Qarabağda həlak olmuş şə
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi
- Козбаиенко B.A.
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi Dövlət qulluqçusu bir tərəfdən bütövlükdə cəmiyyətin və dövlətin maraqlarını müdafiə və təmin etməli, digər tərəfdən isə insanların hüquq və azadlıqlarını, vətəndaşların maraqlarını müdafiə etməli, mülkiyyətin hər bir formasına, cəmiyyətdə özünə yer alan fəalliyyət növlərinə hörmətlə yanaşmalıdır. Odur ki, bu məsələlərlə bağlı dövlət qulluqçusunun fəaliyyətində siyasi prioritetlərin rolu olmamalı və həmin maraqlar harmonik şəkildə bir- birilə əlaqələnməlidir. Dövlət qulluqçusunun fəaliyyətinin sosial-hüquqi xarakteri hakimiyyətin müəyyənləşdirdiyi siyasi xəttin qanunvericilikdə göstərilən çərçivədə praktiki olaraq reallaşmasında ifadə olunur. Dövlət qulluqçusunun belə'bir sosial statusa malik olması onu hakimiyyətin səlahiyyət verdiyi xüsusi şəxsə çevirir. V.A.Kozba- nenkonun yazdığı kimi, dövlət qulluqçusunun həyata keçirdiyi hakimiyyət fəaliyyəti üç mühüm komponenti əhatə edir. Onlardan birincisi müxtəlif vasitələrin (qanunlar, məcburetmə, avtori- tet, iradə) köməyi ilə insanların davranışına və fəaliyyətinə təsir göstərmək imkanı və hüququnun olması, digəri müvafiq institutlar və orqanlar sisteminin olması, üçüncüsü isə müvafiq səlahiyyətlərə malik olan şəxsin mövcudluğudur.'' Dövlət qulluqçularının peşə fəaliyyətinin xüsusi xarakterə malik olması onların dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi istiqamətində göstərdikləri fəaliyyətin spesifikliyi, bu fəaliyyətin ictimai faydalılığının və əhəmiyyətinin böyüklüyü ilə şərtlənir. Dövlət qulluqçusunun fəaliyyətini digər peşə fəaliyyətlərindən fərqləndirən səciyyəvi əlamətlər aşağıdakılardır: -
olmaqla dövlətə xidmət edir; -
dövlət qulluqçusu dövlət orqanlarında peşə fəaliyyəti ilə məşğul olur; -
həyata keçirilməsində iştirak edir; ' Козбаиенко B.A. Правовые основы государственного управления. M., 2003, s. 222.
ilqar Məmmədov -
dövlət qulluqçusu hakimiyyət nümayəndəsi olmaqla dövlət hakimiyyətinin, dövlət idarəçiliyinin həyata keçirilməsində iştirak edir; -
camverici funksiyalara malikdir; -
dövlət qulluqçusu ilə vətəndaşlar arasındakı münasibətlər inzibati-hüquqi xarakterə malikdir; -
büdcəsi vəsaitindən maaş alır və ona qanunvericiliklə müəyyənləşmiş təminatlar verilir; -
hüququna malik deyil. Elmi ədəbiyyatda dövlət qulluqçuları, adətən, iki kateqoriyaya bölünür. Birinci kateqoriyaya aid edilən dövlət qulluqçuları dövlət qulluğunda aparıcı mövqeyə malik olmaqla çalışdıqları hər bir dövlət orqanının hakimiyyət səlahiyyətlərinin həyata
keçməsini reallaşdırırlar. Yuxarıda göstərilən səciyyəvi xüsusiyyətlər də məhz onlara aiddir. Bu kateqoriyaya aid olan dövlət qulluqçularına, adətən, məmur deyilir. Ayrı-ayrı dövlətlərin təcrübəsi göstərir ki, birinci kateqoriyaya aid etdiyimiz, yəni dövlət orqanlarında çalışan dövlət qulluqçuları qanunvericilik qaydasında bir neçə kateqoriyaya bölünür. Onlara ixtisas dərəcələri, adlar, dərəcələr verilir. Digər kateqoriyaya aid olan qulluqçular (V.Çirkinin sözləri ilə desək, «sadə» dövlət qulluqçuları) isə, əsasən dövlət müəssisələrində çalışırlar. Onlara, adətən, «dövlət qulluqçusu» deyil, «qulluqçu» deyilir. Bunlara tibb, tərbiyə, təhsil və s. dövlət müəssisələrinin qulluqçuları aiddir. Həmin müəssisələrdə həyata keçirilən funksiyalar sosial-mədəni, iqtisadi xarakter daşıyır. İkinci kateqoriyaya aid qulluqçuların hüquqi vəziyyəti birinci kateqoriyadan olan dövlət qulluqçularının hüquqi vəziyyətindən xeyli fərqlənir. Onlar dövlət hakimiyyəti səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsində iştirak etmir, diskresion səlahiyyətlərə malik olmur, onlara dövlət qulluqçuları üçün müəyyənləşmiş təminatlar verilmir, siyasi fəaliyyətlə məşğul olmaq hüququ verilir və s.
Dövlat və hüquq nəzəriyyəsi Burada biz dövlət qulluqçusu deyərkən, birinci kateqoriyaya aid olanları (məmurları) nəzərdə tuturuq. Dövlət hakimiyyətinin həyata keçirilməsini təmin edən bürokratik aparat məmurlardan təşkil olunmaqla dövlətlə vətəndaşlar arasında münasibətləri tənzimləyən əsas mexanizm kimi çıxış edir və bu baxımdan, cəmiyyətin həyatında xüsusi rol oynayır. Həmin münasibətlərin xarakteri isə dövlət qulluqçularının, yəni məmurların peşə hazırlığından, dövlətin həyata keçirdiyi kadr siyasətindən, əsas götürülən siyasi-hüquqi dəyərlərdən, dövlət qulluqçularının şəxsi keyfiyyətlərindən çox asılıdır. Siyasi mədəniyyətin, siyasi düşüncənin və hüquq düşüncəsinin, hüquq mədəniyyətinin, cəmiyyətinin özünün inkişaf səviyyəsi nə qədər yüksəkdirsə, vətəndaşların maraqlarının qorunması və dövlətlə vətəndaşlar arasına yaranan münasibətlər də bir o qədər təkmildir. Dövlət qulluqçuları cəmiyyətdə xüsusi bir təbəqəni təşkil edir. Bu təbəqədən olan insanların fəaliyyəti bir qayda olaraq, əqli fəaliyyətdir. Onlar maddi məhsulların istehsalı ilə məşğul deyillər, maddi sərvətlər yaratmırlar və istehlak maraqlarına xidmət etmirlər. Dövlət qulluqçularının əməyi dövlət idarəetməsinin, dövlət orqanlarının fəaliyyətinin təmin edilməsinə yönəlməklə dövlət hakimiyyətinin həyata keçirilməsi, dövlət-cəmiyyət münasibətlərinin, həmçinin ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi baxımından xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu əməyin özünəməxsusluğu hakimiyyət səlahiyyətlərinin realizə olunması, dövlət idarəetməsinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar olan əmrlərin, sərəncamların, göstərişlərin verilməsi və onların yerinə yetirilməsi ilə bağlıdır. Dövlət qulluqçusunun əməyi intellektual, psixoloji baxımdan dolğun və gərgin olmaqla insanlara idarəetmə baxımından təsirgöstərməni ehtiva edir. Məmurların fəaliyyətində implisit olaraq (fəaliyyətin özünə daxilən xas olan) dövlət hakimiyyətinin ruhu, gücü ifadə olunduğundan bu fəaliyyət məmurun özünə av- toritet verir. Belə olan halda məmurda öz şəxsiyyətini şişirtmək, malik olduğu imkanlardan, nüfuzundan sui-istifadə etmək, fəaliyyətindəki hakimiyyət ruhundan eqoistcəsinə faydalanmaq meylləri yaranır. İ.A.Vasilenkonun yazdığı kimi, dövlət qulluqçu- 395 Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|