Qaraqalpaq indd

Nizami Tağısoy
 Qaraqalpaq ədəbiyyatı
434
435
nature of people are good views of the garagalpag literature. 
T.Kaipbergenov’s creation is extremely new event in 
garagalpag literature. It was reflected the important stages of 
historical struggle in garagalpag literature. Kaipbergenov’s 
narratives-- ‘Secretary’, Thank you, teacher’, ‘Ice drop’, ’ 
The last fight’, ‘The daughter of garagalpag‘, ‘The sleepless 
nights’, ‘Mamanbiy’, ‘Garagalpagname’,’The  apple of an eye’ 
and novels---‘Epos about garagalpags’ (it is trilogy) have been 
translated into different languages of the world. The author 
used various problematic situations to present his works to 
the readers. 
All T.Kaipbergenov’s works are interesting. Just one 
of them stands on a main place which is called ‘Epos about 
Garagalpags’--it is trilogy. He was known as a first novel-
epopee writer in garagalpag literature. The main purpose of 
this epopee is the idea of joining garagalpags. The trilogy is 
the combination of history and imagination, the role of the 
historical people have been tendered there. Along the trilogy 
the statesmen and problems of the people are on the focus. 
The main heroes of the work are Mamanbiy, Aydos biy, 
Yernezer biy, Yernezer-Alagoz and others have been given as 
farsight, patience, orientnation to the people. The psychology 
of the people  in the epopee was shown in dynamics.  Author’s 
used the most important fiction way is ‘Silence in the theory 
of poetry’. The beginning  of the epos and novel is organically 
supplemented to each-other. The author showed to restore  
the historical stages with the help of the people’s artistic 
imagination. 
Together with ‘Epos  about Garagalpags’ the novel 
‘Garagalpagname’ plays an important role in T.Kaipergenov’s 
creativity. Here in this novel-essay is used mainly legends 
and narration and also the author stressed the past life of 
garagalpags that they really in the same root with Turkish 
ethnogeny  and  culture.      
 Together with other problems--- nature, ecology, 
destroying of desert soil, morality, philosophy and some other 
issues take place in T.Kaipbergenov’s ‘Garagalpagname’.
  Drama genre was created in 30th  in garagalpag literature.  
In development of the national dramaturgy  S.Majidov’s, A. 
Otepov’s, Y.Aymirzeyev’s, N.Davkayev’s  and some others’ 
roles must be emphasized. In dramaturgy of 30th Alpamis, 
Gulayim, Yernezer-Alagoz and some others addressed such 
kind of epical characters.
In dramaturgy of garagalpag literature of 40th-60th 
 
from one side the lively character of the war, from the other 
side personal and social conflicts and contradictions by 
Y.Aymizayev’s ‘Lieutenant Yelmuradov, S. Khojaninazov’s 
‘Our hero’, A.Begimov and T. Allahnazarov’s ‘Strange folk 
poet’, P.Tlegenov’s ‘The first whistle’ and other plays have 
been reflected more relief. Besides, in some garagalpag plays 
and musical comedies N.Yeshmanov’s and R. Yeshimbetov’s   
‘A wedding party on pasture’, T.Seyidjanov’s ‘Black-eyed 
beauty’, A.Shahmuradov’s and I.Yusupov’s ‘Forty girls’, 
T.Abdulov’s and T.Bayandiyev’s ‘The daughter of garagalpag’ 
and moral-spiritual, socio-psychological  and family life 
problems were reflected in some other works.
 In 70th-80th garagalpag dramaturgies addressed  the 
historical events again such as ‘Berdag’, ‘Abu Reyhan Biruni’,  
’ In the ways of the new dreams’ and some other plays have 
been written in order to show the historical past of the nation 
and also to keep it on focus.
 In 1990-2000 th garagalpag authors and other uzbek, 
turkman, gazakh, Russian and some other peoples’ creative 
stage experience driving advantages from national profession 
in  a new direction and development is growing day by day. 
 In broader concept the garagalpag dramaturgy , the 
garagalpag literature have been researching its occupation 
today.  

---

Nizami Tağısoy
 Qaraqalpaq ədəbiyyatı
436
437
Nizami Məmmədov  - Tağısoy
filologiya elmləri doktoru, professor, türkoloq
ədəbiyyatşünas-tənqidçi, şair-tərcüməçi
Azərbaycan Respublikasının Ucar rayonunda doğul-
muşdur. M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili 
və Ədəbiyyatı İnstitutunu fərqlənmə diploma ilə bitirmişdir. 
1986-cı ildə  filologiya elmləri namizədi, 1992-ci ildə 
filologiya elmləri doktoru dissertasiyalarını müdafiə 
etmişdir. Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə 1994-cü 
ildən  professordur. 
1995-1997-ci illərdə Bakı  Qızlar Universitetində Azər-
ba y can  dili  və  ədəbiyyat kafedrasının, 1998-2010-ci illərdə 
Azərbaycan Beynəlxalq Universitetində  əvvəl Azərbaycan 
dili və Ədəbiyyat, sonra Rus dili və Ədəbiyyat kafedralarının 
müdiri vəzifəsində  işləmişdir.
2011-ci ilin yanvarından AMEA-nın Nizami adına 
Ədəbiyyat  İnstitutunda Türk xalqları  ədəbiyyatı  şöbəsinin 
baş elmi işçisidir.
 Dövrü mətbuatda, müxtəlif səviyyəli Beynəlxalq 
konfrans və simpoziumlarda 300-dən artıq məqalələri çap 
olunmuşdur. Qaqauz, qazax, qaraqalpaq, qaraçay, qırğız, 
karaim, malkar, özbək, noğay, xəzər, Kipr türkləri ilə bağlı 
çoxsaylı  məqalələr müəllifidir.
Prof. Nizami Tağısoy ali məktəblər üçün bir sıra proqram, 
dərslik, dərs vəsaitləri, monoqrafik araşdırmlar hazırlamışdır. 
Əsərlərini rus və Azərbaycan dillərində yazır: “XX əsr rus 
poeziyası Azərbaycan tərcümələrində” (Bakı, 1992, 134 s., rus 
dilində), “Qazax ədəbiyyatı” (Bakı, 1993, 70 s., rus dilində), 
“Əslin milli özünəməxsusluğu və  tərcümə” (Bakı, 1998, 68 
s., rus dilində), “Səməd Vurğun dramaturgiyası rus dilində” 
(Bakı, 1999, 132 s., rus dilində), “Poetik tərcümə” (Bakı, 2001, 
245 s.,  rus dilində), “Qaraqalpaq ədəbiyyatı” (Bakı, 2007, 296 
s., rus dilində), “Nəsrin axarı: zaman və  məkan konteksti” 
(Bakı, 2008, 152 s.), “Şilyan: özü, sözü - çeşmənin gözü” 
(Bakı, 2009, 172 s.), “Səftər Həsənzadə. Vətən həsrətli, barıt 
qoxulu sətirlər” (Bakı, 2009, 76 s.), “Etnos və epos: keçmişdən 
bugünə” (Bakı, 2010, 372 s.), “Meyxanənin poetikası” (Bakı, 
2011, 432 s.).
Prof. Nizami Tağısoy “Qaraqalpaq xalq nağılları” (Bakı, 
2006, 201 s.) və qazax xalq qəhrəmanlıq dastanı “Koblandı-
batır”ı Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş, prof. R.Manafoğlu 
və dos. R.Kamalla birlikdə Azərbaycanda ilk dəfə olaraq 
“İzahlı tərcüməşünaslıq terminləri lüğəti” (Bakı, 2010, 164 s.) 
kitabını  nəşr etdirmişdir. 
Prof. Nizami Tağısoyun nəzəri mühakimələri, 
Azərbaycan-rus, Azərbaycan-özbək, Azərbaycan-qaraqalpaq, 
Azərbaycan-qazax  ədəbi  əlaqələri,  ədəbiyyatşünaslığın 
müxtəlif  və müasir problemləri – rus ədəbiyyatından – A.Blok, 
S.Yesenin, K.Simonov, A.Adalis, P.Atokolski, A.Tvardovski, 
S.Vasilyev; Azərbaycan – S.Vurğun, Mir Cəlal,  İ.Əfəndiyev, 
Anar, Elçin, R.Rəvan, Ağarəhim, E.Hüseynbəyli,  Ə.Əhməd, 
E.Başkeçid, K.Kürqıraxlı, Ə.Xələfli, Y.Nəğməkar; qaraqalpaq 
–  T.Kaipbergenov, İ.Yusupov; qaraçay – İ.Krımşamxalov, 
İ.Xubiyev,  H.Bayramukova; tatar – Q.Tukay; qaqauz – 
M.Çakır və s. bağlı qələmə aldığı məqalələri ədəbi tənqidin 
orijinal səhifələrindəndir.
Nizami Tağısoy 25 ildən artıqdır ki, folklor nümunələri 
və regional etnoqrafiya örnəklərinin toplanılıb nəşr olunması 
üzərində çalışır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Nizami Tağısoy bədii 
söz həvəskarlarına iki şeirlər və poemalar – “Axtaracaqsan 
məni” (Bakı, 2000), “Bəlkə dünya öz yolunu çaşıbdı” (Bakı, 
2004) və “Natiqlə qara zurnanın nağılı  və ya hər ikisinə 
elegiya” (Bakı, 2009) povestini təqdim etmişdir.  Şeirləri 
şair – mütərcim Qiya Paçxataşvili tərəfindən rus dilinə 
çevrilib, dövrü mətbuatda nəşr olunmuşdur. Bəzi şeirlərinə 

---