Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
ilqar Məmmədov misal göstərə bilərik. Bu halda vəzifəli şəxsin səlahiyyətləri ilə dövlət orqanının səlahiyyətləri üst-üstə düşür. Dövlət orqanını bütün digər təşkilatlardan, dövlət qurumlarından fərqləndirən səciyyəvi əlamətlərə diqqət verilməsinin də mühüm əhəmiyyəti var. Həmin əlamətlər aşağıdakılardır: 1)
qanunvericilik əsasında həyata keçirilir; 2)
dövlət orqanı hər bir halda dövlət qurumudur və onun maddi-texniki, təşkilati təminatı dövlət tərəfindən həyata keçirilir, dövlət büdcəsindən maliyyələşir; 3)
dövlət orqanı dövlət mexanizminin nisbətən müstəqil bir hissəsi olmaqla bərabər, həm də dövlət mexanizminin təşkil etdiyi vahid sistemin ayrılmaz tərkib hissəsi kimi çıxış edir; 4)
dövlət orqanı dövlət mexanizminin tərkib hissəsi kimi yalnız qanunvericiliklə ona aid edilmiş funksiyaları həyata keçirir, fəaliyyəti ona aid edilən səlahiyyətlərlə məhdudlaşır; 5)
dövlət orqanı daimilik və peşəkarlıq əsasında öz vəzifəsini icra edən dövlət qulluqçularından təşkil olunur və onların maddi təminatı dövlət tərəfindən həyata keçirilir; 6)
özünün daxili strukturu olan dövlət orqanı vahid məqsədə xidmət edən, müvafiq orqanın səlahiyyətlərinin bir hissəsini həyata keçirən bölmələrdən, struktur hissələrdən təşkil olunur; 7)
dövlət orqanının səlahiyyətləri (hüquq və vəzifələrinin məcmusu) müəyyən məzmuna və həcmə malik olur və bunlar onun fəaliyyət sahəsi, məqsəd və vəzifələri, funksiyaları, yəni fəaliyyətinin predmeti ilə müəyyənləşir. Məhz bu əsasda da hər bir dövlət orqanı dövlət aparatının iyerarxik sistemində özünə müvafiq yer alır; 8)
dövlət orqanı dövlət adından fəaliyyət göstərməklə hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olur. Dövlət orqanının hakimiyyət səlahiyyətləri həm icrası məcburi olan hüquqi aktları qəbul etmək imkanlarında, həm də hüququn realizəsini həyata keçirərkən müxtəlif metodları, o cümlədən, məcburetmə tədbirlərini tətbiq etməsində ifadə olunur. Müvafiq orqanın fəaliyyətinin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən, fəaliyyət istiqamətindən asılı olaraq
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi dövlət məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqi müxtəlif formalarda həyata keçirilə bilər. Həmin məcburiyyət tədbirlərinin tətbiq edilmə formaları cinayət-hüquqi, mülki-hüquqi, inzibati və intizam təsiri tədbirləri formasında olur; 9)
dövlət orqanları öz vəzifələrini müəyyən dövlət-hüquq fəaliyyəti formasında həyata keçirir. Dövlət-hüquq fəaliyyətinin əsas dörd forması var: qanunvericilik, icraedici-sərəncamverici, ədalət mühakiməsi və nəzarətedici. Hüquq ədəbiyyatında dövlət orqanları müəyyən əsaslara görə bir-birindən fərqləndirilir. Təşkil olunma qaydasına görə bilavasitə xalq tərəfindən seçilən (buna misal olaraq bir çox ölkələrdə mövcud olan prezidentlik institutunu göstərmək olar) və dövlət orqanları tərəfindən formalaşdırılan, yəni törəmə (məsələn, konstitusiya məhkəməsi) orqanlar; qərar qəbul etmə qaydasına və üsullarına görə isə kollegial (parlament, konstitusiya məhkəməsi) və bir şəxs tərəfindən idarə olunan orqanlar fərqləndirilir. Səlahiyyətlərin xarakterinə görə dövlət orqanları ümumi və xüsusi səlahiyyətli orqanlara bölünür. Ümumi səlahiyyətli orqanlara parlamenti, prezidenti, xüsusi səlahiyyətli orqanlara isə ayrı- ayrı nazirlikləri, komitələri misal göstərmək olar. Dövlət mexanizminin digər bir mühüm elementi dövlət müəssisəsidir. Dövlət müəssisələri dövlətin bu və ya digər funksiyalarının həyata keçirilməsində iştirak etsələr də, hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik deyillər. Dövlət müəssisələri iqtisadi, sosial-mədəni fəaliyyətlə məşğul olmaqla iki qismə bölünürlər. Dövlət müəssisələrinin bir qismi sosial-mədəni xidmətlərin həyata keçirilməsi, başqa bir qismi isə istehsal, təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olur. Onların bir-birindən fərqləndirilməsi də məhz bu əsasda aparılır, yəni müəssisənin təyinatı, cəmiyyətdəki rolu, fəaliyyət sahəsi nəzərə alınır. Sosial-mədəni funksiyaların həyata keçirilməsində iştirak edən dövlət müəssisələri təhsil, elm, mədəniyyət, səhiyyə və s. sahələrdə mühüm rol oynayırlar. Misal üçün, Azərbaycan Respublikasının dövlət müəssisələrindən biri olan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası elmin müxtəlif sahələri üzrə peşəkar tədqi
ilqar Məmmədov qatçıların, alimlərin yetişməsində, elmi tədqiqatların, araşdırmaların aparılmasında mühüm rol oynayır. Dövlət müəssisələrinin başqa bir qismi isə maddi məhsulların istehsalı ilə məşğul olur, təsərrüfat vahidləri kimi fəaliyyət göstərir. Ümumiyyətlə, dövlət müəssisələri yalnız öz daxili struktur hissələrinə münasibətdə idarəçilik funksiyalarını həyata keçirirlər. Dövlət müəssisəsi özündən kənarla münasibətdə idarəetmə təşkilatı kimi çıxış etmir. Dövlət müəssisələri dövlət hakimiyyəti səlahiyyətlərinə malik olmasalar da, dövlət mexanizmində özünə yer alan təşkilat kimi dövlətin funksiyalarının həyata keçiriliməsində iştirak edir, iqtisadiyyatda, mədəniyyət sahəsində, həmçinin sosial sahədə inkişafa nail olmaq üçün dövlət siyasətini və fəaliyyətini reallaşdırır, cəmiyyətdə özünə yer alan təlabatların, maraqların ödənilməsi məqsədi ilə istehsal və xidmət fəaliyyəti ilə məşğul olurlar. Onu da əlavə edək ki, dövlət müəssisələri olmayan qeyri-hökumət təşkilatları, digər bütün müəssisələr, birliklər, cəmiyyətlər, istehsal və qulluq işləri ilə məşğul olan subyektlər dövlət mexanizminin tərkibinə daxil deyillər. Dövlət mexanizminin daha bir vacib elementi dövlət qulluqçusudur. Dövlət qulluqçusu dövlət idarəetməsinin subyekti olmaqla dövlət orqanlarına aid olan vəzifələrin icrasını, onların səlahiyyətlərini reallaşdırır. Yəni dövlət orqanlarının fəaliyyəti məhz bu orqanlarda çalışan dövlət qulluqçularının fəaliyyəti hesabına mümkün olur. Bu mənada, dövlət qulluqçusu-dövlət xidməti üzrə dövlət vəzifəsi, yəni dövlət aparatının struktur bölmələrində vəzifə tutan və haqqı ödənilməklə dövlət orqanlarının funksiyalarının həyata keçirilməsini təmin edən fiziki şəxsdir. «Dövlət
qulluğu haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 14.1.-Cİ maddəsində dövlət qulluqçusunun anlayışı belə təsbit olunur; «Dövlət qulluqçusu bu qanunla müəyyən edilmiş qaydada maaşlı (maaş yalnız dövlət büdcəsi vasitəsindən verilə bilər) dövlət qulluğu vəzifəsini tutan və Azərbaycan Respublikasına sadiq olacağına and içən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır».
Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|