Qarshi davlat universiteti roman german filologiyasi roman-german tillari kafedrasi

haben va sein" fe‘llari yordamchi fe‘llarning asosini tashkil qiladi. "Haben "va 

"sein" fe‘llari hozirgi zamonda mustaqil qo‘llanishi mumkin. "Haben" fe‘li gapda
fe‘l kesim bo‘lib keladi va o‘zidan keyin to‘ldiruvchini hammavaqt noaniq artikl 
bilan tushum kelishigida turishini talab etadi. Bu fe‘l o‘zbek tiliga "Bor, ega
bo‘lmoq" so‘zlariga to‘g‘ri keladi. Masalan: Ich habe einen Kugelschreiber - 
Mening ruchkam bor.
"Sein" fe‘li esa gapda doim ot kesimning bir qismi bo‘lib keladi. O‘zbek tiliga 
mustaqil so‘z sifatida tarjima qilinmaydi. U o‘zbek tilidagi ot kesimning
qo‘shimchalari bo‘lmish "-man, -san, -miz, -siz, -dir" qo‘shimchalariga to‘g‘ri 
keladi. Ushbu yordamchi fe‘llar nemis tili fe‘l zamonlarining aktiv va passiv
shakllarini yasashda asosiy ahamiyat kasb etadi. 
Bundan tashqari fe‘l so‘z turkumida kuchli va kuchsiz yasalishi, ajraladigan
va ajralmaydigan old qo‘shimchali fe‘llar, "sich" o‘zlik fe‘llari, fe‘llarning buyruq 

---

shakllari va ularning yasalishi, fe‘lning asosiy shakllari, fe‘lning noaniq shakllari 

kabi

bir- biri bilan uzviy bog‘langan bogliqliklari mavjud. Eng asosiy jihati shundan
iboratki, hozirgi nemis tili fe‘lning uch xil tasniflanishi, ya‘ni morfologik, sintaktik 
va semantik jihatdan tadqiq etib o‘rganilishi ushbu so‘z turkumining naqadar
murakkab va serqirraligidan dalolat beradi. Nemis tili fe‘l so‘z turkumining 
morfologik, sintaktik va semantik jihatdan tasniflab o‘rganish ushbu so‘z
turkumining keng qamrovda tadqiq etishda asosiy ahamiyat kasb etadi. Bular 
orasida fe‘lning morfologik jihatdan tadqiq etib o‘rganilishi juda muhimdir.
Morfologik jihatdan fe‘llar quyidagi turlarga bo‘lib o‘rganiladi:1.Starken Verben-
kuchli
fe‘lllar;2.Die schwachen Verben-kuchsiz fe‘lllar; 3.Die Verben 

präteritopräsentia 4.Die unregelmäßigen Verben-nomuntazam fe‘llar, ya‘ni doimiy

emas. Endi ushbu bo‘limlarning har birini alohida qarab chiqaylik.