiki ezamiyyə  xərclərinin normadan artıq hissəsi-
nin gəlirdən çıxılmasına yol verilmir. 
Gəlirdən çıxılan xərclər  
−  xaricdən alınmış borclar üzrə, habelə qarşılıqlı surətdə asılı olan şəxslərin bir-
birinə ödədikləri faizlərin faktiki məbləği (hesablamalar metodundan istifadə 
edildikdə – ödənilməli faizlərin məbləği), faizlərin aid olduğu dövrdə eyni valyu-
ta ilə, oxşar müddətə verilmiş banklararası kredit hərracında olan və ya hərrac 
keçirildiyi təqdirdə, Azərbaycan Respublikası Milli Bankının dərc etdiyi bank-
lararası kreditlər üzrə faizlərin orta səviyyəsinin 125 faizindən artıq olmamaqla;  
−  malların təqdim edilməsi, işlərin görülməsi və xidmətlərin göstərilməsi ilə əla-
qədar gəlir əvvəllər sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə edilən ümumi gəlirə daxil 
edilmişdirsə, onlarla bağlı olan ümidsiz borc məbləğləri; 

---

Dövlät Maliyyäsi 
 
251 
−  banklar və bank fəaliyyətinin ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilat-
ları, qanunvericiliyə müvafiq qaydada, aktivlərin təsnifatından asılı olaraq, xü-
susi ehtiyat fondlarının yaradılmasına aid edilən məbləğlər; 
−  sığorta fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin qanunvericiliklə müəyyən edil-
miş normalara uyğun olaraq ehtiyat sığorta fondlarına ayırdıqları məbləğlər;  
−  gəlir götürmək məqsədi ilə aparılan elmi tədqiqat, layihə-axtarış  və  təcrübə - 
konstruktor işlərinə çəkilən xərclər (əsas vəsaitlərin alınması və qurulması ilə 
bağlı xərclər, habelə kapital xarakterli digər xərclər istisna olmaqla); 
−  əsas vəsaitlər üzrə hesablanan amortizasiya ayırmaları; 
−  öz işçilərinin xeyrinə  əmlakın zərərdən sığortalanması, habelə xarici sığorta 
təşkilatları ilə bağlanılmış həyat sığortası müqavilələri üzrə sığorta haqları is-
tisna olmaqla, sığortalının ödədiyi sığorta haqları. 
Hər il üçün gəlirdən çıxılmalı olan təmir xərclərinin məbləği  əsas vəsaitlərin 
hər bir kateqoriyasının əvvəlki ilin sonuna qalıq dəyərinin binalar, tikililər və qur-
ğuların ilin sonuna qalıq dəyərinin 2 faizi, maşınlar, avadanlıq, hesablama texnikası 
və nəqliyyat vasitələri 5 faizi, digər əsas vəsaitlər 3 faizi və köhnəlmə (amortiza-
siya) hesablanmayan əsas vəsaitlər üzrə  sıfır (0) faizi həddi ilə  məhdudlaşdırılır. 
Təmir xərclərinin faktiki məbləği bu hədd ilə müəyyənləşdirilən məbləğdən az 
olduqda, gəlirdən həmin təmir xərclərinin faktiki məbləği çıxılır. 
Gəlirin və xərcin uçotu qaydası 
Vergi ödəyicisi vergi tutulan gəlirin (mənfəətin) dəqiq  əks etdirilməsi üçün 
sənədləşdirilmiş  məlumat  əsasında gəlir və  xərclərinin vaxtlı-vaxtında dəqiq uço-
tunu aparmağa borcludur.
109
 
Vergi ödəyicisi vergi ili ərzində eyni metodu tətbiq etmək  şərti ilə vergilərin 
uçotunu kassa metodu və ya hesablamalar metodu ilə apara bilər. 
Kassa metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəliri  əldə edəndə  və ya gəlir 
onun sərəncamına veriləndə, bu gəliri nəzərə almalı və gəlirdən öz xərclərini yalnız 
bu xərcləri çəkdiyi zaman çıxmalıdır. 
Vergi ödəyicisinin nağd pul vəsaitini aldığı, nağdsız ödəmədə isə pul vəsaitinin 
bankda onun balansına daxil olduğu vaxt gəlirin  əldə edildiyi, xərclərin çəkildiyi 
vaxt isə xərcin faktiki çəkildiyi vaxt sayılır.  
Hesablama metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəlir  əldə edilməsinin və 
xərc çəkilməsinin faktiki vaxtından asılı olmayaraq, gəlirini və  xərcini müvafiq 
öhdəliyin yarandığı vaxt nəzərə almalıdır.  
                                                 
109
  Tahir Paşayev, Mənfəət Vergi Daxilolmalarının Yaxşılaşdırılması Yolları ,s. 56 

---