Qazax xalq qəhrəmanlıq dastanı

 
200 
Nə deyirsən, de gəlsin, 
Qarlıqa səni deşmərəm. 
Bokenbay sözün qurtardı, 
Balaya qulaq asmadı. 
Nər balası nər kimi, 
 6640. Yolundan dönməyərək. 
Bu Qarlıqa düz getdi, 
Üstünə Bokenbayın. 
 Nizəni işə saldı, 
Bokeni təşvişə saldı, 
Bokenbayın sözünə. 
Qarlıqa qulaq asmadı, 
Üstünə nizə endirdi. 
Qəddarlığın bildirdi. 
Bu qəddarlığı görəndə, 
 6650. Süngü canın dələndə, 
Ağ süngüsün oynatdı, 
Bokenbay onu atdı. 
Qarlıqanın birbaşa, 
Düz sinəsinə sancdı. 
 Nizəylə nişan aldı, 
Dünya başına daraldı. 
Dəbilqələr oynadı, 
Odlu döyüş başladı. 
Meydan yandı, qaynadı, 
 6660. Bokenbay bir anda yandı, 
Qarlıqa tək gözəli, 
Akmonşah atın sağrısında, 
Yaxınlaşıb döndərdi, 
Yəhərdən sağrıya mindirdi, 
Nizəni də endirdi. 
Atdan yıxılan anda, 
Gözəl Qarlıqa söylədi, 
Söyləyəndə bunu dedi: 

---

 
201 
“Bazara pul göndərdim, 
6670. Rəng ilə bez almağa, 
İlxını otarırsan, 
Arkada Börigözdə. 
Aynalayın, Bokenbay, 
Bir qulaq as sözümə. 
Yaşın uşaq olsa da, 
Baş əyirəm özünə. 
Əgər öldürəsən, çırağım, 
Evdə yatan kökəmin, 
Göstərib öldür gözümə. 
 6680. Mən sənin əlindəyəm, 
Düyənin görkü - nərlik, 
Çay görkü – yalçın sahil, 
Öz əkəm, el-yurdumla, 
Ona görə qurtardım, 
Kefcil atan önündə 
Mənim təqsirim nədir?” 
Bokenbay Qarlıqadan 
Eşidib bu sözləri, 
Nizəsin dartıb çıxardı. 
 6690. Akmonşah at üstünə 
Qızı sahmanlı mindirdi. 
“At qəfil qaçar”, – deyib, 
Yüyənindən saxladı. 
Yol ilə düz çaparaq, 
Düşərgəyə gətirdi. 
Gözəl, göyçək Qarlıqa, 
Bokenbay tək balanı, 
Tənqid də edə bilməz. 
Qarlıqa axtarışa, 
6700. Çıxdı dan atan vaxtı, 
Geriyə Burılda çapdı, 
Kuptanda el yatanda, 

---

 
202 
Qarlıqanı gətirib, 
Bokenbay elə gəldi. 
İki atın ayaq səsin, 
Bu Gözəl Qurtqa bildi. 
Kuptan vaxtı keçməyib, 
Qurtqa onları gözləyir. 
Yüyürüb çıxdı yurtadan, 
6710. Bokenbay batırı gördü. 
“Qarlıqanı alıb gəldim”, 
Qarlıqanı gətirdi, 
Evə balası girdi. 
Balasının həsrətin, 
Çəkən Koblan hey baxdı. 
Qalxaraq öz yerindən, 
Bokenbayı öpdü o, 
Qarlıqanı da gördü. 
Yeddi il düzdə yaşadı, 
6720. Qarlıqa həsrət çəkdi. 
Ağlı başına gəldi. 
Nizə ucu dəyən tək, 
Qəzəbləndi – soyudu. 
Könlünə aram çökdü, 
Elin mollası harda, 
Qarlıqa gözəl ilə, 
Bizə nikah oxusun!” 
Nər Koblandı batırın, 
Qarlıqanı almasını, 
6730.  Qaraman kürdas* eşitdi, 
Qaraman sonda söylədi: 
Məndən doğulmuş oğlu, 
Koblanın oğlu sanıram. 
Koblanınsa oğlunu, 
Doğma oğlum sanıram. 
Balamın qənimətin 

---

 
203 
Mənə vermək olmazmı? 
Kəsərdim təkə, qoyun, 
Həm də düyə soyardım, 
6740. Yaxşıca toy qurardım. 
Məgər bacarmazdımmı, 
Koblanla Qarlıqanın 
İkisini qovuşdurum? 
Sən bu surəti tuncdan, 
Yapmağı bacarmasanda, 
Çapar hesab olunursan, 
Məgər belə etməzdimi, 
Dağda yeddi il yaşamış, 
Gözəl, qəşəng Qarlıqa? 
6750. Koblanla ikisi birgə, 
Küsüdən əl çəkərlər. 
Qaramanın bu sözün, 
Koblan batır eşitdi, 
Bokenbaya söylədi, 
Söyləyəndə bunu dedi: 
“Düyə görkəmli nər balam, 
Çayınkı - yalçın şahil. 
Əkəniz qəzəblənib, 
Alıb gəldiyi ananı, 
6760. Qaramana – öz əkənə, 
Tezcə apar sən balam!” 
Batırın sözün eşidib, 
Gün çıxmamış ata minib, 
Üç yaşlı öz atıyla, 
Çıxıb getdi Bokenbay. 
Əyninə paltar geyib, 
Gələcək anası Qarlıqayla, 
Akmonşah yedəyində, 
Qaraman səmtə yönəldi. 
 6770. Qaramanla Oraq ikisi 

---

 
204 
Qızılbaşları əzdi. 
Nizələrlə deşərək, 
Düşmənləri qovaraq, 
Sürüdən qurd qovan tək, 
Boğazından yapışdı. 
Arxasına baxmadan, 
Qızılbaşlar qaçdılar. 
Nizələrə söykənib, 
İki batır durmuşdu. 
 6780. Qarlıqanın atını, 
Gəncin hər ikisi gördü. 
Qaraman Bokenbayla, 
Qarlıqanı götürdü. 
Bir də onların yanına, 
Qoşaraq Alp Oraqı, 
Bircə an ləngimədən, 
Elinə tez yön aldı, 
“Qonaq edərəm” – dedi. 
Elinə gəlib Qaraman, 
 6790. Düz altmış madyan soydu. 
Altı tayfadan bura, 
Çoxlu qonaq çağırdı. 
Yetmiş madyanı soydu. 
Yeddi tayfadan bura, 
Çoxlu qonaq çağırdı. 
Bütün el bir ağızdan, 
Qaraman tək batıra, 
Hamı “afərin” dedi. 
Uzun gölün başında, 
 6800. Çadırlarını qurdu. 
Koblandıyla Qurtqanı, 
“Toya” – deyib çağırdı. 
Əmr etdi axşama qədər, 
 Yüz səksən kərəgədən* 

---

 
205 
Böyük çadır qurmağı. 
Toy sona yetişəndə, 
Qızğın mərəkə bitəndə, 
Qıpçaqlardan çağrılmış, 
Koblana Qaraman dedi: 
 6810. Könlünüzdən kin getsin!” 
Qarlıqanı dostuyla, 
Birlikdə qoyub getdi. 
Heç kəsi buraxmadı 
Tək qulaq asdı Qaraman 
Qarlıqayla Koblanın, 
İçində kin qalmasın. 
Bir-birinə nahaqdan, 
Böhtan, yalan olmasın”. 
Qaraman sözün atanda, 
Qarlıqa da söylədi, 
6820. Söyləyəndə bunu dedi: 
 Düşərgədən kənar bel. 
“Beldən köçər el” – dedi, 
“Buz bağlayar göl” – dedi. 
Koblan batır deyim mən, 
Qaraman ortada oturub, 
“Mənə qulaq as” – dedi. 
Sənə mən aşiq oldum, 
Görüncə gurbəxt oldum. 
Dedim – “Mənim tayımsan, 
6830. Mənim əsil yarımsan, 
Mən tək sənin eşqinə, 
 Elimi, yurdumu atdım, 
Qoydum, çıxdım, gəldim mən. 
Başqası biməsə də, 
Özü edən bilir nədir bu? 
Lap əvvəldən başlayan, 
Qaraman, sən də qulaq as, 

---